GARBNIKI
Są to bezazotowe, naturalne, o dużej masie cząsteczkowej, mające charakter polifenoli i właściwoś- ci tworzenia trwałych połączeń z białkami.
Wyróżniamy garbniki:
1. hydrolizujące
2. nie ulegające hydrolizie
Właściwości fizykochemiczne
Dobrze rozpuszczają się w wodzie gorącej, alkoholu, acetonie, octanie etylu. Trudno w zimnej wodzie. Nie rozpuszczają się w eterze, chloroformie i benzenie.
Wodne roztwory mają odczyn słabo kwaśny i charakterystyczny ściągający smak.
Garbniki maja zdolność strącania białka. Wytrącają niektóre alkaloidy z roztworów, np. kofeinę, a także metale ciężkie, np. miedź, ołów.
Z trzeciorzędowymi solami żelaza, garbniki hydrolizujące dają kompleksy barwy niebieskiej, a niehydrolizujące barwy zielonej.
Działanie farmakologiczne
1) przeciwzapalne (antiphlogistica, dermatica)
Dzięki właściwościom ściągającym i poprzez hamowanie hialuronidazy, przyczyniają się do uszczelnienia włośniczek działając przeciwobrzękowo, co znajduje zastosowanie w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych. Równocześnie działają słabo znieczulająco znosząc objawy towarzyszące stanom zapalnym, takich jak pieczenie, swędzenie.
2) przeciwbiegunkowe (antidiarrhoica)
Wyciągi zawierające garbniki, podawane do wewnątrz, działają ściągająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, utrudniają przenikanie wody do światła jelit, hamując rozrzedza- nie treści jelitowej, osłabiając sekrecję błony śluzowej, co znajduje zastosowanie w leczeniu biegunek.
3) Przeciwkrwotoczne (hemostatica)
Garbniki powodują aglutynację krwinek czerwonych, ułatwiają powstawanie skrzepów włóknikowych i hamują przenikanie przez łożysko naczyń, co prowadzi do zmniejszenia lub zatrzymania krwawień.
4) Antyseptyczne (antiseptica)
Garbniki działają bezpośrednio na bakterie i wirusy denaturując ich białko. Jako związki polifenolowe mają zdolność zmiatania wolnych rodników, a najnowsze badania wykazują, że niektóre działają immunostymulująco, przeciwwirusowo, a nawet przeciwnowotworowo.
SUROWCE
1. Galla- dębianka
Są patologicznymi naroślami na pędach młodych dębów galusowych- Quercus infectoria.
CHEMIZM
• garbniki
• kwasy fenolowe
• glukoza
• skrobia
DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE
Dębianki służą wyłącznie do otrzymywania Tinctura Gallae oraz taniny. Preparaty te stosuje się zewnętrznie jako środki przeciwzapalne i ściągające (dermatica, antiphlogistica), a także w nadmiernej potliwości (antihydratica).
Wewnętrznie stosuje się białczan taniny, który jest nierozpuszczalny w wodzie i soku żołądkowym, natomiast w jelitach pod wpływem pankreatyny ulega rozpadowi hydrolitycznemu do taniny o działaniu ściągającym.
Białaczan taniny znajduje zastosowanie w leczeniu biegunek, nieżytów przewodu pokarmowego i zatruć pokarmowych (antidiarrhoicum).
PREPARATY
Solatannal, Tanninol
2. Cortex Quercus- kora dębu
Quercus robur- dąb szypułkowy
Quercus sessilis- dąb bezszypułkowy
Fagaceae- bukowate
• katechina
• węglowodany
• triterpeny
Jako dermaticum, haemostaticum, antiphlogisticum, antihydraticum, antisepticum.
W wyniku działania garbników po podaniu doustnym surowiec ma działanie zapierające i przeciwbiegunkowe.
Ma również działanie bakteriobójcze o szerokim spektrum na drobnoustroje w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym i skórze.
Hamuje drobne krwawienia w drobnych naczyniach.
Vagosan, Vagovit, Dentosept, Dentosept A, Mucosit, Sanofil
3. Rhizoma Bistortae- kłącze wężownika
Polygonum bistorta- rdest wężownik
Polygonaceae- rdestowate
• garbniki hydrolizujące i niehydrolizujące
• kwasy fenolowe: elagowy, galusowy
Jako antidiarrhoicum, dermaticum, antiphlogisticum, antisepticum, haemostaticum.
Stosowany w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła, biegunkach, płukaniach gardła i irygacjach.
4. Rhizoma Tormentillae- kłącze pięciornika
Potentilla erecta- pięciornik kurze ziele
Rosaceae- różowate
• tormentozyd
Jako digestivum, antiphlogisticum, spasmoliticum.
Wyciąg z kłącza pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ma właściwości przeciwbiegunkowe, hamuje nieznaczne krwawienia, posiada dość silne działanie przeciwskurczowe.
Tormazol, Cholagoga, Tormentalum, Tannosan, Coel
5. Folium Juglandis- liść orzecha włoskiego
Juglans regia- orzech włoski
Juglandaceae- orzechowate
• etagotanoidy
• juglon- nietrwały i ulega polimeryzacji do brunatnych pigmentów barwiących skórę na żółto-brunatny kolor
• flawonoidy
• olejki eteryczne
• kwas askorbowy
Garbniki przez działanie ściągające na błony śluzowe przewodu pokarmowego utrudniają przepływ wody do światła jelit, hamują rozrzedzanie mas kałowych oraz osłabiają sekrecje błon śluzowych żołądka i jelit.
Zmniejsza resorbcję metabolitów pokarmowych i toksyn bakteryjnych.
Działanie przeciwbakteryjne i przeciwkrwotoczne związane jest z obecnością garbników i juglonu.
Stosuje się jako antidiarrhoicum w przewlekłych nieżytach żołądka i jelit, biegunkach oraz krwawieniach z naczyń włosowatych przewodu pokarmowego, a także w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła, niektórych schorzeniach skóry.
6. Folium Myrtilli- liść borówki czernicy
Vaccinium myrtillus- borówka czernica
Ericaceae- wrzosowate
• glikozydy fenolowe, np. neomyrylina
• kwasy organiczne
• sole manganu
Prawdopodobnie dzięki obecności neomyryliny obniża poziom cukru we krwi.
Działa przeciwbakteryjnie i ściągająco w obrębie przewodu pokarmowego, a także nieznacznie diuretycznie i saluretcznie.
Stosowany jako antidiabeticum w początkowym okresie cukrzycy.
7. Herba Agrimoniae- ziele rzepiku
Agrimonia eupatoria- rzepik pospolity
• związki goryczowe
• cholina
• sole mineralne
• witaminy
Wykazuje działanie ściągające i przeciwzapalne na błonę śluzową przewodu pokarmowego.
Hamuje drobne krwawienia i nadmierny rozwój flory bakteryjnej w jelitach.
Pobudza funkcję wydzielniczą wątroby, ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego.
Jako cholagogum et cholereticum, w nieżytach żołądka i jelit jako antiphlogisticum i biegunkach jako antidiarrhoicum.
Gastrogran, Prostapol, Uroprost
8. Herba Polygoni hydropiperis- ziele rdestu ostrogorzkiego
Polygonum hydropiper- rdest ostrogorzki
• flawonoidy: rutozyd, hyperozyd, kwercetyna
• cukry
Wyciągi z surowca posiadają właściwość hamowania niezbyt obfitych krwotoków wewnętrznych.
Powoduje nieznacznie zwiększenie krzepliwości krwi i obniżenie ciśnienia.
Krwawienia z małych naczyń krwionośnych przewodu pokarmowego, są hamowane przez pow- stawanie trwałych połączeń garbników z białkami krwi.
Rutynozyd zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych.
Surowiec działa również przeciwkrwotocznie na macicę, ale znacznie słabiej niż wyciągi ze sporyszu.
Rektobol
joluska67