Cele edukacji wczesnoszkolnej
- wszechstronny rozwój dziecka czyli rozwój pod względem fizycznym, psychicznym (rozwój psychiczny, umysłowy, społeczny i emocjonalny)
- przygotowanie dzieci do nauki systematycznej na wyższym szczeblu kształcenia
Indywidualizacja w n.pocz. – praca z uczniem zdolnym i u. Napotykającym trudności.
Nauczanie które uwzględnia indywidualne możliwości uczniów nazywa się nauczaniem ZRÓŻNICOWANYM. Nauczanie zróżnicowane respektuje pedagogiczną zasadę indywidualizacji – wywiedzioną z psychologii różnic indywidualnych i sformułowaną przez tzw. Nowe wychowanie. Zasadę tę wielu pedagogów i psychologów zalicza do najogólniejszych norm procesu wychowawczego.
Zasadę indywidualizacji określa się różnie:
-jako dostosowanie wymagań do możliwości ucznia
-uwzględnienie indywidualnych różnic w możliwościach wychowanków
-liczenie się z ogólnym stanem rozwoju jednostki
-indywidualne podejście do dziecka
Indywidualizacja w klasowo – lekcyjnym nauczaniu polega na dostosowywaniu podstawowych składników lekcji do możliwości ucznia co realizuje się przede wszystkim przez różnicowanie treści oraz tempa, metod, środków i form pracy
Formy pracy stosowane w klasie zróżnicowanej:
a) zindywidualizowana: jednostkowa; zbiorowa; grupowa
b) jednolita: jednostkowa; zespołowa; zbiorowa
Indywidualne nauczanie problemowe, zwłaszcza problemowo – grupowe zapewnia większy wzrost tempa pracy uczniów, aniżeli jednolite nauczanie problemowo – zespołowe. Zapewnia lepsze wyniki w zakresie nadobowiązkowej aktywności uczniów. Sytuacja problemowa stwarzana na lekcji stwarza warunki dla objęcia poszukującym tokiem pracy wszystkich uczniów, tzn. słabych, średnich i silnych. Nauczanie zróżnicowane wpływa w sposób najbardziej istotny na integrację klasy.
System nauczania integralnego a nauczanie wychowujące
Przez system R. Więckowski rozumie „zbiór elementów integralnie ze sobą powiązanych w określoną całość, mających złożone funkcje” Autor koncentruje swoją uwagę na projektowaniu zbiorów elementów i ich funkcji, aby było możliwe zapewnienie każdemu dziecku w wieku wczesnoszkolnym optymalnych warunków wszechstronnego rozwoju. W skład projektowanego systemu nauczania początkowego weszły następujące elementy: treści kształcenia, metody formy organizacji nauczania pracy uczniów, środki dydaktyczne.
Wymienione elementy powinny być integralnie powiązane. Autor uważa je z organiczne (to jest integralnie ze sobą powiązane). Elementy te oparte są na założeniu o jednolitość procesu nauczania – uczenia się uczniów. Autor pomija równie ważne założenia o jednolitość procesu dydaktyczno – wychowawczego. Jedynym sposobem osiągnięcia wszystkich celów dydaktycznych i wychowawczych jest aktywność własna wychowanka, która kształtuje osobowość dziecka wzbogaca wiedzę, kształtuje umiejętności i zdolności.
Dzisiaj pożądane jest też nauczanie początkowe które potrafi spełnić rolę czynnika osobowościotwórczego środowiskotwórczego. Aby nauczanie początkowe mogło spełnić te rolę musi być odpowiednio zmodernizowane.
Nauczanie integralne w koncepcji tej zaakcentowano znaczenie doświadczenia uczniów jako podstawy teorii poznawczej wieku wczesnoszkolnego oraz rolę środowiska jako głównego źródła treści i uspołeczniania uczniów klas początkowych
Autorzy tej koncepcji opartej na zasadzie integracji treściowej oraz organizacyjnej – wyodrębnili podstawowe kierunki kształcenia oraz formy aktywności człowieka, zaliczając do nich: naukę, technikę i życie społeczne. Między tymi formami aktywności człowieka zachodzą ścisłe związki w obrębie tych form. Powinna w ed. wczesnoszkolnej konkretyzować się organizować w następujących kierunków kształcenia: społecznego, przyrodniczo – technicznego, artystycznego w zakresie kultury fizycznej jako podstawy zdrowia uczniów.
Aby to zrealizować wprowadzono pojęcie zintegrowanej formy dydaktycznej, która scala lekcję w syntetyczną jednostkę metodyczną, zwaną także lekcja kompleksowa, która obejmuje cykl lekcji przeznaczonych na opracowanie określonych treści programowych. Twórcy omawianej koncepcji nauczania integrującego słusznie postulowali, aby w konstrukcji programów nauczania początkowego uwzględnić 2 zakresy treści:
-wspólny dla wszystkich szkół w każdym środowisku
-zróżnicowany, wypełniany odpowiednimi treściami przez samego n-la w zależności od konkretnego zespołu uczniów, środowiska, aktualnych potrzeb otoczenia społecznego.
Zdaniem Łucji Muszyńskiej organizacja integralnego nauczania początkowego polega na łącznym ujmowaniu celów nauczania oraz wychowania i kształtowania, scalaniu treści i materiału nauczania oraz wychowania przez koncentracje wokół zasadniczych osnów zintegrowanych jednostek tematycznych.
Tworzenie jednostek integralnych ciągów sytuacyjnych dla działań i przeżyć dziecięcych, nauczanie to zmierza do wszechstronnego i harmonijnego rozwijania osobowości dzieci, do równoległego kształtowania sfery instrumentalnej (wiedza, umiejętność, zdolność) i kierunków (motywy, postawy, poglądy ideały). Preferuje ono zasadę wszechstronnej aktywności uczniów tzn. poznaniowo – motywacyjnej i całościowej w rozmaitych formach działalności uczniów. Z integralnym nauczaniem początkowym można łączyć wszystkie koncepcje metodyczne nadające im instrumentalny i kierunkowy kształt, odpowiadający złożeniom integracji wychowania i nauczania w zakresie równoległej realizacji celów. Z dokonanej analizy wynika że optymalną koncepcją programowo – metodyczną wczesnoszkolnej edukacji pozwalającą stosunkowo najlepiej realizować złożenia naczelnego celu wychowania jakim jest „wszechstronny i harmonijny rozwój osobowości przygotowanej do dalszej nauki oraz zaangażowanej w sprawy swojego kraju, poszczególnych ludzi i grup społecznych”. Integralne nauczanie początkujące, w ramach którego można z powodzeniem stosować wszystkie szczegółowe strategie metodyczne, nadając im kształt metodyczny zgodny z duchem integracji nauczania i wychowania polega na łącznej realizacji celów oraz treści wychowawczych i dydaktycznych, na kształtowaniu zarówno dyspozycji kierunkowych jak i instrumentalnej w integracji można odrębnie stosować wszystkie odpowiednio szczegółowe strategie metodyczne.
Istota, aspekty i cele integracji wczesnoszkolnej
Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to propozycja pracy pedagogicznej zorientowana na dziecko jako podmiot i indywidualność. Polega na scalaniu, łączeniu czynności dziecka i nauczyciela w zakresie celów, treści, form realizacyjnych, metod i środków dydaktycznych w ramach kręgów tematycznych. W centrum uwagi jest dziecko – uczeń, jego potrzeby, zainteresowania, jego opory i bariery, jego potencjalny dyskomfort psychiczny i fizyczny.
Ideą tej koncepcji jest:
-postrzeganie dziecka jako całości.
-respektowanie indywidualnych różnic wynikających z indywidualnego wyposażenia dziecka.
-jednostką dydaktyczną jest blok tematyczny, trwający jeden lub kilka dni w zależności od ilości i zakresu treści edukacyjnych oraz różnorodności planowanych form aktywności dziecka.
-do każdego tematu dziennego nauczyciel dobiera wszechstronne cele nauczania i wychowania, opierając się na aktualnym programie nauczania.
-obowiązuje zasada całości czasowej (nie przewiduje się przerw międzylekcyjnych lecz n-el kieruje się koniecznością ukończenia pewnego etapu pracy, wskazaniami higieny pracy umysłowej ora zmęczenie oraz potrzebami dzieci ).
-stosuje się urozmaicone formy zajęć, zróżnicowane pod względem trudności i atrakcyjności
-przechodzenie od jednej formy zajęć do następnej odbywa się w sposób naturalny, możliwie logiczny, uzasadniony, niezauważalny przez ucznia, powiązany ze sobą.
-wdrażanie do samooceny i samokontroli
-stosowanie jawnej oceny opisowej, ukazującej wkład pracy i wysiłek dziecka, efekty dydaktyczne, a także rozwój fizyczny, emocjonalno – społeczny, artystyczny i poznawczy
Nauczanie czynnościowe
Nauczanie czynnościowe polega na organizowaniu czynności uczniów i kierowaniu nimi w różnych sytuacjach dydaktycznych, sprzyjających wyzwalaniu samodzielnej aktywności uczniów.
Cechą istotną wyróżniającą uczenie czynnościowe spośród innych jest droga dochodzenia do opanowania umiejętności, do nabywania określonych sposobów zachowań prowadząca od manipulacji, od działalności praktycznej do uogólnień, do abstrakcji, do myślenia teoretycznego.
Droga Kształtowania Umiejętności Umysłowych
Działanie na konkretach à działanie na schematach à działanie na symbolach
Najbardziej pełny i klarowny schemat postępowania dydaktycznego przy realizacji nauczania czynnościowego zaproponował P.J. Galperin obejmuje on następujące ogniwa
- organizacja czynności orientacyjnych uczniów
- organizacja czynności na materiale konkretnym bądź umownym
- organizacja czynności uczniów w mowie głośnej
- organizacja czynności dzieci w mowie cichej
- organizacja czynności umysłowej
W nauczaniu czynnościowym matematyki można wyróżnić 5 faz:
- wzbudzenia u uczniów motywacji uczenia się
- czynnościowe poznawanie wiedzy matematycznej
- uogólnianie i strukturyzacja przyswojonej wiedzy
- samokontrola i samoocena wiedzy ucznia
- utrwalanie i stosowanie nabytej wiedzy w praktyce
Istota i znaczenie kształcenia wielostronnego
Kształcenie wielostronne – rodzaj kształcenia, w którym uczeń pod kierunkiem n-la lub samodzielnie stosuje zróżnicowane sposoby i środki obejmujące uczenie się. Zaspokajanie wielostronnych potrzeb rozwojowych dziecka: potrzeba bezpieczeństwa, aktywności poznawczej, ruchowej, uznania, szacunku, ekspresji.
-zapewnienie wychowanką harmonijnego i wielostronnego rozwoju,
-w obecnych czasach zachowanie równowagi w edukacji – ukierunkowanej na rozwój intelektualny przy lekceważeniu kultury uczuć i kultury pracy
-warunkiem pełnego rozwoju człowieka jest harmonijna interakcja obu półkul mózgowych, do tej pory głównie koncentrowano się na półkuli lewej, gdzie znajduje się ośrodek mowy, jednak wg neurologów w prawej półkuli znajdują się ośrodki spełniające ważne, swoiste funkcje, które również nie mogą być zaniedbywane.
-w psychologii człowiek ujmowany jest jako harmonijnie funkcjonująca całość: poznająca, czująca i działająca, świadoma własnego ja, psychologia wyraża związek między poznaniem, a moralnością jednostki ludzkiej
U podstaw teorii kształcenia wielostronnego leżą funkcje osobowości (traktowanej jako stopniowo harmonizująca się całość):
- poznawanie świata i siebie
- przeżywanie świata
- zmienianie świata.
TRZY RODZAJE AKTYWNOŚCI CZŁ
-Aktywność intelektualna – zmierza do poznania świata i siebie. Uczący się przyswaja nagromadzoną przez ludzkość wiedzę, korzystając z pomocy nauczycieli jak i innych źródeł, ale także znaczną jej część odkrywa samodzielnie.
-Aktywność emocjonalna polega na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu.
-Aktywność praktyczna wymaga poznania wiedzy o rzeczywistości, którą jednostka ma zmieniać lub stwarzać.
POZNANIE RZECZYWISTOŚCI Z PRZYSWOJONEJ WIEDZY
Uczenie się poznawcze (najprostsza postać uczenia się ludzi) występuje w trzech odmianach:
-uczenie się spostrzeżeniowe – sprowadza się do powstawania trwałych zmian w spostrzeganiu danej rzeczy lub zdarzenia pod wpływem uprzedniego spostrzeżenia tej rzeczy lub innych do niej podobnych.
-warunkowanie sensoryczne – polega na kojarzeniu dwóch bodźców sensorycznych
-nabywanie wiedzy najważniejsza odmiana uczenia się poznawczego, nazbyt faworyzowana we współczesnej szkole.
Zasadniczym przedmiotem poznania ludzkiego nie są wiadomości o świecie, a sam świat, a więc przyroda, życie społeczne, źródłem poznania nie może być więc podręcznik, lecz sama rzeczywistość, konkretne rzeczy, procesy, zdarzenia, zachodzące miedzy nimi zależności. Dopiero na tej podstawie dobre oparcie znajduje poznanie pośrednie o charakterze abstrakcyjnym.
DZIAŁALMOŚĆ BADAWCZA W SZKOLE
Proces uczenia się problemowego.
Punktem wyjścia jest sytuacja problemowa, która inspiruje uczącego się do:
-poszukiwania i formownia problemu,
-wynajdowania pomysłów rozwiązania,
-weryfikacji tych pomysłów
Proces ten wymaga dużej giętkości myślenia, rozwiniętej wyobraźni i dużej pomysłowości.
PRZEŻYWANIE WARTOŚCI I AKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA
Uczenie się przez przeżywanie polega na stworzeniu takich sytuacji, w których ma miejsce wywoływanie przeżyć emocjonalnych u wychowanków – pod wpływem odpowiednio eksponowanych wartości zamkniętych w dziele literackim, w sztuce teatralnej, filmie, obrazie, utworze muzycznym, czynie ludzkim, pięknie przyrody itd.
Efekty uczenia się przez przeżywanie mogą mieć ogromne znaczenie dla rozwoju osobowości ucznia. Ważną sprawą jest rozbudzenie uczuć, szczególnie uczuć wyższych. Istotnym elementem jest wyrobienie umiejętności wartościowania.
STRATEGIE NAUCZANIA I UCZENIA WIELOSTRONNEGO WG W.OKONIA
PODAJĄCA (asocjacyjna)
-pogadanka
-dyskusja
-opis
-opowiadanie
-praca z książką
-wykład
(przyswajanie)
PROBLEMOWA (poszukująca)
-przypadków
-sytuacyjna
-nowych pomysłów
-gry i zabawy
(odkrywanie)
PRAKTYCZNA (operacyjna)
-laboratoryjna
-ćwiczenia
-pokaz
-instruktaż
(działanie)
WALORYZACYJNA (eksponująca)
-impresji
-ekspresji
-empatii
-inscenizacji
-dramy
(wartościowanie)
KSZTAŁTOWANIE POJĘĆ Z PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ W NAUCZANIU POCZĄTKOWYM
Z odkrywaniem pojęć przyrodniczych przez ucznia pierwszego szczebla kształcenia wiąże się zagadnienie natury dydaktycznej, stawianie i weryfikowanie hipotez. Treści zawarte w programie nauczania przedmiotu - środowisko społeczno - przyrodnicze pozwalają wdrażać dzieci do wyodrębnienia zasadniczych części głównego ogniwa w zdarzeniach, a więc rozwijać wewnętrzne warunki kształtowania się pojęć.
ETAPY KSZTAŁTOWANIA POJĘĆ
Zdaniem W. Okonia kształtowanie pojęć w procesie poznania przebiega przez trzy etapy
• Kojarzenie nazw z odpowiadającymi im przedmiotami
• Kształtowanie elementarnych pojęć na podstawie znajomości zewnętrznych cech przedmiotów
• Kształtowanie pojęć naukowych.
Natomiast B. Góra kształtowanie pojęć przyrodniczych ujmuje w trzech etapach, według następującego schematu:
1. Przedmioty (rzeczy) p1 p2p3p4..-pn
2. Odpowiadające im wyobrażenia w1 w2 w3 w4....w".
3. Pojęcia przyrodnicze pp.
Pierwszy etap nazywa umiejętnością prawidłowego spostrzegania przedmiotów (rzeczy) przyrody. Drugim etapem jest kształtowanie odpowiedniej przyrodniczej postawy wyobrażeniowej, a trzecim kształtowania uogólnień przyrodniczych przez rozumowanie indukcyjne i abstrahowanie.
Przedstawione przez Okonia etapy kształtowania pojęć są bardziej ogólne i zawierają także czynności umysłowe, według których to dokonuje podziału na etapy B. Góra.
Przy prawidłowym kształtowaniu u uczniów pojęć w procesie nauczania niezbędne jest zorganizowanie następujących czynności uczniów:
1.Obserwacja przedmiotu (zjawiska, okazu itp.):
• zewnętrzna (za pomocą zmysłów),
• wewnętrzna (poznawanie zmysłowe połączone z działaniem, przekształcaniem tego zjawiska, przedmiotu itp.)
Uczniowie muszą tu dokonać analizy (wydzielenie praktyczne lub umowne części przedmiotu, zjawiska itp.) i syntezy (składanie całości z elementów i określenie związków miedzy nimi) . .
2. Kształtowanie schematów wyobrażeniowych u uczniów – np. uczniowie opisują werbalnie lub plastycznie (graficznie) obserwowany przedmiot lub zjawisko. Etap ten jest potrzebny do skontrolowania czy analiza, czy synteza były prawidłowo przeprowadzone, oraz do utrwalenia rezultatów poprawnej analizy i syntezy
3. Zestawienie tego przedmiotu (zjawiska, okazu) z innymi w celu wyodrębnienia cech różniących przedmiot A1 i A2; A2 i A3 itp. oraz cech wspólnych dla tych przedmiotów. Jest to etap porównywania;
4. Wyodrębnienie cech wspólnych przedmiotów(całej klasy), czyli abstrahowanie i ich uogólnienie. Uogólnienia można dokonać przez rejestracje cech wspólnych w postaci
symbolicznej (np. werbalnej, graficznej);
5. Słowne sformułowanie pojęcia (jeśli to możliwe w postaci definicji) i wprowadzenie nazwy ogólnej
6. Zastosowanie nowo poznanego pojęcia w nowych sytuacjach, np. wyszukiwanie przedmiotów, okazów, zjawisk należących do danej grupy spośród znanych uczniom z doświadczenia czy otoczenia lub prezentowanych przez n-la na lekcji i uzasadnienie dlaczego ten przedmiot należy do danej grupy (bo posiada 1,2,3 i n cech) a inny przedmiot nie (bo nie posiada cechy l lub 2 czy 3 lub l i 1. 2 i 3, l i 3, l i 2 i 3 itp.). etap ten pozwala na sprawdzenie jasności i operatywności pojęcia;
7. Włączenie nowo poznanego pojęcia w system wiedzy już posiadanej przez ucznia -może odbywać się na lekcjach następnych i służyć utrwalaniu związków między pojęciami znanymi uczniowi.
W tym celu można wykorzystać graficzny obraz związków miedzy pojęciami, który będzie ciągle uzupełniany w czasie nauki szkolnej dziecka. Zaproponowany schemat kształtowania pojęć uczniów może ulegać pewnym modyfikacjom w zależność: od charakteru konkretnych przedmiotów, zjawisk, okazów. Nie wszystkie one bowiem dadzą się rozkładać fizycznie, mechanicznie (np. zjawiska) w sposób dostępny młodszemu dziecku. Także nie wszystkie można rozkładać rzeczywiście na elementy (ze względu na wielkość okazów, wątpliwe wartości estetyczne tych zabiegów lub tylko oglądową dostępność okazów). Wówczas może nauczyciel zastosować środki dydaktyczne zastępcze bądź tylko opis tych czynności. Inne jeszcze zmiany w organizacji procesu kształtowania pojęć mogą wynikać z faktu, że dziecko posługuje się pojęciem źle ukształtowanym pod upływem uprzednich doświadczeń życiowych.
Powyższe etapy kształtowania pojęć stanowiły podstawę naszej działalności dydaktyczno-wychowawczej. Prawidłowe wiec kształtowanie pojęć przyrodniczych, rozpoczynające się od właściwej terminologii, stwarza podstawę dla rozwoju samodzielnego myślenia i działania, przyśpiesza opanowanie treści rzeczowych przewidzianych programem nauczania.
Dzieci w klasach niższych są w stanie opanować w sposób prawidłowy elementarne pojęcia w zakresie przyrody nieożywionej. Wymaga to jednak gruntownej zmiany metod nauczania w realizacji treści programu przedmiotu: środowisko społeczno-przyrodnicze. Należy uczyć patrzeć, dostrzegać, nazywać, rozumieć, znajdować relacje, stawiać pytania, sprawdzać hipotezy, cieszyć się z odkrycia. Chodzi o taką organizacje procesu nauczania, która uwzględni zasadę aktywnego i świadomego uczenia się ucznia, zasadę współdziałania słowa i środków poglądowych oraz zasadę werbalizacji działania.
PROBLEM OCENY OSIĄGNIĘĆ i ZACHOWANIA UCZNIÓW-FUNKCJE, FORMY I KONTROWERSJE
W Wąsach I - III szkoły podstawowej ocena bieżała, klasyfikacyjna śródroczna i końcoworoczna oraz ocena zachowania jest oceną opisową., która obejmuje opis postaw i osiągnięć edukacyjnych ucznia w zakresie:
a. zachowania.
b. mówienia i słuchania,
c. pisania
d. czytania
e. rachowania
f. obserwowania i doświadczania,
g. odtwarzania i tworzenia,
h. działania na rzecz: zdrowia i bezpieczeństwa
Ocenianie postępów uczniów w nauce nie jest rzeczą łatwą. Wymaga od nauczyciela dużego doświadczenia oraz rzetelności w celowej obserwacji, opartej na systematycznej kontroli pracy uczniów, jak również obserwacji ich rozwoju.
W zintegrowanej edukacji wczes. Bardzo ważną role pełni pozytywna motywacja w procesie dydaktycznym.
Celem pierwszego etapu edukacyjnego jest kształtowanie umiejętności dziecka służącego zdobywaniu wiedzy na dalszych szczeblach edukacji.
Oprócz zdobywania wiedzy i umiejętności dzieci powinny nauczyć się samokontroli i samooceny wykonywanej pracy.
Postawa n-la wykazującego mocne i słabe strony wykonywanej przez ucznia pracy, powinny budować właściwą samooceną dziecka i poczucie jego wartości.
Oceną zainteresowani są nauczyciele, uczniowie i rodzice
Ocena pełni funkcje
- diagnostyczną – dającą odpowiedź na pytanie, jak daleko w rozwoju jest uczeń względem wymagań stawianych prze n-la
- informacyjna – przekazującą informacje co dziecku udało się poznać, zrozumieć, opanować, nauczyć, jakie dziecko zdobyło umiejętności, co już potrafi, zrozumieć jaki jest wkład jego pracy
- korekcyjną – odpowiadającą na pytanie co uczeń ma już opanowane, co robi dobrze, nad czym musi jeszcze popracować, co poprawić, zmienić
- motywacyjną – zachęcającą dziecko do samorozwoju, dalszego wysiłku, dodającą wiary we własne siły i nadzieję na osiągnięcie sukcesu
- rozwojową – odpowiadającą na pytanie czy dokonują się zmiany w samym dziecku, jakie jest tempo i dynamika tych zmian.
...
skrzypaczka161