Wernic Wiesław - 19 - W Nowej Fundlandji.doc

Wernic Wiesław

W Nowej Fundlandji

Kres długiej podróży

— Bo to było tak. W dawnych, bardzo dawnych czasach, nim do tego kraju przybyły blade twarze, Indianie wierzyli (a i dziś poniektórzy wierzą), że każda skała i rzeka, każde drzewo i ptak, i czworonóg mają swe duchy. Niektóre z tych duchów są dobre, niektóre złe. O tych duchach, które przybierały postacie olbrzymów lub czarowników, a niekie­dy zwierząt, Indianie opowiadali zdumiewające historie, zwane atookwakuns, co znaczy: cudowne opowieści.

Według tych opowieści na początku świata istniały jedy­nie las i morze. Nie było ani ludzi, ani zwierząt. I oto pewnego dnia pojawił się olbrzym o ludzkich kształtach. Nazywał się Gluskap.

Gdzie się urodził i kiedy, nikt nie wie. Wiadomo tylko, że przywędrował z nieba wraz ze swym bratem-bliźniakiem, Malsumem. Pojawili się na ziemi Północnej Ameryki, na obszarze położonym najbliżej wschodzącego słońca. Zakot­wiczywszy u brzegów swe kanoe Gluskap ruszył w głąb granitowej wyspy, którą nazwał Uktamkoo. To właśnie była ta ziemia, na której dziś mieszkamy, dawna siedziba olbrzy­ma, Nowa Fundlandia.

Gluskap wyglądał jak przeciętny Indianin, był jednak dwa razy wyższy i dwa razy silniejszy od największego i najsilniej­szego z późniejszych wojowników. Nigdy nie chorował, nie starzał się i nie umarł. I posiadał skórzany magiczny pas, który dawał mu czarodziejską moc. Ale używał jej jedynie po

to, by czynić dobro. Jego brat natomiast, Malsum, równie potężny wzrostem i siłą, bardzo różnił się wyglądem od Gluskapa. Na ludzkim ciele miał osadzoną głowę wilka, a swej siły używał dla czynienia zła.

Obaj zjawili się na wyspie w ciepłej porze roku, kiedy powietrze wypełniały miłe wonie kwiatów i ziół, a morze szumiało łagodnie.

Gluskap przystąpił do pracy. Najpierw stworzył Mały Lud: czarowników, zwanych później przez Indian: Megumoowesoos. Były to niewielkie, włochate stwory, mieszkają­ce wśród skał i grające na fletach. Podobno taka muzyka rzuca czar na każdego, kto jej słucha. Nie wierzy pan, doktorze? Ja również. Chociaż w każdej legendzie indiań­skiej tkwi ziarno prawdy. Nie mam racji?

—       Na pewno tak — odparłem.

—       Otóż Gluskap z grona tych małych stworów wybrał sobie służącego, Kunę. Z kolei zajął się

tworzeniem ludzi. Z wielkiego łuku wypuścił dwie strzały, trafiając w dwa pnie jesionów. Wtedy z wnętrza pni wyszli mężczyźni i kobiety. Był to mocny i piękny lud o jasnobrązowej skórze i lśniących czarnych włosach. Gluskap nazwał ich Wabanaki, co zna­czy: „ci, którzy żyją tam, gdzie wstaje dzień". Z czasem Wabanaki opuścili Uktamkoo (Nową Fundlandię) i podzie­lili się na plemiona. Dziś stanowią część narodu Algonkinów. Jednakże w tamtych odległych czasach tylko plemiona Micmac, Malecite, Penobscot i Passamaquoddy, żyjące obecnie w lasach wschodniej Kanady i Stanów Zjednoczo­nych, należały do ludu Gluskapa.

Gdy przybyli tu osadnicy francuscy, słowo: Wabanaki zaczęli wymawiać nieco inaczej. Mówili: Abenaki. I tak już zostało. Dlatego obecnie lud Gluskapa znany jest pod tym zmienionym imieniem. Nie nudzę pana, doktorze?

Zaprzeczyłem bardzo szczerze.

— Cieszy mnie, że kogoś interesować mogą stare indiańskie legendy. Ale wracam do tematu.

Gluskap, obejrzawszy dokładnie swe dzieło, wydał okrzyk

radości, od którego potężne pnie pochyliły się niczym łodygi traw. Zgromadził ludzi, by oznajmić, że jest ich Wielkim Wodzem i że będzie rządził nimi z miłością i sprawiedliwie. Potem nauczył ich budowania wigwamów z kory brzozowej, lekkich łodzi, jazów na rzekach, aby mogli łowić ryby, oraz rozpoznawania roślin użytecznych jako leki. Na koniec wyjawił ludziom imiona wszystkich gwiazd na niebie, które były jego braćmi. Uczyniwszy to, Gluskap przystąpił do tworzenia zwierząt.

Najpierw stworzył wiewiórkę, z kolei łosia i niedźwiedzia. A następnie wszystkie inne zwierzęta, które do dziś żyją na preriach, w lasach lub w głębi wód naszej pięknej ziemi.

To wszystko opowiedział mi przed laty Chebec, stary Indianin z północnych puszcz wschodniego wybrzeża. Pro­szę wybaczyć, jeśli język mej opowieści był nieco chropawy i niezbyt poprawny. Nie miałem okazji nauczyć się pięknych słówek i gładkich zdań, jakimi świergocą ludzie wielkich miast południa. Byłem traperem i przez całe lata przebywa­łem wśród traperów.

—; Ależ wręcz przeciwnie — zaprzeczyłem. — Interesują­ca to legenda i zgrabnie opowiedziana. Na pewno wzbogaci moją wiedzę o życiu czerwonoskórych plemion.

—          Przyjemnie mi to usłyszeć... No, ja już sobie pójdę.

—          Nie poczeka pan na syna?

—          Już zmierzcha, a obiecałem zięciowi narąbać drew przed nocą.

Podniósł się z pnia, na którym obok mnie siedział. Chciałem również wstać, lecz położył mi swą ciężką dłoń na ramieniu i przytrzymał.

—              Po co te ceregiele? Niech pan siedzi, doktorze. Nadwe­rężenie ścięgna to paskudny przypadek. Nie należy forsować nogi, chyba że pragnie pan bez końca tkwić przed tą chałupą.
Hej! — krzyknął w kierunku domostwa. — Kitty, bywaj!
Może jutro znów pana odwiedzę — dodał jeszcze.

—              Bardzo proszę — odrzekłem. — Będę czekał na pana.
Uśmiechnął się i ruszył wąską steczką ku brzegowi







jeziorka, potem skręcił w prawo, aż zasłoniły go

rozłożyste krzewy i gęsto rosnące drzewka.

Zostałem sam. Co prawda, w głębi domu, który wznosił się za moimi plecami, krzątała się Kitty, czyli Katarzyna Grant, ale oczy moje zwrócone były w stronę błyszczącej w słońcu tafli jeziorka.

Siedziałem na obalonym grubym pniu drzewa, o kilka­dziesiąt kroków od małego, z desek zbitego tarasu, przez który wchodziło się do mieszkalnego budynku. Wokół mnie rozciągało się niewielkie kolisko udeptanej, jałowej ziemi. Spod jej powierzchni gdzieniegdzie wystawały jakieś frag­menty potężnych głazów, a dokoła rosły gęste krzewy, wśród których pieniła się leśna czarna jagoda. Dalej biegła wąska, wyboista steczka. Tam właśnie potknąłem się wczoraj, nadwerężając ścięgno lewej stopy. Siedziałem więc okrakiem na pniu, z nogą zabandażowaną w kostce, z wilgotnym okładem pod bandażem. Fatalna dla mnie ścieżka w końco­wym swym biegu przedzierała się przez skąpy zagajnik, aby wreszcie utknąć na brunatnym paśmie wilgotnej gliny. O krok dalej zaczynały się wody jeziorka. Kąpałem się w nim wczoraj, lecz dziś musiałem zrezygnować z tej przyjemności. Nie starałem się nawet dokuśtykać do brzegu.

Jeziorko było podługowate. Nawet bardzo kiepski pływak mógłby bez wielkiego wysiłku osiągnąć jego przeciwległy brzeg. W prawo natomiast i w lewo wody rozlewały się na odległość mili*. Na prawo —jak zdołałem to stwierdzić przed dwoma dniami — jeziorko ograniczała dzika łączka przecięta polną drogą, a raczej śladem drogi. Rzadko z niej korzystali piesi i konni — koleiny wozów ledwo znaczyły kierunek szlaku.

Na lewo zaś jeziorko stopniowo się zwężało aż do szerokości małej rzeczki, leniwie pluskającej o płaskie brzegi, by wreszcie zginąć w mrocznym wnętrzu pierwotnego boru.

Jeziorko nie miało nazwy, podobnie jak rzeczka. Nazwy

nie posiada zresztą cała okolica. Taki zagubiony świat. Spojrzawszy w kierunku spływu rzeczki, dostrzegłem dwie ciemne sylwetki zdążające w moim kierunku. Oczywiście mogli to być jedynie moi przyjaciele — bo któż by inny — Karol Gordon i Maks Grant, mąż Kitty, powracający z łowieckiej wycieczki. Oto Karol wyciągnął rękę pokazując swój łup: zającą-bielaka, jeszcze z kępkami białej sierści na łapach, zwanych przez myśliwych skokami. Zając-bielak jest nieco mniejszy od swego krewniaka-szaraka, a zasadnicza różnica polega na tym, że bielak dwukrotnie w ciągu roku zmienia sierść. Pod koniec jesieni jego futro zaczyna jaśnieć, a w początkach zimy staje się tak białe, jak okrywający ziemię śnieg. Jedynie na czubkach uszu pozostają dwie czarne kępki. Z początkiem wiosny bielak szybko traci swe zimowe okrycie. Jego nowe, letnie futro ma barwę szarobrązową. Takiego właśnie zająca pokazywał mi już z daleka Karol.

—          Jak tam twoja noga, Janie? — zapytał, gdy stanął przy mnie.

—          Nieźle — odparłem. — Mam nadzieję, że za dzień lub dwa będę mógł poruszać się równie sprawnie jak ty.

Uśmiechnął się.

—          Widzę, że jesteś dobrej myśli. Cieszy mnie to. Przecież nie ściągnąłem cię tu po to, abyś tkwił bezczynnie nad tą kałużą — pogardliwie określił jeziorko. — No, ale tak znakomity lekarz jak ty, który potrafi wyleczyć każdego pacjenta, da sobie radę z własną nogą.

—          Zwichnięcie wydaje mi się błahe. A ty, Karolu, daj spokój uszczypliwościom, do których, jak zauważyłem, masz ostatnio skłonność.

—          Przepraszam — zaśmiał się Karol i usiadł obok mnie, a zająca zabrał Maks Grant i zniknął z nim w głębi domu.

Zapaliliśmy fajki, gapiąc się na słońce, które już połową swej czerwieniejącej tarczy zdążyło skryć się poza korony ciemnogranatowych świerków. Ptaki ucichły, wiatr ucichł, ziemię powoli okrywała wieczorna cisza. Na wschodniej

stronie już gęstniała ciemność, ale zachód jeszcze gorzał różowym blaskiem, niby łuną dalekiego pożaru.

              I co z tą łodzią? — przerwałem milczenie.

              Ano, nic. Spoczywa w tym samym "miejscu co przedtem. Grant zastanawiał się, czy jej -nie przyciągnąć tutaj.

              Nie powinien tego robić, wioślarz może wrócić lada godzina.

              Powiedziałem mu to samo, więc zrezygnował z zamiaru.

—          I słusznie. A tropy?

—          Poza tymi, które odkryliśmy poprzednio, nowych nie ma. Myślę, że za dzień, dwa i one się zatrą.

—          Ta łódź mnie nieco niepokoi, Karolu — pyknąłem kłębem dymu. — Czy jej posiadacza nie spotkał nieszczęśli­wy wypadek? Może potrzebuje pomocy?

—          Nieszczęśliwy wypadek... — powtórzył przeciągle Ka­rol. — Oczywiście, brałem to pod uwagę, lecz nic na to nie wskazuje. Przecież razem z Maksem przeszukaliśmy spory szmat lasu.

—          Ale powierzchownie.

—: Bo i nie było powodu do jakichś drobiazgowych badań. Dziś przy okazji polowania przemierzyliśmy dobry kawał pobrzeża rzeczki i ze dwie mile boru.

—          Przy okazji polowania — położyłem nacisk na słowo „okazja", lecz Karol nie zrozumiał czy też nie chciał zrozumieć ironii. Machnął tylko ręką, jakby opędzając się przed dokuczliwym komarem.

—          Posłuchaj, Janie. Przed chwilą sam powiedziałeś, że nie znany nam wioślarz może wrócić w każdej chwili. Rozma­wiałem na ten temat z Grantem, który twierdzi, że nawet miesięczna nieobecność właściciela łodzi nie daje powodów do niepokoju. Kraj jest rozległy i miejscami dziki, toteż nikt niedoświadczony nie próbuje penetrować jego głębi. Może się na to zdecydować jedynie stary wyga, który potrafi wyjść cało z każdej opresji.

—   Obaj jesteście optymistami — stwierdziłem. — Teore







tycznie twój wywód jest słuszny, lecz sam dobrze wiesz, że na takich rozległych i dzikich terenach mogą się zdarzyć niebezpieczne przygody nawet najbardziej doświadczonym traperom i przebiegaczom ścieżek.

Pora wyjaśnić, o co właściwie chodziło w naszym sporze.

Otóż przed trzema dniami, podczas beztroskiej przechadzki wzdłuż brzegu rzeczki, w odległości jakiejś półtorej mili od leśniczówki natrafiliśmy na wyciągniętą na piasek łódkę. Typowe indiańskie kanoe z brzozowej kory, wzmocnione poprzecznymi drewnianymi przegrodami. Wewnątrz spoczywało krótkie wiosło o dwu piórach. I nic więcej.

Sprawna łódź porzucona na rzecznym brzegu, wśród całkowitego pustkowia — to wprost nieprawdopodobne! Kanoe nie spadło z nieba. Gdyby wyrzuciły je na brzeg fale rzeczki, musiałoby wypłynąć z jeziorka, nad którym miesz­kaliśmy. A przecież nie było tu innej łodzi, poza czółnem stanowiącym własność Maksa Granta. Z tego wynika logiczny wniosek: ktoś tu przypłynął z dołu rzeczki. Lecz kto?

Zaciekawieni, jaki to gość zawitał w nasze odludzie, postanowiliśmy cierpliwie czekać. Skoro zostawił łódź, musi wrócić. Ba, lecz takie rozumowanie pasuje raczej do okolic gęściej zaludnionych/A tu, na pustkowiu, można łódź pozostawić i wcale po nią nie wrócić albo wrócić po miesiącach —jak twierdził Maks Grant — byle przed zimą, nim mróz zetnie lodem rzeczne koryto.

Rozłożyliśmy się na piaszczystej łasze tuż obok tajemni­czej łodzi i ćmiąc fajeczki czekaliśmy na nieznanego przyby­sza. Ten czas oczekiwania zużyłem na zadawanie Maksowi kolejnych pytań. Ciekawości swej w pełni jednak nie zaspo­koiłem, chociaż uzyskałem sporo interesujących informacji. O co pytałem? O tym — później.

Po trzech godzinach daremnego wyczekiwania ruszyliśmy na poszukiwanie tajemniczego przybysza. Początkowo szliś­my brzegiem rzeczki, później skręciliśmy w głąb lasu, bo w

W domu Maksa Granta kominka w kuchni nie było. Jego miejsce zajmował wielki metalowy piec na czterech niskich nóżkach, z fajerkami i piekarnikiem — nowość, którą ku radości kobiet powoli wypierała z farmerskich domostw niewygodne, kłopotliwe kominki. Drugim ulepszeniem była studnia... w kuchni! Tak, tak. Oto wzdłuż jednej ze ścian umieszczono bardzo długi stół, a w jego rogu znajdował się okrągły otwór o średnicy sporej beczki. Karol zwrócił mi na to uwagę. Spojrzałem w głąb otworu. Drewniane obręcze, jedna pod drugą, spadały prostopadle w dół, by zniknąć w czarnym lustrze wody. Zagadnąłem Maksa, co najpierw zbudowano: dom czy studnię. Odparł, że oczywiście studnię, która później została obudowana ścianami kuchni. Dodał, że we wsi, z której pochodził, sporo chat zostało wypo­sażonych w takie wewnętrzne studnie, co bardzo ułatwia życie gospodyniom, zwłaszcza zimą i podczas jesiennych

szarug.

Tu dodam, że piec kuchenny był jedynym w całym domu. Zimową porą oba pokoje stawały się bezużyteczne. Miesz­kańcy korzystali tylko z kuchni, gdzie w piecu bez przerwy buzował ogień. Ano, przecież w styczniu temperatura w tych okolicach spada czasem do 22 stopni poniżej zera!

Brak pieców w pokojach nie był dla mnie niczym zaskaku­jącym. We wszystkich znanych mi domach farmerskich tak było. Po prostu ze względów oszczędnościowych, a i również technicznych — nowy piec wymagał nowego przewodu kominowego.

Po kolacji, która trwała tak długo, aż pani Kitty musiała zapalić naftową lampę, gadaliśmy jeszcze, pykając z faje­czek, a gdy gwiazdy ukazały się na niebie, udaliśmy się na spoczynek. Taki tu już panował zwyczaj. Wstawało się natomiast, kiedy czerwone zorze rumieniły świat. Przy­znam, że tego rodzaju zwyczaje wcale mnie nie zachwycały.

Wprawdzie nikt mnie rankiem nie ściągał z łóżka, lecz skoro gospodarze już krzątali się po obejściu, a Karol, chlapiąc się nad stawem, wywrzaskiwał jakąś traperską piosenkę (też pomysł!), nie wypadało przecież wylegiwać się dłużej. Powia­dam: „nie wypadało". Czyż doprawdy w tej głuszy należało się liczyć z tym, co „wypada" i co „nie wypada"? A jednak nie były to jedynie miejskie nawyki człowieka, o którym mówi się, że jest „dobrze wychowany". Kiedyś, gdy w samym środku skalistej pustyni padł mi koń z pragnienia, a ja ledwo wlokłem się w kierunku źródła odkrytego cudow­nym zrządzeniem losu, napotkałem porażonego — podob­nie jak ja — pragnieniem wędrowca. Do źródła on doczołgał się pierwszy. I co? Czy rzucił się na ziemię i zanurzył głowę w przywracającym życie nurcie? Nic podobnego! Odpiął ma­nierkę wiszącą u pasa, napełnił wodą, podszedł do mnie i wręczył mi ją. A potem cierpliwie czekał, aż ją opróżnię. Dopiero wówczas padł plackiem na wilgotny brzeg i długo, powoli gasił pragnienie. Nigdy, przenigdy tego nie zapomnę. Wspaniały gest zaiste wspaniałego człowieka! Dlaczego tak postąpił? Przecież był nie mniej spragniony niż ja. Widać uznał, że „nie wypada" postąpić inaczej, że nakazywało mu tak poczucie własnej godności. A przecież —jak się wkrótce dowiedziałem — był to człowiek, który nigdy w życiu nie oglądał wielkiego miasta i któremu nikt nigdy nie tłumaczył, co „wypada", a co nie...

Wczesne wstawanie miało i swe dobre skutki, przede wszystkim te, że wieczorem zasypiałem szybko i że spałem bez przerw, bez nocnych majaków i nagłych przebudzeń. Więc i teraz natychmiast zapadłem w nicość.

...