Uzaleznienie od benzodizepin.pdf

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Aleksander Araszkiewicz, Roma Kornet

Katedra i Klinika Psychiatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Uzależnienie od benzodiazepin

— jak zapobiegać i leczyć?

How to avoid and treat the benzodiazepines addiction?

STRESZCZENIE

Benzodiazepiny ze względu na wielokierunkowy

mechanizm działania są chętnie stosowane jako leki

objawowe we wszystkich dziedzinach medycyny,

a zwłaszcza przez lekarzy ogólnych. Artykuł uświa-

damia Czytelnikowi rozmiar zjawiska i pułapki tera-

peutyczne leżące u podłoża uzależnienia od benzo-

diazepin. Autorzy zastanawiają się, jak, nie rezygnu-

jąc z terapii benzodiazepinami, uniknąć wywoływa-

nia de facto nowej choroby, a gdy już spotka się

pacjenta uzależnionego, co dalej? Celem pracy jest

przedstawienie obecnych poglądów na temat kon-

sekwencji niekontrolowanego, często przewlekłego

przepisywania i stosowania benzodiazepin, zarów-

no z punktu widzenia lekarza, jak i pacjenta.

further? The goal of this article is to present the cur-

rent opinions on consequences of uncontrolled and

often chronic prescribing and usage of benzodi-

azepines, both from the point of view of doctor and

patient.

Key words: benzodiazepines, benzodiazepines

addiction

Wstęp

Benzodiazepiny, ze względu na swój szeroki

profil terapeutyczny: przeciwlękowy, nasenny, uspo-

kajający i rozluźniający mięśnie, są powszechnie sto-

sowane w medycynie jako leki objawowe. Doświad-

czony lekarz może je wykorzystać jako cenne uzu-

pełnienie podstawowej terapii, co wymaga jednak

bezwzględnego przestrzegania pewnych zasad, które

pozwolą uniknąć częstego i niebezpiecznego powi-

kłania, jakim jest uzależnienie od tej grupy leków.

Brak dostatecznej wiedzy, lekkomyślność i potrzeba

natychmiastowego doraźnego sukcesu terapeutycz-

nego są najczęstszymi powodami zbyt częstego, nie-

kontrolowanego i niepotrzebnego leczenia benzo-

diazepinami i w rezultacie uzależnienia. Lekarz za-

miast jednej choroby musi leczyć już dwie, przy czym

ta druga — uzależnienie — jest bardziej oporna

i w większym stopniu zaburza funkcjonowanie cho-

rego, zarówno psychospołeczne, jak i fizyczne.

Benzodiazepiny są stosowane powszechnie we

wszystkich dziedzinach medycyny, a zwłaszcza przez

lekarzy ogólnych. Ich przepisywanie powinno być

związane z właściwym wskazaniem, a stosowanie

trwać przez określony czas. Zdarza się, że pacjenci

otrzymują receptę bez wskazania dawkowania. Chory

sam ustala sobie dawkę i czas stosowania i prosi, na

ogół skutecznie, o powtarzanie recept. Zatraca się

w takiej sytuacji poczucie upływającego czasu,

Słowa kluczowe: benzodiazepiny, uzależnienie

od benzodiazepin

ABSTRACT

Having the multidirectional mechanism of applica-

tion, benzodiazepines are readily prescribed as symp-

tomatical drugs in all areas of medicine, especially

willingly by general practicioners. The article points

out the extent of the phenomenon and the thera-

peutic traps which are the reasons of benzodi-

azepines addiction. It is reflected how to avoid the

development of new disease, without giving up the

benzodiazepines therapy, and when the patient is

already addicted — how the therapy should follow

Adres do korespondencji: prof. dr hab. med. Aleksander Araszkiewicz

Katedra i Klinika Psychiatrii

Szpital Uniwersytecki im. dr. Jurasza w Bydgoszczy

Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK w Toruniu

ul. Kurpińskiego 19, 85–096 Bydgoszcz

tel.: (052) 595 40 39, faks: (052) 585 37 66

e-mail: kikpsych@amb.bydgoszcz.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005; 2 (5): 88–94

www.psychiatria.med.pl

Aleksander Araszkiewicz, Roma Kornet, Uzależnienie od benzodiazepin — jak zapobiegać i leczyć?

a pacjent zażywa lek praktycznie bez kontroli i może

mieć oczywiste problemy z odstawieniem i uzależ-

nieniem [1].

a nawet alkoholu. Związanie ze swoistym receptorem

prowadzi również do hamowania wielu czynności

ośrodkowego układu nerwowego. Sedacja wyraża się

poprzez uczucie zmęczenia, spowolnienie procesów

myślowych, trudności w koncentracji. Wszystkie te

objawy są przejściowe i odwracalne. Ustępują po wy-

eliminowaniu leku z organizmu, a przy dłuższym za-

żywaniu, w wyniku zmiany wrażliwości receptorów,

ustępują po rozwinięciu się tolerancji [1].

O substancji

Piśmiennictwo poświęcone właściwościom kli-

nicznym, farmakokinetycznym i neurochemicznym

benzodiazepin jest obszerne, ale opinie na temat

skuteczności i możliwości uzależnienia znacznie się

różnią. Te kontrowersje spowodowały, że Światowa

Organizacja Zdrowia (WHO, World Health Organiza-

tion ) w 1996 roku na podstawie wcześniejszego

opracowania przez grupę międzynarodowych eks-

pertów wydała specjalny raport na temat właściwe-

go stosowania benzodiazepin i zagrożeń z nich wy-

nikających. Według WHO wskazania do stosowania

benzodiazepin można podzielić na:

— psychiatryczne, w tym przede wszystkim zaburze-

nia lękowe, psychozy, objawy odstawienne, zabu-

rzenia osobowości i zamiary samobójcze u pacjen-

tów; dwa ostatnie wskazania budzą zastrzeżenia

i zdaniem autorów powinny być traktowane

z dużą ostrożnością; w zaburzeniach lękowych

(m.in. zaburzeniach panicznych, zespole lęku

uogólnionego) oprócz anksjolityków stosuje się

leki przeciwdepresyjne, które w Europie stano-

wią leki pierwszego rzutu w przeciwieństwie do

Stanów Zjednoczonych;

— napady padaczkowe, zwłaszcza status epilepti-

cus , późne dyskinezy, akatyzja, schorzenia soma-

tyczne, stany spastyczne mięśni i w premedyka-

cji anestezjologicznej;

— stany objawowe, na przykład bezsenność [1].

Benzodiazepiny są określane różnie: jako leki

przeciwlękowe, anksjolityczne lub małe trankwiliza-

tory. Klasyfikowane są także jako leki uspokajająco-

-nasenne. Ogólnie mówiąc, benzodiazepiny działają

jak leki nasenne w większych dawkach i jak uspoka-

jające w mniejszych [2]. Syntezę benzodiazepin prze-

prowadzono po raz pierwszy w 1950 roku, następ-

nie zsyntetyzowano całą grupę tego typu leków

uspokajających. Nazwa „benzodiazepiny” pochodzi

od pierścienia 1,4-diazepinowego połączonego

z pierścieniem benzenowym. Dodatkowe pochodne

powstają przez podstawienie pierścienia triazolowe-

go (alprazolam, triazolam), imidazolowego (mida-

zolam) czy też aromatycznego (bromazepam). Te

różnice nie wpływają na zasadniczy mechanizm dzia-

łania. Wszystkie benzodiazepiny oddziałują przez

kompleks receptora GABA-chlorkowego. Jest to re-

ceptor nie tylko dla benzodiazepin, ale między inny-

mi dla barbituranów, chlormetiazolu, zolpidemu,

Rozmiar zjawiska

Środki uspokajające, zwłaszcza benzodiazepi-

ny, należą do najczęściej stosowanych leków psycho-

tropowych w populacji ogólnej. W Stanach Zjedno-

czonych ocenia się, że około 90% chorych hospitali-

zowanych z przyczyn somatycznych otrzymuje leki

z tej grupy podczas pobytu w szpitalu. Ocenia się, że

w Stanach Zjednoczonych przynajmniej 10% popu-

lacji ogólnej używało ich przynajmniej przez miesiąc

w analizowanym roku. Jednocześnie w celach nie-

medycznych, a więc głównie z powodu uzależnie-

nia, benzodiazepiny stosowało 2% populacji w cią-

gu życia, 2% populacji w ostatnim roku i 0,5% po-

pulacji w ostatnim miesiącu (badanie populacji USA

z 1991 r.) [3]. Z danych francuskich wynika, że 5–7%

ogólnej populacji przyjmuje regularnie benzodiaze-

piny. Spośród pacjentów lekarzy podstawowej opieki

zdrowotnej 20% stosuje regularnie benzodiazepiny,

w szpitalach ogólnych 20–45%, a w psychiatrycz-

nych jeszcze więcej. W Wielkiej Brytanii w 1995 roku

tylko lekarze ogólni wystawili 18 milionów recept

na benzodiazepiny [1]. Ocenia się także, że znaczącą

liczbę benzodiazepin zapisuje się chorym na depre-

sję, mimo że środki te nie działają antydepresyjnie.

Tego typu praktykę stosują również psychiatrzy, któ-

rzy rozpoczynają terapię depresji od benzodiazepin

i dopiero potem włączają leki antydepresyjne.

W związku z tym powinno się przeprowadzić wnikli-

we badanie psychiatryczne osób, które przewlekle

nadużywają benzodiazepin, w celu rozpoznania pod-

stawowych zaburzeń psychicznych, na przykład de-

presji. Dziewięćdziesiąt jeden procent pacjentów cier-

piących z powodu bezsenności wtórnej choruje na

depresję.

Uzależnienie

Długotrwałe zażywanie benzodiazepin może

powodować wiele efektów niepożądanych, jak: osła-

bienie pamięci i zdolności poznawczych, niestabil-

ność emocjonalna, zwiększony lęk i niepokój, depre-

sja, różne symptomy fizyczne i uzależnienie. Objawy

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005, tom 5, nr 2

takie mogą wywoływać wszystkie benzodiazepiny,

czy to zażywane jako tabletki nasenne, czy też środ-

ki przeciwlękowe. Co więcej, wyniki badań wskazują,

że benzodiazepiny przestają być efektywne już po

kilku tygodniach zażywania. Tracą większą część

swojej użyteczności z powodu rozwoju tolerancji.

W miarę tego rozwoju pojawiają się „symptomy od-

wykowe”, mimo że chory kontynuuje przyjmowanie

benzodiazepin. Tak więc dolegliwości, na jakie cier-

pią zażywający te leki, stanowią mieszankę efektów

niepożądanych i objawów odstawiennych. The Com-

mittee on Safety of Medicines oraz Royal College of

Psychiatrists w Wielkiej Brytanii stwierdziły w różnych

publikacjach, że benzodiazepiny nie nadają się do

długotrwałego użytku i powinny być przepisywane

na okres najwyżej 2–4 tygodni. Co więcej, doświad-

czenie kliniczne pokazuje, że większość pacjentów dłu-

gotrwale przyjmujących te leki zaczyna czuć się lepiej

po leczeniu odwykowym. Wiele osób stwierdza, że

dopiero po zaprzestaniu zażywania benzodiazepin

uświadomiły sobie, że ich ogólna forma była poniżej

ich możliwości przez cały okres ich stosowania [4].

Z uwagi na skuteczność i szybki początek dzia-

łania benzodiazepiny są najczęściej stosowanymi le-

kami przeciwlękowymi i nasennymi. Ich profil dzia-

łań ubocznych jest stosunkowo korzystny w porów-

naniu z innymi lekami psychotropowymi. Mimo to

w końcu lat 80. ubiegłego wieku wokół benzodiaze-

pin zaczął narastać sceptycyzm, związany między

innymi z przekonaniem o licznych przypadkach nad-

używania i uzależnienia. Wyniki badań wskazują, że

podobnie jak w wypadku wielu innych leków, w tym

b -adrenolityków, przewlekłe stosowanie benzodia-

zepin może się wiązać z uzależnieniem fizycznym,

którego wyrazem są objawy zespołu odstawienia po

nagłym przerwaniu terapii. Zespół ten objawia się

nawrotem lęku, agitacją, bezsennością i zaburzenia-

mi sensorycznymi. W latach 90. XX wieku wykaza-

no, że zespół odstawienny jest poważniejszym pro-

blemem w wypadku leków o krótkim okresie półtr-

wania, co dla części lekarzy było argumentem za sto-

sowaniem leków o dłuższym okresie półtrwania. Te

jednak z kolei bardziej upośledzają funkcje poznaw-

cze i czynności psychomotoryczne. Po wprowadze-

niu nowoczesnych leków przeciwdepresyjnych zaczę-

to je coraz powszechniej stosować również w terapii

różnych zespołów lękowych. Z tego powodu w la-

tach 1987–1999 odnotowano zmniejszenie zużycia

benzodiazepin. Niemniej jednak w dalszym ciągu

benzodiazepiny są zdaniem wielu ekspertów uwa-

żane za wartościowe preparaty główne lub pomoc-

nicze w leczeniu zaburzeń lękowych. Zawsze należy

dokładnie ocenić potencjalny stosunek korzyści do

ryzyka zastosowania leku z tej grupy, stosować naj-

mniejszą skuteczną dawkę i podawać ją przez moż-

liwie krótki czas, a okresowo sprawdzać, czy nie

występują objawy uzależnienia [1]. Zdarza się, że

pacjenci otrzymują receptę bez wskazania dawko-

wania. Chory sam ustala sobie dawkę i czas stoso-

wania i prosi, na ogół skutecznie, o powtarzanie re-

cept. Zatraca się w takiej sytuacji poczucie upływa-

jącego czasu, a pacjent zażywa lek praktycznie bez

kontroli i może mieć oczywiste problemy z odsta-

wieniem i uzależnieniem. Szczególne środki ostroż-

ności należy podejmować w wypadku osób starszych

oraz z historią uzależnień od substancji psychoak-

tywnych [5].

Wiele zastosowań benzodiazepin w praktyce

lekarskiej stwarza nowe problemy, nie eliminując

poprzednich. Leczenie to często powoduje skutki

gorsze od zaburzenia, z powodu którego je zastoso-

wano. Chociaż stosowanie benzodiazepin krótko-

działających w zwykłych dawkach i przez krótki okres

(do 4 tygodni) nie wiąże się ze znaczącym ryzykiem

toksyczności (z wyjątkiem pierwszego i drugiego try-

mestru ciąży), zapisując pierwszą dawkę jakiegokol-

wiek leku z tej grupy, należy pamiętać, iż nie ma

gwarancji, że czas leczenia i stosowane dawki nie

spowodują uzależnienia [3]. Uzależnienie od benzo-

diazepin jest odrębną jednostką w typologii psychia-

trycznej, uwzględnioną zarówno w klasyfikacji

ICD-10 ( International Statistical Classification of Di-

seases and Healthrelated Problems, 10th revision ),

jak i w DSM-IV ( Diagnosticand Statistical Manual,

Fourth Edition ). Podstawą diagnozy jest stwierdzenie

stosowania tych leków oraz objawów uzależnienia.

Kryteria uzależnienia od benzodiazepin autor

podaje w wersji 4.0 systemu diagnostycznego MINI

( Mini International Neuropsychiatric Interview ), który

opiera się zarówno na ICD-10, jak i DSM-IV (tab. 1).

Kryterium uzależnienia od benzodiazepin jest

również identyfikacja zespołu odstawiennego (tab. 2).

Odstawianie

Czy u każdego uzależnionego pacjenta należy

odstawiać benzodiazepiny? Podobnie jak we wszel-

kiego rodzaju uzależnieniach, również w wypadku

benzodiazepin należy dążyć do uzyskania stanu abs-

tynencji.

Nie ma absolutnie żadnych wątpliwości, że

odstawiając benzodiazepiny po ich długotrwałym

zażywaniu, należy bardzo powoli zmniejszać daw-

kę. Nagłe odstawienie szczególnie dużej dawki może

wywołać drastyczne symptomy (konwulsje, stany

psychotyczne, ostre stany lękowe, a nawet zgon).

www.psychiatria.med.pl

Aleksander Araszkiewicz, Roma Kornet, Uzależnienie od benzodiazepin — jak zapobiegać i leczyć?

Tabela 1. Kryteria uzależnienia od benzodiazepin

Table 1. Benzodiazepines addiction criteria

Może także zwiększyć ryzyko wystąpienia zespołu

objawów przewlekłych. Powolny odwyk oznacza

stopniowe zmniejszanie dawki, zwykle w okresie kil-

ku miesięcy do ponad roku. Celem jest osiągnięcie

łagodnego, stałego i powolnego spadku stężenia

benzodiazepiny we krwi. Na przykład, osoba przyj-

mująca 40 mg diazepamu dziennie (albo ekwiwa-

lent) może zmniejszyć tę dawkę o 2 mg na 1–2 tygo-

dni, aż do osiągnięcia dawki 20 mg dziennie. Ten

etap może zatem trwać 10–20 tygodni. Od dawki

20 mg dziennie preferowana jest już wolniejsza re-

dukcja — o 1 mg w okresie 1–2 tygodni, co zajmuje

kolejnych 20–40 tygodni. Tak więc, całkowity czas

odstawiania może trwać 30–60 tygodni. W terapii

odwykowej niezmiernie ważna jest zasada: nigdy się

nie cofać. Jeżeli jest ci wyjątkowo trudno, możesz

przedłużyć aktualny etap nawet o kilka tygodni; ni-

gdy jednak nie zwiększaj dawki [4]! Jednocześnie ze

zmniejszeniem dawki benzodiazepin w celu łagodze-

nia objawów abstynencyjnych można zastosować

leczenie wspomagające. Istnieje wiele koncepcji na

ten temat. Najwięcej poprawnych metodologicznie

prac naukowych dotyczy zastosowania karbamaze-

piny, która ma właściwości przeciwdrgawkowe, prze-

ciwlękowe oraz stabilizujące nastrój. Istnieją także

doniesienia na temat skuteczności tianeptyny, pro-

pranololu, buspironu i niektórych neuroleptyków.

Karbamazepinę można zalecać w dawce początkowej

100 mg na dobę już od pierwszego dnia zmniejszania

dawki benzodiazepin. Następnie dawkę można zwięk-

szać stopniowo do 600 mg na dobę, w zależności od

nasilenia objawów abstynencyjnych. Ważnym elemen-

tem w okresie odstawiania benzodiazepin jest odpo-

wiednia aktywność fizyczna, która łagodzi nadmierne

pobudzenie układu wegetatywnego [7].

Specyficzną grupę stanowią pacjenci w pode-

szłym wieku , którzy często od wielu lat zażywają małe

dawki benzodiazepin, na przykład jako lek nasenny.

Ludzie starsi mogą odstawić benzodiazepiny

z równym powodzeniem co osoby w sile wieku.

Ostatnie próby obejmujące populację 273 osób

w starszym wieku, stosujących benzodiazepiny śred-

nio przez 15 lat, wykazały polepszenie jakości snu,

poprawę stanu fizycznego i psychicznego oraz zmniej-

szenie liczby wizyt u lekarza po zaprzestaniu zaży-

wania benzodiazepin. Te wnioski potwierdzono także

w innych badaniach. Istnieją szczególne powody, dla

których pacjenci tacy powinni się starać odstawić

benzodiazepiny. Są oni bowiem — z racji wieku

— bardziej zagrożeni upadkami, złamaniami kości,

stanami splątania, zaburzeniami pamięci i innymi

problemami psychiatrycznymi. Metody przeprowa-

dzania odwyku u ludzi w starszym wieku nie różnią

K. Uzależnienie od środków psychoaktywnych

F.11–19.2 (BDA–F.13.2)

K 1

a) Podczas ostatniego roku pacjent

użył częściej niż raz środka z listy

podanej niżej, aby poczuć się lepiej

lub poprawić nastrój...

nie

tak

Lista: benzodiazepiny ,....

Najczęściej używany środek, zwykła dawka:

K 2 W okresie ostatniego roku pacjent...

a) Brał środki psychoaktywne po to, żeby

dojść do formy...

nie

tak

b) Podczas abstynencji miał drżenia, pocił się,

odczuwał niepokój lub brał środki

psychoaktywne, aby tego uniknąć...

nie

tak

c) Gdy brał środki psychoaktywne, używał

ich więcej, niż początkowo planował...

nie

tak

d) Usiłował ograniczyć ich używanie

lub zaprzestać brania...

nie

tak

e) W dniach, w których brał środki

psychoaktywne, sprawy związane

z ich braniem i dochodzeniem do siebie

zajmowały mu więcej niż 2 godziny...

nie

tak

f) Z powodu używania środków

psychoaktywnych poświęcał innym

sprawom mniej czasu...

nie

tak

g) Kontynuował branie, mimo świadomości

jego negatywnych skutków...

nie

tak

Jeżeli odpowiedź na pytanie w części K1 brzmi tak i w części K2 przy-

najmniej 3 razy tak, to rozpoznanie brzmi : uzależnienie od środków

psychoaktywnych — benzodiazepin [3].

Tabela 2. Kryteria diagnostyczne zespołu odstawien-

nego po zaprzestaniu stosowania środków sedatyw-

nych, nasennych lub anksjolitycznych (F.13.3) [6]

Table 2. Sedatives, hypnotics and anxiolytics with-

drawal syndrome diagnostic criteria [6]

1. Zaprzestanie (lub zmniejszenie dawki) przyjmowania

środków z tej grupy, poprzedzone długotrwałym ich

używaniem w dużych dawkach.

2. Dwa (lub więcej) spośród objawów zamieszczonych

poniżej w okresie od kilkunastu godzin do kilku dni

po spełnieniu kryterium 1:

— nadaktywność autonomiczna (np. pocenie się lub

tachykardia);

— drżenie rąk;

— bezsenność;

— nudności lub wymioty;

— przejściowe halucynacje lub iluzje (wzrokowe,

dotykowe lub słuchowe);

— pobudzenie psychomotoryczne;

— lęk;

— napady drgawkowe.

3. Objawy wymienione w kryterium 2 powodują znaczące

pogorszenie funkcjonowania psychospołecznego.

4. Wymienione objawy nie są efektem choroby somatycznej

lub innego zaburzenia psychicznego.

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005, tom 5, nr 2

się od tych ogólnie stosowanych. Reżim powolnego

zmniejszania dawki, jak wynika z doświadczeń prof.

Ashton, jest dobrze tolerowany nawet przez osiem-

dziesięciolatków, którzy przyjmowali benzodiazepi-

ny ponad 20 lat [4]. Nowe analizy wykazują, że

w wypadku osób w starszym wieku nawet do 23%

skierowań do szpitala jest konsekwencją niepożąda-

nych reakcji organizmu na podawane leki. Zdradli-

we są między innymi benzodiazepiny, na przykład

diazepam (relanium), które przepisuje się jako środ-

ki usypiające i uspokajające. Stąd pojawiła się nastę-

pująca anegdota:

twierdzenia, że benzodiazepiny podawane przez dłu-

gi czas mogą powodować zaburzenia struktury snu.

Melatonina może być stosowana razem z benzodia-

zepinami — taki sposób stosowania pozwala na

zmniejszenie ilości zażywanych benzodiazepin. Po-

winna ona być stosowana 2 godziny przed snem

w dawce 3–5 mg [9].

Interesującym problemem jest przyjmowanie

benzodiazepin przez osoby młode lub w średnim

wieku, u których nie rozwinął się do tej pory pełny

zespół uzależnienia i nie wystąpiły jeszcze żadne

poważne konsekwencje długotrwałego stosowania

tych leków mimo zażywania od wielu lat. Rodzi się

pytanie, czy w takim wypadku należy mówić o uza-

leżnieniu i podjąć się odstawiania tych leków? Nie

wdając się w szczegóły, odstawianie benzodiazepin

zdaje się słuszne.

Po zakończeniu lub w czasie odstawiania ben-

zodiazepin rozpoczyna się drugi etap terapii pacjen-

tów uzależnionych — leczenie pierwotnego zespołu

psychopatologicznego i/lub konsekwencji samego

uzależnienia. Bardzo często dotyczy to różnych ze-

społów lękowych, depresyjnych, zaburzeń osobowo-

ści lub zaburzeń procesów poznawczych. Wymagają

one odpowiedniego leczenia psychofarmakologicz-

nego oraz psychoterapii (tab. 3).

Lista przedstawiona w tabeli nie wyczerpuje

wszystkich możliwych objawów, które mogą wystą-

pić u pacjenta [4]. Z takim obrazem musi się liczyć

zarówno terapeuta, jak i pacjent. Właściwe wytłu-

maczenie symptomatologii i przygotowanie na nią

osoby uzależnionej ułatwia osiągnięcie sukcesu te-

rapeutycznego.

Staruszka przewlekle przyjmowała różne leki na

swoje dolegliwości. Należały do nich również ben-

zodiazepiny. Cierpiała na zaburzenia pamięci, zawro-

ty głowy, wciąż skarżyła się na obawy i lęki. Pewne-

go dnia staruszka zaczęła się nagle czuć wyśmienicie.

— Czy twój lekarz znalazł wreszcie odpowiedni śro-

dek? — zapytał wnuczek. Staruszka odpowiedziała:

Nie, drogi chłopcze, zmarło mu się .

Wielu starszych ludzi przyjmuje benzodiazepi-

ny od wielu lat, więc odstawienie tabletek jest bar-

dzo trudne, gdyż uzależniają one psychicznie i fizycz-

nie . Benzodiazepiny nie tylko działają uspokajająco

i łagodzą stany lękowe, lecz rozprężają również mię-

śnie i wpływają ujemnie na koordynację ruchów. Sto-

sowanie tabletek zwiększa drastycznie prawdopo-

dobieństwo upadku, grożące ciężkimi złamaniami

kości. Dwadzieścia pięć procent osób powyżej 65 lat

i 40% osób powyżej 80 lat upada co najmniej raz

w roku. Niekorzystne skutki upadków, oprócz zra-

nień i złamań, to również obawa przed kolejnymi

upadkami, stany lękowe, ograniczenie mobilności

i częstsze korzystanie z instytucjonalnych form opie-

ki. Zapobieganie upadkom należy do głównych ce-

lów opieki geriatrycznej. Wyniki badań epidemiolo-

gicznych wskazują na podwyższone ryzyko upadków

u osób stosujących leki uspokajające, nasenne i prze-

ciwdepresyjne. Powyższą zależność potwierdzono

w badaniach prospektywnych. Grimley Evans poda-

je, że w badaniach obejmujących liczną grupę ko-

biet w wieku powyżej 65 lat stwierdzono znamien-

ny wzrost ryzyka upadków u uczestniczek próby sto-

sujących benzodiazepiny (iloraz szans = 1,51) [8]. Inne

badania wskazują, że w podeszłym wieku zmienia

się mechanizm wchłaniania niektórych benzodiaze-

pin w jelicie. Inaczej niż u ludzi młodych, ich stęże-

nie w krwi po pierwotnym spadku znów się gwał-

townie zwiększa. Długoterminowe podawanie ben-

zodiazepin powoduje zmniejszenie ilości fizjologicz-

nie produkowanej melatoniny. Jest to przesłanka do

Współchorobowość

Trzeba mieć jednak świadomość, że uzależnie-

nie od benzodiazepin jest czasem wierzchołkiem góry

lodowej. Niejednokrotnie jego pojawienie wiąże się

raczej ze źle rozpoznanym lub źle leczonym zespo-

łem chorobowym. Aż u 22% badanych osób z roz-

poznaniem depresji czy zespołów depresyjno-lęko-

wych w trakcie leczenia ambulatoryjnego oraz u 15%

w trakcie hospitalizacji stosowano benzodiazepiny

jako jedyny lek, mimo iż leki te, jak wiadomo, nie

wykazują działania przeciwdepresyjnego [10]. Leka-

rze zdają się zapominać, że istnieje wiele leków an-

tydepresyjnych mających właściwości przeciwlęko-

we. Według polskich danych 54% chorych przyjmu-

jących długotrwale (> 6 tyg.) benzodiazepiny cierpi

z powodu depresji. To wśród pacjentów lekarza ogól-

nego przewlekle przyjmujących benzodiazepiny aż

19%, a lekarza rodzinnego nawet 20,5% [11].

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: