Narkotyki a prawo.doc

18

Temat Narkotyki a prawo

1. Wyjaśnienie pojęć podstawowych

W języku polskim znane i używane są takie pojęcia jak: toksykomania, lekomania, narkotyk i narkomania.

Termin toksykomania oznacza przyjmowanie substancji chemicznych syntetycznych lub naturalnych wywołujacych szkodliwy wpływ na organizm żywy i na psychikę człowieka. Może on oznaczać zarówno nadmierne używanie jak i nałogowe nadużywanie bądź środków leczniczych, lecz nie w celu leczniczym, bądź innych środków naturalnych lub syntetycznych, odurzających i nie odurzających. Mogą one działać pobudzająco lub relaksująco, zawsze jednak szkodliwie dla zdrowia i organizmu ludzkiego Nadużywanie środka – zbyt często, zbyt dużo, w nieodpowiednim czasie, np. w okresie ciąży, bez uzasadnionej racji – wiąże się zazwyczaj z zaburzeniem funkcji psychofizycznych.

Toksykomania w tym znaczeniu jest zatem m in. kofeinizm  (kawomania), teinizm herbatomania), nikotynizm, alkoholizm. W węższym znaczeniu toksykomania oznacza zależne używanie leków, lub innych substancji mających zdolność powodowania uzależnienia.

Lekomania jest to zależne używanie leków czyli środków farmaceutycznych używanych dla celów profilaktycznych diagnostycznych lub leczniczych. Stan zależności lekowej powstaje w wyniku nadużywania leków uzależniających. Pod pojęciem nadużywania rozumie się stałe lub okresowe ich przyjmowanie sprzeczne lub niezwiązane z zastosowaniem leczniczym.  Jest to pojecie węższe od pojęcia toksykomanii.

Narkomania – wyraz pochodzący z języka greckiego i oznacza odurzenie, skostnienie; mania to szał, wściekłość pasja zapał. Oznacza więc używanie tych środków które wywołują stany euforii. W szerokim znaczeniu terminu tego używa się na oznaczenie nałogowego używania wszelkich środków odurzających. W najwęższym znaczeniu  - tylko do tych środków które mogą wywołać stan euforii. Można powiedzieć ze narkomania jest swoista odmiana toksykomanii do której poza narkomania zalicza się lekomanię, oraz nadużywanie takich używek jak np. alkohol, nikotyna, kofeina.

Prawne pojęcie narkomanii.

Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii pod tym pojęciem rozumie stale lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich.

Używaniem jest wprowadzanie do organizmu człowieka środka odurzającego, substancji psychotropowej, lub środka zastępczego niezależnie od drogi podania.

Przy czym używanie tych środków okazyjne lub doświadczalne nie jest jeszcze narkomanią – tak jak nie jest alkoholizmem jednorazowe wypicie alkoholu.  Jednak należy podkreślić że takie używanie powoduje powstanie zagrożenia uzależnienia – zwykle staje się w sposób początkowo niezauważalny użytkowaniem zależnym.

Narkomania występuje więc wtedy gdy środki są używane stale lub okresowo.

Zgodnie z ustawa środek odurzający jest to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, która dodatkowo została wymieniona w załączniku do ustawy.

Substancja psychotropowa  to tylko taka która działa na ośrodkowy układ nerwowy i została umieszczona w wykazie substancji psychotropowych.

Środkiem zastępczym jest substancja w każdym stanie fizycznym która jest trucizną lub środkiem szkodliwym, używaną zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środek odurzający lub substancja psychotropowa.

Trucizna jest taka substancja, która po dostaniu się w odpowiedniej dawce do organizmu może zakłócić jego funkcje życiowe (chorobę) a nawet spowodować śmierć.

Ustawa używa także pojęcia prekursor . Jest to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego która może być przetworzona na środek odurzający lub substancje psychotropową albo może służyć do ich wytworzenia, i jest wymieniona w wykazie prekursorów.

Ponadto w literaturze używa się pojęcia zamiennik oznacza ono kombinacje środków które nie zostały zaliczone do odurzających, dają jednak efekty euforyzujące lub halucynacyjne, Zamiennik jest najczęściej produkowany chałupniczo nie jest jednak żadnym ze znanych narkotyków.

Reasumując narkomania jest jedynie takie używanie określonych środków lub substancji w wyniku którego może powstać lub powstało uzależnienie od nich.

Pojęcie uzależnienia

Przez uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych (także środków zastępczych) ustawa o przeciw działaniu narkomanii rozumie zespół zjawisk psychicznych lub fizycznych wynikających z działania tych środków lub substancji na organizm ludzki charakteryzujący się zmiana zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznością używania stale lub okresowo tych środków lub substancji w celu doznania ich wpływu na psychikę lub dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem.

Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii nie posługuje się słowem narkoman wprowadzając jedynie pojęcie osoba uzależniona oraz osoba zagrożona uzależnieniem.

Uzależnienie może powstać także w wyniku używania środków w celach leczniczych, a mimo to i wyniku tego znalazła się w stanie uzależnienia. Najbardziej klasycznym przykładem będzie tu uzależnienie od morfiny.

Etiologia narkomanii – przyczyny sięgania po narkotyk

Przez etiologię narkomanii w ścisłym tego słowa znaczeniu na­leży rozumieć wszystkie te uwarunkowania zewnętrzne i przyczyny środowiskowe, które mogą wyzwalać skłonność do narkomanii, wię­cej - które mogą do niej pobudzać.

Prawdą jest, iż z jednej strony stosunkowo łatwy dostęp do środ­ków chemicznych i farmaceutycznych sprzyja wykorzystaniu ich do innego celu niż były przeznaczone w zamiarze producenta, z drugiej zaś - że chemiczna właściwość tych środków powodująca stan eufo­rii stanowi pewną ich atrakcję. Narkomania ma jednak uwarunkowa­nia o wiele głębsze i liczniejsze.

Istotnym zda się być podkreślenie w tym miejscu, iż osobowość i zachowanie każdego człowieka kształtują się w określonym środo­wisku, na które składa się przede wszystkim środowisko rodzinne. Z kolei na środowisko rodzinne i klimat wychowania w dużej mierze wpływa subkultura rodziny, zwłaszcza w takich wymiarach, jak: ro­dzina pełna, zdekompletowana, rozbita, zgodna czy skłócona. Prze­prowadzone badania wykazały, że w grupie narkomanów znaczny procent stanowiły rodziny rozbite. Tak nietrwałe rodziny nie mogły stanowić pozytywnego środowiska wychowawczego (nie stanowiły bowiem koniecznego oparcia). Fakt ten był sprzyjającym czynnikiem szukania środowiska pozarodzinnego w grupach nieformalnych. Badania wykazały również, że w rodzinach narkomanów dał się zauważyć niski stopień zaangażowania członków tych rodzin w życie kulturalne, społeczne, polityczne i religijne. Także zatem brak zainteresowań społeczno - kulturalnych był prawdopodobnie czynnikiem sprzyjającym poszukiwaniu namiastek, służących zaspokojeniu potrzeb psychicznych, w postaci środków o działaniu narkotycznym. Również zbył słabe i tradycyjne zainteresowania religijne nie stanowiły odpowiedniego oparcia w środowisku zagrożonym przez narkomanię. Często rodzice nie wypełniają swoich obowiązków, nie dostarczają potomkowi prawidłowych wzorców do naśladowania, nie zapewniają moż­liwości prawidłowego rozwoju emocjonalnego. Niedojrzałość emocjonalna to cecha niemal wszystkich osób uzależnionych, nie tylko od narkotyków, także od alkoholu czy hazardu.

Z rodziny, w której nie ma oparcia, zrozumienia, dziecko w pewnym momencie odchodzi. Naturalne staje się wtedy poszukiwanie wzorców na zewnątrz, poszukiwanie grupy, któ­ra je zaakceptuje i wzmocni, chociażby w działaniach złych, takich jak przyjmowanie narkotyków. Każdemu człowiekowi zależy na aprobacie, każdemu zależy na tym, by mógł się rozwijać, być akceptowanym w towarzyst­wie. Akceptacji szuka się w rodzinie, w szkole, w grupie o wspólnych zainteresowaniach. Jeżeli one zawiodły, szukanie akceptacji może znaleźć swoje uwieńczenie w grupie biorącej narkotyki. Grupa w ży­ciu młodego człowieka jest ważnym elementem. To właśnie tam czuje on siłę, jest rozumiany i akceptowany. Jeżeli w grupie zaczyna się brać narkotyki, bo na przykład taka nastaje moda. muszą to robić wszyscy. Istnieje moda a równocześnie obawa przed wypadnięciem z towarzystwa. Gdy ktoś odmawia, automatycznie jest odrzucony. Nie wszyscy niestety potrafią powiedzieć: nie. Na­wet kiedy nie ma się ochoty na narkotyki, bierze się je i wpada w sidła uzależnienia. Młody człowiek zaczyna ćpać, by nie zostać odrzuconym, wyśmianym - co naprawdę oznacza, by nie zostać samotnym.

Zdarza się, iż dzieci sięgają po narkotyki, ponieważ jest im zbyt ciężko. Rodzice stawiają im zbyt wysokie wymagania -lub tych wymagań nie ma w ogóle i nie wiedzą, jaką iść drogą. Dzieci takie nie potrafią normalnie funkcjonować, nie znaj­dują celu życia, nie umieją być z siebie zadowolone. Jeżeli dziecko ma czuć się szczęśliwe, muszą być spełnione pewne kryteria.

Przede wszystkim musi pojawić się zadowolenie z bycia w świecie, z tego, jakim jestem, jak się sprawdzam, jak so­bie radzę z trudnościami. Dzieci, którym nie stawia się wymagań, mają kłopoty z odnalezieniem się w rzeczywistoś­ci, nie dają sobie rady z życiem, nie wiedzą, w jaki spo­sób mają rozwiązywać problemy, których z wiekiem przy­bywa.

Często, gdy dziecko dowiaduje się o czymś nowym, zakazanym, od razu chce tego spróbować. Niewiedza o skutkach zażywania narkotyków sprawia, że młodzież nie zastanawia się, co będzie później. Bierze narkotyk, by doznać czegoś nowego. To wyda­je się czymś całkiem naturalnym, ciekawość bowiem nie jest niczym negatywnym. Ale okazuje się, że może być niekiedy zgubna.

W grupie początkujących narkomanów rodzi się swego ro­dzaju pseudowięź. Jest to więź w oszukiwaniu, więź w braniu narkotyków, pozorna wzajemna nauka, jak postępować z rodzi­ną i ze szkołą, aby jak najdłużej utrzymać dorosłych w nie­świadomości.

Dla kształtowania się prawidłowej struktury osobowości bardzo ważny jest prawidłowy rozwój w dzieciństwie. Wszelkie zaburzenia w tym względzie (np. opóźnienie w rozwoju, choroby wieku dziecię­cego, nadmierne karcenie) zdają się sprzyjać wystąpieniu narkomani: (tak zresztą, jak różne wydarzenia frustrujące ujemnie oddziałując na odporność psychiczną w późniejszym okresie życia).

Nie bez wpływu na powstawanie narkomanii pozostają też okre­ślone trudności w środowisku szkolnym (trudności w nauce, konflik­ty z wychowawcami, konflikty z kolegami, stosowane w szkole kary)

Dużą rolę w procesie uspołecznienia odgrywa także środowisko pozarodzinne: szkolne, zawodowe, pracy, formalne grupy społeczne oparte na ustalonym programie działania i środowisko nie oparte na wspólnych zainteresowaniach. Do tego ostatniego typu środowiska zalicza się przygodnie powstałe grupy, gangi, grupy narkomanów, alkoholików czy przestępców (w grupach tych wytwarza się specyficzna subkultura).

Podstawę motywowanego zachowania człowieka stanowią jego niezaspokojone potrzeby. One to zmuszają człowieka do racjonalne­go albo nieracjonalnego postępowania. Napięcia emocjonalne, towa­rzyszące najczęściej procesowi zaspokajania potrzeb, bywają rozła­dowywane właśnie przy pomocy środków o działaniu narkotycznym.

Badania wykazały, że w grupie narkomanów zauważa się bardzo niski poziom zainteresowania tzw. filozofią życia, będącą dla wielu ludzi lejtmotywem działalności społecznej, politycznej, religijnej i na­ukowej. Wyznawaną przez nich zasadą jest zasada przyjemności. Re­alizują ją używając środków o działaniu narkotycznym. Używanie tych środków jest dla nich drogą ucieczki od rzeczywistości, od ogra­niczeń i nacisków, od niewolnictwa narzuconego przez współczesną cywilizację. Umożliwia im podróż do krainy iluzyjnego szczęścia Najczęstszymi motywami pierwotnego (początkowego) sięgania po narkotyk bywają: ciekawość, moda, namowa, naśladownictwo, chęć przeżycia przyjemności, próba rozwiązania trudności, chęć uzy­skania lepszego samopoczucia. Gdy zaś już dojdzie do użycia środka, o jakim tu mowa, wówczas - wobec uzależnienia się od środka o dzia­łaniu narkotycznym - pojawia się motyw wtórny (późniejszy): po­trzeba zaspokojenia głodu narkotycznego, a więc potrzeba psychicz­na czy fizyczna albo obie łącznie. Wszystkie motywy pierwotne zo­staj ą wtedy sprowadzone do tego jednego - chęci (przymusu) zaspo­kojenia potrzeb psychicznych lub fizycznych, chęci rozładowania na-pięcia emocjonalnego zaspo­kojenia potrzeb psychicznych lub fizycznych, chęci rozładowania na-pięcia emocjonalnego wywołanego brakiem środka. Tylko wyjątkowo poszukuje się w takim wypadku jeszcze jakichś głębszych prze­żyć metafizyczne - religijnych. Po pewnym zaś czasie pojawia się nałóg przyjmowania środków bez określonych motywów.

Analiza etiologii i motywacji narkomanii, oparta na wynikach stosownych badań różnych autorów, pozwala na wyodrębnienie tzw. etiologicznych czynników, które zwiększaj ą ryzyko narkomanii. W literaturze podkreśla się, że do owych czynników należą:

— rozbita rodzina, niepełna, małodzietna, z jedynakiem,

— konflikty w rodzinie; odmienna postawa wychowawcza obojga rodziców,

— obciążenie w rodzinie chorobami somatycznymi i psychicznymi,

— oboje rodzice pracujący zawodowo i społecznie poza domem,

— wysoka tolerancja dla palenia, picia alkoholu, zażywania leków,

— środowisko melin pijackich i narkomanów oraz przestępcze,

— objawy neurotyczne w dzieciństwie, lęk, poczucie krzywdy i za­grożenia,

— niski poziom zainteresowań kulturalnych, społecznych, politycz­nych i religijnych,

— subiektywizm, submisja, labilność emocjonalna, — brak zdolności do wysiłku i umiejętności rozwiązywania proble­mów; brak przyzwyczajenia do systematycznej pracy, do podej­mowania wysiłku i pokonywania trudności,

— niski poziom tolerancji na frustrację,

     -   brak sprecyzowanej hierarchii wartości i celu w życiu, obniżenie poczucia własnej wartości i poczucia sensu życia,

_ silna potrzeba samorealizacji i niezwykłych doznań (po narko­tyku),

_ niezaspokojona potrzeba afiliacji i akceptacji,

— kierowanie się w życiu zasadą przyjemności, a nie poczuciem realizmu; obniżony poziom dojrzałości społecznej,

— środowisko kolegów narkomanów,

      -  łatwy dostęp do narkotyków.

Oczywiście wszystkie opisane tu przyczyny nie muszą pro­wadzić do katastrofy. Nie każda osoba, która ma nieudaną rodzinę lub problemy z adaptacją i spróbuje narkotyków, musi popaść w narkomanię. Żeby to się stało, musi zaistnieć od­powiedni splot wydarzeń.

Jednak uwzględnienie przedstawionych tu czynników zwiększających ryzyko narkomanii w przeciwdziałaniu narkomanii, w tym zwłaszcza w działalności wychowawczej i zapobiegawczej, zda się być nie­odzowne, jeżeli podejmowane działania mają być skuteczne. Skuteczna działalność zapobiegawcza w zakresie narkomanii w dużej mierze zależy od rozeznania problemu, od poznania etiolo­gicznych mechanizmów warunkujących powstanie nałogu, od uchwy­cenia dynamiki i motywacji narkomanii. Skoro tak, to wobec tego działalność zapobiegawcza, o której tu mowa, to w swej istocie działalność zmierzająca do uzdrowienia rodziny, do jej trwałości, życz­liwej atmosfery w relacji rodzice - dziecko. Wobec tego np. w procesie wychowania już od wczesnego dzieciństwa należy uwzględniać bardzo ważny problem budzenia zainteresowań i kształtowania systemu wartości na podstawie psychologicznego prawa pierwszych skojarzeń....