samobojstwa.pdf

(204 KB) Pobierz
102554483 UNPDF
Próby samobójcze
ZĞród máodzieĪy.
Problem samobójstw wĞród dzieci i máodzieĪy osiąga coraz wiĊkszą skalĊ. Statystyki
policyjne podają zatrwaĪające dane liczbowe; odnoszą siĊ one tylko do prób samobójczych ze
skutkiem Ğmiertelnym; nie ma natomiast Īadnego rejestru zachowaĔ samobójczych bez skutku
Ğmiertelnego. Co skáoniáo máodego czáowieka do podjĊcia tak tragicznego kroku? Na to pytanie
nie znajdziemy odpowiedzi w statystykach policyjnych.
Naszym zadaniem, jako przyszáych pedagogów, wychowawców, nauczycieli jest
odpowiedzieü na to pytanie, odpowiednio wczeĞnie i umiejĊtnie zareagowaü na sygnaáy
Ğwiadczące o sytuacji kryzysowej groĪącej samobójstwem.
Zdaniem wybitnego polskiego znawcy problematyki samobójstw, prof. B. Hoáysta,
zwątpienie w sens wáasnego Īycia oraz niskie poczucie wáasnej wartoĞci prowadzą do
XĞwiadomienia sobie pustki egzystencjalnej oraz poczucia bezsensu istnienia. Jest to, jego
zdaniem, groĨny moment w przebiegu zachowania suicydalnego, tj. wyobraĪania sobie,
pragnienia, a wreszcie usiáowaĔ i dokonania samobójstw. Brak radoĞci Īycia prowadziü moĪe do
obniĪenia lub caákowitej utraty poczucia jego sensu i w efekcie do niejednokrotnie skutecznej
autoagresji wĞród dzieci i máodzieĪy. Statystyki policyjne dotyczące liczby samobójstw
wskazują, iĪ alarmująco wzrasta liczba samobójstw wĞród dzieci i máodzieĪy.
Niezwykle waĪnym zagadnieniem jest wiĊc umiejĊtnoĞü skutecznego im zapobiegania.
Samo ostrzeganie czy apelowanie do dorosáych, wspóáodpowiedzialnych za Īycie i wybór Īycia
czy Ğmierci jako decyzji egzystencjalnej nie wystarczy jednak. Do podjĊcia efektywnych
przeciwdziaáDĔ wychowawczych potrzebna jest wiedza na temat psychicznych uwarunkowaĔ
aktów samobójczych nastolatków, umiejĊtnoĞü rozpoznawania zapowiedzi, sygnaáów
wysyáanych przez desperata zanim podejmie ostateczny krok oraz umiejĊtne podjĊcie dziaáDĔ
prewencyjnych.
Wiedza ta powinna byü szeroko propagowana wĞród dorosáych, a szczególna
odpowiedzialnoĞü w tym wzglĊdzie spoczywa na rodzicach i nauczycielach, którzy jako osoby z
najbliĪszego otoczenia dorastającego mogą pomóc mu w odzyskaniu wiary w sens istnienia,
wesprzeü go w trudnych chwilach. Tym bardziej, Īe wiĊkszoĞü osób, które myĞOą o popeánieniu
samobójstwa, ma postawĊ ambiwalentną. Nie są pewne czy chcą umrzeü. CzĊsto nastolatek
podejmuje próbĊ samobójczą po to, aby zwróciü na siebie uwagĊ, na swoje problemy i cierpienie.
0áody czáowiek w okresie dorastania przeĪywa trudne chwile wynikające ze specyfiki okresu, w
którym siĊ znajduje. Stoją przed nim waĪne zadania: zakoĔczenie procesu separacji od rodziny,
okreĞlenie wáasnej, szeroko pojmowanej toĪsamoĞci (psychologicznej, psychoseksualnej,
interakcyjnej, spoáecznej), ustalenie wáasnego systemu wartoĞci i okreĞlenie wáasnych celów
Īyciowych.
Znaczenia w tym czasie nabierają rozwaĪania Ğwiatopoglądowe, skáaniające do
odpowiedzi na pytanie, co jest w Īyciu waĪne, do czego naleĪy dąĪ\ü, jaka jest wartoĞü tego co
robimy. To rozbudzenie skáania do uwaĪnego, krytycznego przyglądania siĊ otoczeniu,
konfrontowania tego, co siĊ poznaáo, dowiedziaáo, czy przeczytaáo, z tym jak toczą siĊ sprawy
tego Ğwiata. I oto w otoczeniu nastolatka pojawiają siĊ zjawiska, których wczeĞniej nie dostrzegaá
– faász, obáuda, brak autentycznoĞci w kontaktach miĊdzyludzkich. Máody czáowiek ocenia w
tym czasie wszystko bardzo surowo. Nie stosuje w stosunku do ludzi taryfy ulgowej, a wartoĞci
traktuje w sposób bezwzglĊdny. Doznaje skutkiem tego gáĊbokiego rozczarowania, moĪe siĊ
zdarzyü, Īe wokóá siebie nie widzi nic i nikogo wartoĞciowego. Widzi tylko zjawiska negatywne,
ocenia Ğwiat jako maáo wartoĞciowy, niegodny Īadnych staraĔ. Wybiera w związku z tym
postawĊ wycofania, dystansu i Īyje w poczuciu gáĊbokiego osamotnienia. To subiektywne
poczucie bywa niekiedy bardzo silne, dojmujące i utrudniające nastolatkowi Īycie do tego
stopnia, Īe urasta w skrajnych przypadkach do roli gáównego Īyciowego problemu mogącego
skáoniü go do najgorszego, czyli samobójstwa.
PrawdopodobieĔstwo podjĊcia tego kroku zwiĊksza siĊ w związku z tym, Īe osobowoĞü
nastolatka jest bardzo chwiejna i wraĪliwa. CzĊsto pojawia siĊ zmiennoĞü nastrojów, chwiejnoĞü
w stosunkach miĊdzyludzkich i stany depresji.
Stoi przed nim wiele konfliktów, które musi przezwyciĊĪ\ü:
- konflikt miĊdzy potrzebą samodzielnoĞci (pobudzoną osiąganiem dojrzaáRĞci páciowej i duĪym
wzrostem moĪliwoĞci intelektualnych), a ograniczeniami narzucanymi przez rodziców i
przedáXĪająFą siĊ zaleĪnoĞcią materialną;
- konflikt miĊdzy potrzebą samodzielnoĞci, a lĊkiem przed odpowiedzialnoĞcią;
- konflikt miĊdzy dąĪeniem do niezaleĪnoĞci, a potrzebą oparcia (silną jeszcze z uwagi na brak
wielu kompetencji i doĞwiadczeĔ);
- konflikt miĊdzy przywiązaniem do rodziców, a rozbudzonym krytycyzmem w myĞleniu;
- konflikt miedzy wizjami idealnymi, a realnym obrazem Ğwiata, ludzi i siebie samego;
- konflikt miĊdzy poziomem rozwoju w róĪnych sferach funkcjonowania („dorosáRĞci” w jednej
dziedzinie np. intelektualnej czy fizycznej, towarzyszy „brak dorosáRĞci” w innych dziedzinach
np. spoáecznej czy emocjonalnej).
Wszystko to sprawia, Īe máodego czáowieka cechuje w tym wieku rozchwianie i brak
pewnoĞci siebie. Potrzebuje oparcia, kogoĞ, kto da mu siáĊ przezwyciĊĪ\ü wszystkie konflikty i
problemy. Wsparcie takie znajduje w grupie rówieĞniczej, gdzie uzyskuje poczucie pewnoĞci i
bezpieczeĔstwa.
NiebezpieczeĔstwo podjĊcia próby samobójczej wzrasta, gdy takiego oparcia nie
znajduje. Pomimo, Īe dorastający odrzuca autorytet dorosáych, krytykuje ich i ostentacyjnie siĊ
im sprzeciwia, potrzebuje ich pomocy, aby pomyĞlnie przejĞü ten burzliwy czas dorastania i staü
siĊ w peáni uksztaátowanym, dorosáym czáowiekiem. To na dorosáych spoczywa
odpowiedzialnoĞü za to, czy proces ten zakoĔczy siĊ sukcesem, czy niepowodzeniem, czego
tragicznym skutkiem moĪe byü odebranie sobie Īycia. Jak máody czáowiek poradzi sobie w tym
trudnym okresie zaleĪy od wielu czynników: sytuacji rodzinnej, szkolnej, relacji z rówieĞnikami,
z pácią przeciwną, z nauczycielami, które nierzadko sąĨródáem frustracji i rozczarowaĔ.
SAMOBÓJSTWA MàODYCH
W województwie áódzkim 11-letnia dziewczynka popeániáa samobójstwo. Powiesiáa siĊ na
drzewie. Jak wynika ze wstĊpnych ustaleĔ policji dziecko zostaáo posądzone o kradzieĪ pieniĊdzy
koleĪance ze szkoáy. Mama dziewczynki pracuje jako woĨna, w tej samej szkole. Gdy doszáy do
niej wieĞci o domniemanej kradzieĪy pokáóciáa siĊ z córką. Dziewczynka nie wróciáa na noc do
domu. Rodzice zawiadomili o zaginiĊciu policjĊ. Jednak policjanci nie odnaleĨli dziecka. Ciaáo
11-letniej Ani odnalazá miejscowy rolnik.
To tylko jedna depesza Polskiej Agencji Prasowej z paĨdziernika zeszáego roku. Dla wiĊkszoĞci
odbiorców samobójstwo Ani pozostaáo niezrozumiaáe. Podejmowane przez media próby, aby
znaleĨü winnego tej tragedii niewiele wyjaĞniáy. Pozostaáo jedynie wraĪenie irracjonalnoĞci
caáego zdarzenia. Warto jednak uĞwiadomiü sobie, Īe czyn Ani nie byá odosobniony w jej grupie
wiekowej. Dane Komendy Gáównej Policji pozwalają oszacowaü, Īe ponad 400 máodych ludzi
odebraáo sobie w zeszáym roku Īycie. Jest to liczba zaniĪona, poniewaĪ rodziny starają siĊ ukryü
w miarĊ moĪliwoĞci samobójczy charakter Ğmierci osoby bliskiej. ĝrednio co 40 sekund ktoĞ na
Ğwiecie popeánia samobójstwo . Zamach samobójczy uznawany jest powszechnie za postĊpek
niegodny i sprzeczny z prawem naturalnym. MoĪe zatem przynieĞü rodzinie zmaráego dodatkowe
Náopoty, szczególnie jeĞli Īyje ona w maáej spoáecznoĞci. Warto takĪe mieüĞwiadomoĞü, Īe jeden
zamach samobójczy zakoĔczony zgonem przypada na ponad 10 prób samobójczych,
prowadzących do urazów psychicznych bąGĨ okaleczeĔ. Mamy zatem do czynienia ze
zjawiskiem znacznie powszechniejszym, niĪ by siĊ mogáo wydawaü na podstawie relacji
prasowych. Wedáug statystyk amerykaĔskich, samobójstwo jest wĞród máodych trzecią co do
znaczenia przyczynąĞmierci.
Szesnastoletnia Ania planowaáa samobójstwo od kilku miesiĊcy. Pisaáa o nim w internecie.
W koĔcu rzuciáa siĊ z dziesiątego piĊtra wieĪowca w Warszawie. Dwunastoletnia Sandra z
Przeciszowa pod OĞwiĊcimiem wyskoczyáa z okna szkolnej toalety na drugim piĊtrze.
Powód? KtoĞ zrobiá jej zdjĊcie, gdy przytulaáa siĊ ze swoim cháopakiem. Dlaczego máodzi
ludzie coraz czĊĞciej podejmują próby samobójcze?
KaĪdego dnia zmuszają siĊ, aby otworzyü oczy i wstaü z áyĪka. Mimo, Īe kiedy Ğpią, nic im siĊ
nie Ğni. O niczym nie marzą, nie snują planów na przyszáRĞü. Przed niczym nie czują lĊku. Mają
w sobie jedynie smutek.
- WziĊáam z apteczki leki i je zaĪ\áam. Napisaáam do przyjacióáek SMS-y, Īe zawsze siĊ
EĊdziemy przyjaĨniü. Zadzwoniáam do mamy, mówiąc Īe zaraz umrĊ. MyĞlaáam, Īe juĪ nie bĊGĊ
smutna - opowiada Sylwia, która dwukrotnie usiáowaáa popeániü samobójstwo.
- ĩeby skutecznie dokonaü samobójstwa, trzeba mieü trzy pragnienia: pragnienie Ğmierci,
pragnienie bycia zabitym, i chĊü zabicia - mówi prof. Andrzej Kokoszka, psychiatra.
Przeciszów - maáa miejscowoĞü pod OĞwiĊcimiem. Nie ma tu wielu máodych ludzi. WiĊkszoĞü
wyemigrowaáa w poszukiwaniu pracy. Ci, którzy jeszcze siĊ uczą, teĪ myĞOą juĪ o wyjeĨdzie.
Nikt nie chce targaü siĊ jednak na wáasne Īycie. Tak przynajmniej tu byáo... do ubiegáego
czwartku.
OtrzymaliĞmy informacjĊ o zdarzeniu, które miaáo miejsce w szkole w miejscowoĞci Przeciszów.
12-letnia dziewczyna wyskoczyáa przez okno szkoáy. Byáa w ciĊĪkim stanie. Miaáa obraĪenia
nóg, miednicy i gáowy. Skoczyáa z wysokoĞci ponad 10 metrów - informuje Mariusz Sáomka z
Prokuratury Rejonowej w OĞwiĊcimiu.
Sandra ma 12 lat. Nigdy dotąd nie myĞlaáa o Ğmierci. TydzieĔ temu, koledzy z klasy zrobili jej
"dowcip" - sfotografowali ją z jej cháopakiem, a zdjĊcie wywiesili w szkolnej gablocie. Sandra
nie wytrzymaáa. W przerwie miĊdzy lekcjami wyskoczyáa z okna szkolnej toalety.
- Na zdjĊciu nie ma nic bulwersującego. Dwie postacie przytulające siĊ na ulicy - mówi Mariusz
6áomka z Prokuratury Rejonowej w OĞwiĊcimiu.
- RozpoczĊáy siĊ docinki, pewnie niewybredne Īarty. Dziewczyna poczuáa siĊ osaczona,
zaĪenowana i stąd jej decyzja - dodaje Dariusz Nowak z Komendy Wojewódzkiej Policji w
Krakowie.
Wedáug naukowców, kaĪde samobójstwo pociąga za sobą kolejne. ChociaĪ peáne grozy, dziaáa na
wyobraĨniĊ. Máodych ludzi pociąga w nim tajemnica. I makabrycznie rozumiany romantyzm.
- To jest romantyczne, jak cháopak umrze z miáRĞci za dziewczynĊ, albo dla niej - przekonuje
Sylwia, która dwukrotnie usiáowaáa popeániü samobójstwo.
Szesnastoletnia Ania w Warszawy o samobójstwie myĞlaáa od kilku miesiĊcy. Swoje zamiary
otwarcie deklarowaáa w internecie. Nikt jednak nie potraktowaá powaĪnie jej gróĨb. Oto fragment
zwierzeĔ, jakie Ania zamieĞciáa w internecie:
"Jak moĪna Ī\ü ze ĞwiadomoĞcią, Īe zawiodáHĞ tych, którzy ciĊ naprawdĊ kochają? Nie moĪna.
JuĪ lepiej zawieĞü ich jeszcze raz, ale nigdy nie musieü patrzeü im w oczy. LeĪĊ, patrzĊ w sufit i
k... sobie myĞOĊ godzinami. Wyfilozofowaáam, Īe Ğmierci siĊ bojĊ. Ale ch... z tym."
Kilka dni póĨniej Ania rzuciáa siĊ z dziesiĊciopiĊtrowego wieĪowca. Jej skok sfotografowaá
przypadkowy przechodzieĔ. DziĊki szybkiej pomocy, dziewczyna cudem przeĪ\áa. Nie wiadomo
jednak, czy kiedykolwiek odzyska przytomnoĞü. LeĪy w szpitalu. Jest w stanie krytycznym.
Od kilku miesiĊcy liczba dzieci myĞOących o samobójstwie roĞnie wrĊcz lawinowo. Dla wielu z
nich jedyny ratunek, to doĞwiadczony psycholog. W polskich szkoáach taka osoba, to wciąĪ
jednak rzadkoĞü. A nawet gdy jest, uczniowie wstydzą siĊ zwróciü do niej o pomoc. *
Co skáania máodych ludzi do samobójstwa?
Brak odpowiednich badaĔ uniemoĪliwia jasne okreĞlenie czynników sprzyjających samobójstwu.
Musimy zatem przyjąü, Īe decydują tu zarówno cechy indywidualne, jak i pewne wspóáczynniki
ryzyka związane z wczeĞniejszymi przeĪyciami i otoczeniem. W zaleĪnoĞci od tego, jak ukáada
siĊĪycie danej osoby, próg odpornoĞci na dziaáania samobójcze moĪe zostaü przekroczony, lub
nie.
Cechy samobójstwa ludzi máodych róĪnią je znacznie od samobójstwa osoby dorosáej. MoĪe
mieü ono podáRĪe romantyczne i idealistyczne, bąGĨ byü efektem impulsu, porywu gniewu, lub
irytacji. Autoagresja moĪe byü wynikiem niskiej samooceny, ale takĪe powstaü z chĊci zemsty.
Istnieją dwie gáówne teorie wyjaĞniające zjawisko samobójstwa. Pierwsza z nich to model
depresyjny, uznawany przez medycynĊ. Zgodnie z tą teorią skáonnoĞü do samobójstwa jest
rodzajem choroby i jako taka powinna byü leczona. Z kolei model stresowy wskazuje na kontekst
spoáeczny i w nim szuka wyjaĞnienia dziaáDĔ samobójczych. Teoria ta zakáada, Īe zagroĪenie
samobójstwem moĪna minimalizowaü poprzez poprawĊ relacji z otoczeniem. Naukowcy
zgadzają siĊ, Īe w obecnych czasach máody czáowiek naraĪony jest na wiele wiĊksze i bardziej
róĪnorodne stresy, niĪ jego równolatkowie z poprzednich pokoleĔ. ObciąĪenia te są wywoáane
problemami z dostosowaniem siĊ do nowoczesnego spoáeczeĔstwa i związanym z tym
wymogiem posiadania wysokich kwalifikacji, czy zerwaniem wiĊzi w obrĊbie rodziny i
najbliĪszego otoczenia. Nie bez znaczenia dla wzrostu zachowaĔ samobójczych jest takĪe
dostĊpnoĞüĞrodków umoĪliwiających odebranie sobie Īycia; takich jak lekarstwa, samochody,
broĔ itp.
Inna klasyfikacja samobójstw skupia siĊ na ich motywach:
- Zemsta - záRĞü i wrogoĞü, poáączona z pragnieniem wzbudzenia w innych poczucia winy, a
takĪe z typową dla máodych impulsywnoĞcią.
- Izolacja - osoba odizolowana spoáecznie, która czuje siĊ niezdolna, aby dopasowaü siĊ do
spoáecznoĞci. UwaĪa, Īe nikogo nie obchodzi i nikt nie bĊdzie po niej páakaá.
- BeznadziejnoĞü - poczucie uwiĊzienia w sytuacji, nad którą czáowiek nie ma kontroli i z której
nie moĪe uciec (dotyczy to np. nastolatek w ciąĪy, máodych ludzi z rodzin w których dochodzi do
przemocy, gdzie rodzice są alkoholikami lub siĊ rozwodzą).
- Niepowodzenie - czĊsto wyolbrzymione i mające niewiele wspólnego z rzeczywistą sytuacją.
- Strata - uwaĪana za najpowaĪniejszą przyczynĊ samobójstw. Obiekt straty moĪe byü realny
(osoba, która umiera lub odchodzi, związek), symboliczny (poczucie wáasnej wartoĞci, cel w
Īyciu), bąGĨ wyimaginowany.
- Depresja - wpáywa na zachowanie, emocje, sposób myĞlenia, czy nawet na stan fizyczny i
moĪe wynikaü z przyczyn biologiczno-genetycznych, lub psychologicznych. UwaĪa siĊ, Īe jest
on najwaĪniejszą przyczyną samobójstw wĞród ludzi máodych. Wahania nastroju są na tyle dla
nich powszechne w okresie dojrzewania, Īe wrĊcz uwaĪa siĊ je typowe dla tego okresu Īycia.
JeĪeli jednak stan ten przedáXĪa siĊ do dwóch tygodni i obserwujemy pewne typowe elementy,
moĪemy podejrzewaü, Īe mamy do czynienia z depresją.
Zgłoś jeśli naruszono regulamin