Dworzecki Jacek Kluby sportowe PP.pdf

Teka Kom. Hist. OL PAN, 2006, 1, 222–232

KLUBY SPORTOWE POLICJI PAÑSTWOWEJ

W OKRESIE II RZECZYPOSPOLITEJ

Kluby sportowe policji pañstwowej w okresie II Rzeczypospolitej

Jacek Dworzecki

Zak³ad Historii Kultury Fizycznej

Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach

Streszczenie. Policyjne Kluby Sportowe funkcjonowa³y w odrodzonej Polsce przy wszystkich

wiêkszych jednostkach Policji Pañstwowej. Zajmowa³y siê propagowaniem wychowania fizycz-

nego, a tak¿e rywalizacj¹ sportow¹ wœród funkcjonariuszy policji. W okresie miêdzywojennym

istnia³o kilkadziesi¹t policyjnych PKS-ów usytuowanych w XVI okrêgach, na jakie podzielona

by³a organizacja terenowa policji pañstwowej oraz w autonomicznym okrêgu Policji Województwa

Œl¹skiego. Cz³onkami klubów byli w przewa¿aj¹cej wiêkszoœci policjanci, a prawid³owe funk-

cjonowanie zapewnia³y regularne dotacje z bud¿etów policji, jednostek samorz¹du terytorialnego

oraz sk³adek cz³onkowskich. Sport odgrywa³ znacz¹c¹ rolê w organach porz¹dku i bezpieczeñstwa

publicznego II Rzeczypospolitej.

S³owa kluczowe: Policyjny Klub Sportowy, Zawody Sportowe Policji Pañstwowej, Pañstwowa

Odznaka Sprawnoœci Fizycznej.

Ustawa o policji z dnia 24 lipca 1919 r. wprowadzi³a w ¿ycie funkcjono-

wanie jednostek policji na terenie ca³ego kraju. Zgodnie z liter¹ ustawy Policja

Pañstwowa by³a pañstwow¹ organizacj¹ s³u¿by bezpieczeñstwa, której zadanie

stanowi³a ochrona bezpieczeñstwa, spokoju i porz¹dku publicznego w Polsce.

Organizacja policji zosta³a dostosowana do podzia³u s¹dowego kraju. W³adzê

naczeln¹ pe³ni³ komendant g³ówny zale¿ny bezpoœrednio od ministra spraw

wewnêtrznych. Na szczeblu województwa dzia³a³y komendy okrêgowe, pomimo

¿e nie istnia³a wówczas administracja wojewódzka powo³ana dopiero ustaw¹

z 2 sierpnia 1919 r. Na terenie powiatu funkcjonowa³y komendy powiatowe

policji. Ponadto istnia³y jednostki policyjne równorzêdne komendom powia-

towym w miastach wydzielonych. Najmniejszymi komórkami by³y komisariaty,

obejmuj¹ce ca³e miasto lub jego dzielnice, oraz posterunki, dzia³aj¹ce na terenie

gminy, jej czêœci lub kilku gmin 1 .

A. Misiuk, Policja Pañstwowa 1919–1939 , PWN, Warszawa 1996, s. 21, 22.

KLUBY SPORTOWE POLICJI PAÑSTWOWEJ W OKRESIE II RZECZYPOSPOLITEJ

223

Z inicjatywy Komendy G³ównej Policji w Warszawie, od 1924 r. na

ziemiach polskich zaczêto tworzyæ przy jednostkach policji prosportowe organi-

zacje zajmuj¹ce siê dzia³alnoœci¹ ukierunkowan¹ na sport masowy maj¹cy m.in.

podnosiæ sprawnoœæ ogóln¹ funkcjonariuszy policji 2 . W b³yskawicznym tempie

powstawa³y Policyjne Kluby Sportowe, Ogniska Sportowe Policji Pañstwowej

czy te¿ Ko³a Sportowe Rodzin Policyjnych. Zrzesza³y tysi¹ce zawodników,

dzia³aczy, cz³onków. Na pocz¹tku tworzone dla policjantów w ci¹gu kolejnych

lat istnienia coraz bardziej otwiera³y siê na zewn¹trz.

Zdaj¹c sobie sprawê z koniecznoœci podnoszenia ogólnej sprawnoœci

fizycznej przez policjantów, kierownictwo polskiej policji stara³o siê tworzyæ

jak najlepsze warunki do uprawiania sportu przez swoich podw³adnych. B³ysk-

awicznie postêpuj¹ca technicyzacja kraju sprawia³a, ¿e policjanci musieli byæ

coraz sprawniejsi fizycznie, aby dotrzymaæ kroku przestêpcom 3 .

Oprócz wyposa¿ania w sprzêt i œrodki do walki z przestêpczoœci¹, trzeba

by³o rozbudowaæ policyjn¹ bazê sportow¹. Pocz¹tki by³y trudne. Brakowa³o

œrodków finansowych do realizacji przyjêtych za³o¿eñ. Problem ten stopniowo

rozwi¹zywano poprzez wykorzystanie œrodków wygospodarowanych ze sk³adek

cz³onkowskich pochodz¹cych od zawodników i dzia³aczy Policyjnych Klubów

Sportowych. Z czasem bud¿et polskiej policji zacz¹³ siê klarowaæ i powoli

pojawia³y siê œrodki finansowe przeznaczone na dzia³alnoœæ prosportow¹. Wobec

tego „zrywu” polskich policjantów nie pozosta³y obojêtne organizacje samo-

rz¹dowe i wojewódzkie, które równie¿ ze swoich bud¿etów przyznawa³y dotacje

pieniê¿ne wykorzystywane przez Policyjne Kluby Sportowe 4 .

W okresie od utworzenia Policji Pañstwowej do wybuchu II wojny œwia-

towej na terenach II Rzeczypospolitej funkcjonowa³o kilkadziesi¹t wiêkszych

lub mniejszych PKS-ów. Niektóre z nich zakoñczy³y swoj¹ dzia³alnoœæ z chwil¹

wybuchu II wojny œwiatowej, nie odradzaj¹c siê w powojennej rzeczywistoœci.

Inne z oczywistych wzglêdów nie kontynuowa³y swojej dzia³alnoœci wraz

z wcieleniem terenów, na których siê znajdowa³y do Zwi¹zku Radzieckiego.

Przeró¿ne by³y dziedziny sportu jakie uprawiano w PKS-ach: narciarstwo,

lekkoatletyka, ciê¿koatletyka, zapasy, p³ywanie, strzelectwo, kolarstwo, tenis,

kajakarstwo, sporty motorowe, gimnastyka, hippika, szachy, boks. Przede wszyst-

kim nale¿y wymieniæ te Policyjne Kluby Sportowe, o których by³o najg³oœniej

w okresie dwudziestolecia miêdzywojennego. Skalê rozpiêtoœci dzia³aj¹cych

PKS-ów na terenach II Rzeczypospolitej, przedstawia mapa organizacji terenowej

policji pañstwowej na dzieñ 1 kwietnia 1939 r. 5

W tym czasie funkcjonowa³o 16 okrêgów z jednostkami nadrzêdnymi

sprawuj¹cymi niejako nadzór nad pomniejszymi posterunkami, komisariatami

2 Kalendarzyk Policji Województwa Œl¹skiego (KPWŒ), Katowice 1924, s. 162.

3 „Na Posterunku” Warszawa 1926, nr 9, s. 172.

4 Tam¿e, 1928, nr 36, s. 668.

5 A. Misiuk, Policja Pañstwowa 1919–1939 , PWN, Warszawa 1996, za³¹cznik graficzny.

224

Jacek Dworzecki

Ryc. 1. Mapa podzia³u administracyjnego Polski w 1939 r.

czy komendami na podleg³ym terenie oraz autonomiczny okrêg Policji Wo-

jewództwa Œl¹skiego.

W okrêgu I Warszawskim dzia³alnoœæ sw¹ prowadzi³y: PKS Gostynin ze

znakomitym lekkoatlet¹ specjalist¹ od marszów st. post. Lipiñskim; PKS P³ock

z sekcjami lekkoatletyczn¹; marsz – post. Nowak, post. Rajewski, post. Kar-

wowski; skok wzwy¿ – post. Jêdrzejewski oraz strzeleck¹ – post. Pucka; PKS

Sierpc z siln¹ sekcj¹ strzeleck¹ – post. Stempsiñski, przod. Wroñski, post.

Kuciñski, post. Wójcik, st. post. Kielczyk, st. przod. Kostrzyca 6 .

Okrêg II £ódzki to przede wszystkim PKS £ódŸ kierowany przez prezesa

podkom. Kistera z sekcjami: strzeleck¹ – st. post. Józef Czy¿, post. W³adys³aw

„Na Posterunku”, Warszawa 1926, nr 35, s. 632.

KLUBY SPORTOWE POLICJI PAÑSTWOWEJ W OKRESIE II RZECZYPOSPOLITEJ

225

Jaros, sekcja hippiczna – post. Armanowski, st. przod. Paku³a, sekcja kolarska

– post. Jan G³owacki, sekcja szermiercza – st. przod. Boles³aw Banaœ, sekcja

p³ywacka – post. Trybu³a, post. Dudek, post. Weretilczyk, oraz sekcja lekkoatle-

tyczna – st. post. Szaflik, post. Jaros, post. Weso³owski, post. Miko³ajewski;

PKS Brzeziny z sekcj¹ p³ywack¹ – post. Szczepaniak; PKS Sieradz sekcja

p³ywacka – post. Dudek, post. Wojciechowski, sekcja wioœlarska – post. Kra-

sowski, post. Jagie³³o; PKS Piotrków sekcja kolarska – post. Kawecki, post.

Przepiórka, post. Maksymowicz; PKS Opoczno; PKS Koñskie sekcja p³ywacka–

post. Baran, post. Dudziñski oraz sekcja pi³ki no¿nej; PKS Radomsko sekcja

kolarska – post. GwoŸdŸiñski, sekcja strzelecka – post. Tr¹d, post. Tarnarzewski 7 .

Okrêg III Kielecki to PKS Kielce z sekcj¹ lekkiej atletyki – sprinterzy

4×100 m sztafeta: post. Adamczyk, post. Skiba, st. post. Œliwa, przod. Wiœ-

niewski, oraz sekcj¹ boksersk¹ – post. Wójcik, st. post. Adamczyk, przod.

Kostrzewa, post. Szczepaniak; PKS Czêstochowa sekcja kolarska (ok.100 za-

wodników), sekcja pi³ki no¿nej i sekcja bokserska; PKS Zawiercie, PKS Os-

trowiec, PKS Skar¿ysko-Kamienna 8 .

Okrêg IV Lublin to PKS Lublin z sekcjami lekkiej atletyki – skok o tyczce:

post. ¯ak, marsz: post. Skwara, 100 m: post. Kulesza, post. Mateñko, dysk: post.

Foks, sekcja kolarska: post. Dyzga, sekcja strzelecka: post. Siemaszko, post.

Filemon, post. Korczak; PKS Che³m Lubelski; PKS Bia³a Podlaska, sekcja lekkiej

atletyki – marsz: post. Sztam, sekcja kolarska: st. post. Ratyñski, sekcja strze-

lecka: post. Bogdañski 9 .

Okrêg V Bia³ostocki PKS Bia³ystok „Sparta” sekcja lekkoatletyczna – 100

i 200 m sprint: post. Bernard Zas³ona, sekcja kolarska: post. Miros³aw Zielnik,

post. Alojzy Kull, post. Kazimierz Jachowski, sekcja narciarska: post. Józef

Dobara; PKS Suwa³ki 10 .

Okrêg VI Miasto Sto³eczne Warszawa PKS Warszawa prezes nadkom.

D¹browski, wiceprezes kom. Tarwid, sekcja lekkoatletyczna – 100 i 200 m sprint:

post. Kwiatkowski, 800 m – post. Pucek, 1500 m post. Kacalak, dysk, kula, m³ot:

post. Kartaszewski, oszczep: przod. Kozika, skok w dal i skok wzwy¿ przod.

Klewek, skok o tyczce: st. post. Majewski, sekcja bokserska: post. Targowski,

sekcja ciê¿koatletyczna – zapaœnicy: post. Antoni Rokita, post. W³adys³aw

Rejniak, post. Stanis³aw I³czyk, kierownik sekcji: st. przod. Mieczys³aw

Szubañski, sekcja strzelecka: post. Komar, st. post. Pitu³ej, sekcja pi³ki no¿nej

– kierownik: st. przod. Karolak, sekcja hippiczna – kierownik: nadkom. Szopa,

sekcja p³ywacka: st. przod. Tratt, post. Krawczyñski 11 .

7 Tam¿e, 1937, nr 21, s. 490.

8 Tam¿e, 1931, nr 12, s. 232.

9 Tam¿e, 1929, nr 30, s. 479.

10 Tam¿e, 1936, nr 15, s. 246.

11 „Na Posterunku”, Warszawa 1934, nr 43, s. 682.

226

Jacek Dworzecki

Okrêg VII Kraków to PKS Kraków z sekcj¹ lekkiej atletyki – sprinterzy

4×400 m: post. Czosnek, post. Janiec, post. Maniek, post. Tyrkiel; PKS Bia³a –

sekcja lekkiej atletyki – rzut granatem: post. Rutkowski; PKS Wadowice; PKS

Bochnia z sekcjami pi³ki no¿nej i sekcj¹ strzeleck¹: post. Cempna; PKS Gorlice

– sekcja strzelecka: st. post. Zabawa, sekcja lekkiej atletyki – marsze: post.

Pachom, post. Kandela, post. Puzio; PKS Tarnów 12 .

Okrêg VIII Lwowski PKS Lwów; prezes podkom. Loho-Sobolewski,

sekcja pi³ki no¿nej – kierownik: podkom. Weber, sekcja strzelecka – kierownik:

podkom. Balcer, sekcja lekkiej atletyki – post. Winnicki, post. Wójcik, post.

Begej, post. Gembaszewski, kula: post. Berneœ, zawodnicy sekcji strzeleckiej:

post. £apicki, st. post. Czyrkow, post. Prokop; PKS Jaros³aw z sekcj¹ pi³ki

no¿nej; PKS Rzeszów z sekcj¹ pi³ki no¿nej; PKS Sanok, PKS Drohobycz 13 .

Okrêg IX Tarnopolski PKS Tarnopol – zarz¹d: prezes nadkom. Zubik,

wiceprezes asp. Bigda, sekretarz asp. Zabornik, gospodarz nadkom. Sawicki,

skarbnik st. przod. Brunelik, sekcja strzelecka: st. post. Ceranowicz, post.

Cichocki, post. Dor, post. Kasprzyk, st. przod. Greczy³ko; PKS Zborów; PKS

Trembówka; PKS Borszczowa: zarz¹d – prezes przod. Kowalski, sekretarz st.

post. Radziszewski, skarbnik st. post. Duniewicz, gospodarz st. post. RaŸny,

sekcja pi³ki no¿nej – kierownik: przod. Kowalski, sekcja kolarska 14 .

Okrêg X Stanis³awowski PKS Stanis³awów: sekcja lekkiej atletyki, sekcja

pi³ki no¿nej; PKS ¯ydaczów – zarz¹d: prezes podkom. D¹browiecki, wiceprezes

st. przod. Czermak, sekretarz post. Hill, skarbnik przod. Banaœ, gospodarz przod.

Szabyñski cz³onkowie zarz¹du: przod. Denysewicz, st. przod. Adamowski, przod.

Mastalerz, st. post. Hamryszak, sekcja p³ywacka: post. Lepczyñski, post. Piecuch,

post. Wolak, st. przod. Wójcicki, przod. Potera³a, sekcja wioœlarska: post.

Kowacz, st. przod. Czermak, post. Hill; PKS Ko³omyja 15 .

Okrêg XI Poznañski PKS Poznañ sekcja lekkiej atletyki – kula: post.

Jezio³kowski; PKS Czarnków; PKS Œroda sekcja kolarska: post. B¹k, post. Zinka,

st. post. Culrowski; PKS Wrzeœnia; PKS Ko³o sekcja kolarska: post. Godzi-

szewski; PKS Leszno sekcja strzelecka – przod. Józef Koñczal; PKS Turek,

sekcja kolarska: post. Sorge, post. Franciszczak, post. Wiœniewski, sekcja p³y-

wacka: post. KaŸmierczak, post. Krajewski, sekcja lekkiej atletyki – rzut gra-

natem: post. Kleba, post. Matraszek, sekcja wioœlarska: post. Ja³kiewicz; PKS

Kalisz sekcja strzelecka: post. Domañski, st. przod. Wa³czyñski, sekcja lekkiej

atletyki: st. post. Muszyñski, post. Górski, przod. Wolny, sekcja kolarska:

st. przod. Kartasiski, sekcja wioœlarska: post. Modrzejewski, post. Ratynowski 16 .

12 Tam¿e, 1936, nr 30, s. 712.

13 Tam¿e, 1937, nr 23, s. 539.

14 Tam¿e, 1930, nr 21, s. 327.

15 Tam¿e, 1928, nr 37, s. 591.

16 „Na Posterunku”, Warszawa 1935, nr 50, s. 834.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: