BIOMEDYCZNE PODTAWY ROZWOJU.docx

BIOMEDYCZNE PODTAWY ROZWOJU

1. Rozwój ontogenetyczny człowiek zależy od:
- czynników endogennych genetycznych (determinatorów), które warunkują rozwój.
- czynników endogennych paragenetycznych (stymulatorów), które wzmacniają rozwój.
- czynników egzogennych (środowiskowych), które modyfikują rozwój.

2. Czynniki egzogenne środowiskowe:
A. Modyfikatory biogeograficzne (naturalne):
- flora, fauna
- zasoby mineralne, skład wody i gleby
- klimat
- ukształtowanie terenu
B. Modyfikatory społeczno-kulturowe (społeczne):
- pochodzenie społeczne
- charakter i wielkość środowiska zamieszkania
- wysokość zarobków rodziców
- tradycje i zwyczaje społeczne.

3. Bodźce- związane z sytuacją społeczną o bezpośrednim oddziaływaniu na rozwój fizyczny to:
a) ilość i jakość odżywiania
b) zachorowalność zwłaszcza na choroby zakaźne
c) obciążenie pracą fizyczną
d) anty-zdrowotne nawyki i nałogi rodzicielskie (np. palenie papierosów)
e) niektóre rodzaje stresów psychonerwowych

4. Organizm(ciało)- (wygląd, metabolizm, stany psychiczne- to fenotyp)
^
Komórka:
- oddychanie (ATP)
- odżywianie: mitochondria, rybosomy, lizosomy
- rozmnażanie: namnażanie, dziedziczenie
^
Jądro
^
Chromosomy (Kariotyp 46 sztuk)
^
Geny:
- matryca
- przepis genetyczny
- czynnik dziedziczenia
- informacja genetyczna (genotyp 21 tysięcy)

5. Anabolizm- namnażanie komórek, więcej powstaje.
Katabolizm- rozpad komórek, mniej niszczy

6. Dziedziczenie- to zdolność przekazywania informacji (materiału) genetycznej znajdującej się w DNA do komórek potomnych.
Istnieją dwie drogi przekazywania:
a) Komórki somatyczne (mitoza)- przekazują drogą kopiowania i replikacji, komplementarność swojego materiału genetycznego komórką potomnym.
Cały okres ontogenezy od zygoty do śmierci- NAMNARZANIE.
b) Linia germinalna ( komórka jajowa i plemnik)- przekazywanie materiału (informacji) genetycznego przez rodziców (mejoza, zestaw Haploidalny 23 sztuki chromosomów) swojemu potomstwu.

Fuzja komórki jajowej z plemnikiem przywraca diploidalną (46 sztuk) liczbę chromosomów w zygocie TYLKO ZAPŁODNIENIE.

7. DNA- nie jest syntetyzowane od nowa, ale kopiowane na uprzednio istniejącej cząsteczce, jest to tzw. replikacja z wykorzystaniem reguły komplementarności.

Gen- to najmniejszy odcinek DNA potrzebny do zakodowania jednego aminokwasu. Geny decydują o rodzaju białka.
Fragment spiralnie skręconej helipsy DNA, która decyduje o kolejności aminokwasów w białku.
Aminokwasy z pożywienia, kilkadziesiąt (130) aminokwasów to białko.

DNA pełni dwie funkcje:
- odtwarzanie w komórkach potomnych identyczny zestaw genów jak w komórkach macierzystych. I temu służy proces zwany replikacją DNA.
- jest nośnikiem informacji (dziedziczenie), która wyznacza sekwencje ( kolejność) aminokwasów w łańcuchu białka (KOD).
A. Strukturalnego (budulcowe)
B. Aktywnego (funkcjonalnego)- hormony, enzymy, przeciwciała odpornościowe.

Dziedziczenie jednogenowe:
1 cecha- 1 gen
- zasada Mendla
- cechy jakościowe (6%)- nie zmienne w ciągu życia
- geny (cechy): dominujące
recesywne
Cechy jakościowe - zdeterminowane są genetycznie w sposób bezpośredni i niezmienny. Na cechy te nie mają wpływu czynniki paragenetyczne i środowiskowe. Są to np. liczba kręgów w kręgosłupie, liczba palców u rąk i nóg, liczba żeber, grupa krwi, struktura tęczówki oka. Zakres zmienności tych cech jest warunkowany genetycznie w ramach charakterystycznych właściwości danego gatunku.

Dziedziczenie wielogenowe:
1 cecha- wiele genów
- nie obowiązuje zasada Mendla
- cechy ilościowe- metryczne (94%)
- zmienne w ciągu życia
/podległość wpływom środowiska/
/dziedziczony jedynie zakres zmienności cechy a nie jej wartość bezwzględna/
Cechy ilościowe - są zdeterminowane dużą liczbą ?słabo działających genów? w podobnym kierunku, czyli są poligenetyczne. Ponieważ jednak geny mogą tworzyć różne kombinacje, stąd własnością tych cech jest gama form i wielkości przejściowych. Przykładem tych cech są: wysokość i masa ciała, pigmentacja, inteligencja. Cechy ilościowe charakteryzuje zmienność ciągła między skrajnymi kategoriami, kategoriami większość osobników posiada ich pośrednie wartości.

8. Prawidłowy rozwój organizmu zależy od dwóch podstawowych czynników:
a) instrukcji genetycznej- nabyte wraz z materiałem dziedziczonym ( po rodzicach- przodkach 80-85%)
b) sprawności jej wykonania- powstają wskutek zaburzeń w samym mechanizmie dziedziczenia (w wyniku świeżej mutacji DE NOVO, 15-20%)
9. Skutki mutacji to:
- całkowity brak białka
- białko jest wytworzone, ale nie wykazuje aktywności
- wytworzone białko ma zmienione właściwości funkcjonalne

10. Choroby genetyczne można podzielić na następujące kategorie:
a)zaburzenia chromosomowe :
-aberracje liczbowe
-aberracje strukturalne
b)choroby jednogenowe (dziedziczone zgodnie z zasadą Mendla):
- dziedziczne autosomalne- dominujące
- dziedziczne autosomalne- recesywne
- dziedziczne sprężone z chromosomem X

11. Zaburzenia- patologie.
1.Genetyczne- mutageny:
a)aberracje chromosomalne:
-liczbowe
-strukturalne
b)mutacje genowe (13.100).
Mutacja genowa jest to nagła, trwała zmiana dziedzicznej właściwości
organizmu, spowodowana zmianą w obrębie genu, w strukturze
chromosomu lub genomu (zespół chromosomów).

2.Wrodzone(ciąża)- teratogenny:
a)infekcje:
-wirusowe
-bakteryjne
-pasożytnicze
b)toksyczne:
-leki (halidomid)
-używki (alkohol, papierosy, narkotyki)
-metale ciężkie (ołów, arsen, bizut)
c)noworodki z czynnikiem ryzyka (choroby matki):
-cukrzyca
-choroba hemolityczna (Rh)
-niedokrwistość
-niewydolność układu krążenia
-zatrucie ciążowe (EPH GESTOZA)

Okresy krytyczne- im wcześniej w przebiegu ciąży zadziałają teratogenny tym poważniejsze skutki powodują one dla rozwijającego się płodu.

3.Poród:
a)nieprawidłowy poród:
*przedwczesny- poronienie naturalne do 20 tygodnia, poronienie sztuczne
*opóźniony- 40 tydzień
*dystroficzny- 2.500gramów
b)urazy około porodowe:
-wylewy wewnątrzczaszkowe (krwiak)
-uszkodzenie kości
-uszkodzenie nerwów obwodowych
-kręcz szyi
-obrzęk
4.Okres poporodowy 24-48godzin:
-żółtaczka fizjologiczna
-zaburzenie oddychania
-dysplazja stawów biodrowych
12. Skala Agar:
CECHA 0 1 2
1.Czynność serca2.Oddech3.Napięcie mięśni tonus4.Odruch drażnienia nosa cewnikiem5.Zabarwienie skóry 1.Brak2.Brak3.Brak4.Brak5.Brak 1.Poniżej 1002.Zwolnony3.Słabe pojedyncze ruchy4.Grymas5.Sinica kończyn 1.100/1502.Regularny3.Żywe ruchy4.Kicha, krzyczy5.Różowa

10-8 norma
6,5,4 dzieci z grupy ryzyka
0 noworodek bez oznak życia

13.Okres niemowlęcia- 12miesięcy postawa spionizowana, duże tempo rozwoju: faza snu i faza czuwania.
a)siła i sprawność mięśniowa:
-podnoszenie głowy(1-3miesiąc)
-obrót wokół osi(3-5miesiąc)
-siadanie(6-9miesiąc)
-stawanie, chodzenie(10-13miesiąc)
b)zęby:
-siekacze mleczne dolne (7-8miesiąc)-2
-siekacze górne środkowe(9-10 miesiąc)-2
-siekacze górne boczne(11-12miesiąc)-2
c)zarastanie ciemiączek- ciemiączko duże (zarasta ok. 15 miesiąca), ciemiączko małe (zarasta w pierwszym kwartale życia).
d)rozwój mowy(bodźce emocjonalne)
e)zdolność manipulowania (chwytność)
f)opanowanie zwieraczy
g)wrażliwość sensoryczna (emocje, uczucie, rozwój spostrzeżeń)

14. Faza przygotowawcza- faza prepubertalna do 12 roku życia.
1. Dojrzewanie właściwe- faza pubertalna od 12do 16lat.
2. Dorastanie- faza postpubertalna od 16 do 18 lat.
Wiek rozpoczęcia dojrzewania zależy od genów:
-płeć- dziewczęta dojrzewają o 1,5-2 lat wcześniej niż chłopcy.
-zróżnicowanego tempa dojrzewania:
Wcześnie- szybciej wyżsi, pozytywnie postrzegani w środowisku
Norma- 5 lat różnicy
Późno- wolniej (niżsi), gorzej postrzegani w środowisku
Ostateczna wysokość ciała taka sama.
3.Typy budowy ciała- otyli dojrzewają wcześniej niż szczupli, krytyczna
masa ciała (ilość tkanki tłuszczowej).

Przebieg dorastania podlega:
- kontroli genetycznej (płeć, rasa, wpływy rodzicielskie, typ budowy ciała)
- uwarunkowaniom hormonalnym
- czynnikom środowiskowym (czynniki biogeograficzne, kulturowo-
społeczne, żywienie, stres, choroby)

Cechy charakterystyczne dla okresu dojrzewania:
- wzmożona aktywność hormonalna (podwzgórze- przysadka- gonady)
- rozwój cech płciowych:
a)pierwszorzędowe- jajniki, jądra
b)drugorzędowe- wewnętrzne drogi płciowe i zewnętrzne narządy płciowe
penis penis
c)trzeciorzędowe- owłosienie łonowe ciała, twarzy
*rozpoczęcie miesiączkowania u dziewcząt menarche
*pierwsze wytrysku chłopców polucje
-przyspieszone wzrastanie wszystkich części ciała- skok pokwitania
-okresowe zmiany proporcji ciała
-kształtowanie się męskiej i żeńskiej sylwetki (budowa) ciała
-zmiany rysów twarzy u obu płci z dziecięcych na dorosłe
-obniżenie głosu u chłopców- mutacja
-okresowe zmniejszenie odporności systemu nerwowego na bodźce
zewnętrzne- co przejawia się drażliwością psychiczną i pogorszenie
koncentracji.

ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
1.Rodzaje i (rola) czynników decydujących o rozwoju ontogenetycznym człowieka:
a)determinatory.
b)stymulatory.
c)modyfikatory.
2.Zagadnienia z genetyki:
a) kariotyp- (jądro, wzór, norma) - suma chromosomów występujących w komórce somatycznej o charakterystycznej liczbie i morfologii.
b)fenotyp-zewnętrzny wygląd osobnika czyli dostrzegalne dla nas cechy będące efektem współdziałania jego genów i warunków środowiska.
c)genotyp- zespół cech danego osobnika.
2.Budowa i rola DNA:
a) chromosomy- struktury jądra komórkowego, każdy z nich zawiera wysoko skondensowaną podwójną helipsę DNA związaną z białkami .
22 pary chromosomów somatyczny 1 para chromosomów płciowych (X i Y). Chromosomy zawierają w swojej cząsteczce DNA zapisane informacje genetyczne, warunkujące właściwości dziedziczenia.
b)gen.
c)allel- jedna z form konkretnego genu; organizmy eukariotyczne, które zawierają pary chromosomów homologicznych, mają po dwa allele każdego genu w każdej komórce ciała; allele mogą być identyczne lub różne, ale zawsze zajmują tę samą pozycję na chromosomach homologicznych.
Allel dominujący- allel (gen), który ujawnia się w genotypie zarówno w przypadku genotypu homozygotycznego (dwie jednakowe formy) jak i wówczas, gdy allele są różne Aa.
Allel recesywny- allel (gen), który wpływa na fenotyp tylko wówczas, gdy oba warianty allelu są jednakowe aa .
d)locus- (synonim genu)- miejsce zajmowane w chromosomie przez dany gen.
e)ekson- sekwencja kodująca informację.
f)intron- sekwencje DNA nie zawierające użytecznych informacji. Nie zawiera informacji o kolejności aminokwasów(98%).
g) zasada komplementarności- zasada purynowa i zasada pirymidynowa łączą się ze sobą tworząc komplementarność.
(jeżeli jedną połowę szczebla tworzy zasada purynowa, to drugą część zasada pirymidynowa).
AG- zasada purynowa TC- zasada pirymidynowa
h)zasada replikacji - proces powielania DNA lub RNA
- DNA odtwarza w komórkach potomnych identyczny zestaw genów jak w komórkach macierzystych- jest to proces zwany replikacją DNA.
- DNA nie jest syntetyzowane od nowa, ale kopiowane na uprzednio istniejącej cząsteczce- jest to replikacja z wykorzystaniem zasady komplementarności.
3.Biosynteza białek: białka to szereg aminokwasów. Z aminokwasów zbudowany jest system ciała nazywany biosyntezą białek. Białka spełniają wielorakie funkcje, są elementami struktury komórek: enzymami, hormonami, receptorami, przeciwciałami. Białka są syntetyzowane z aminokwasami w komórce na podstawie genetycznej zakodowanej w DNA.
a) transkrypcja- proces, podczas ,którego sekwencja nukleotydów w DNA genu jest kopiowana w powstałym łańcuchu RNA. Przeprowadzają ją polimeryzy RNA. Proces podczas, którego powstaje RNA stanowiący kopię sekwencji DNA. Jest to pierwszy etap ekspresji genów. Przepisanie informacji z DNA na RNA. Zachodzi w jądrze komórkowym.
DNA - mRNA jądro (wyjście informatora z jądra)
Przepisywanie informacji genetycznej, czyli synteza cząsteczek kwasu rybonukleinowego (RNA) według matrycy DNA.
b) translacja- Proces ,w którym informacja genetyczna zawarta w mRNA zostaje przetłumaczona ma swoistą sekwencję aminokwasów w czasie syntezy białka.
Pośrednikiem ,w tym procesie jest tRNA(pośredniczy w przekazaniu informacji genetycznej).
Translacja mRNA - tRNA = rybosomy (ma na celu zapisanie informacji).
c) rodzaje (i rola) RNA-
mRNA (kodon) informacyjny- wyjście informacji z jądra komórki. Matrycowy (informacyjny) mRNA: jest bezpośrednią matrycą do syntezy białka. Służy do transkrypcji.
tRNA (antykodon) transportowy- pośredniczy w procesie przekazywania informacji genetycznych. Transportujący (transferowy) tRNA: to małe cząsteczki działające podczas syntezy białka. Pełnią funkcję przekaźnika między sekwencją nukleotydową a sekwencją aminokwasową. Bierze udział w translacji.
rRNA rybosomalny- zakodowanie informacji genetycznej. Rybosomalny rRNA: biorą udział w translacji.
d) kod, kodon, antykodon-
Kod genetyczny- przekładający sekwencje nukleotydów DNA i RNA na aminokwasy w białku; słowa kodu (kodony) są serią trójek kolejnych nukleotydów (takich jak AGG, GCA itp.). Jest to informacja genetyczna zawarta w DNA.
Kodon- trzy następujące po sobie nukleotydy w łańcuchu DNA lub RNA oznaczające określony aminokwas albo początek bądź koniec obszaru kodującego Kodon start jeden z tripletów (ATG w DNA i odpowiednio AUG w RNA) koduje aminokwas i metioninę i wyznacza początek sekwencji kodującej białko Kodon stop 3 triplety TAG(UAG) TAA(UAA) TGA(UGA) nie wyznaczają aminokwasów ,ale każdy sygnalizuje zakończenie sekwencji kodującej białko.
Antykodon- spis tRNA (transportowy).
4. Mechanizm dziedziczenia- są trzy wzory dziedziczenia: autosomalne dominujące, autosomalne recesywne i sprzężone z chromosomem X.
Dziedziczenie autosomalne dominujące- odziedziczenie pojedynczego zmutowanego allelu wystarcza, by pojawiła się choroba. Chorzy to heterozygoty z jednym allelem prawidłowym i jednym zmutowanym. Dziecko osoby chorej ma 50% pewności odziedziczenia zmutowanego genu i zachorowania.
Dziedziczenie autosomalne recesywne- aby człowiek zachorował musi odziedziczyć dwa zmutowane allele. Osoby takie są homozygotyczne. Osoby dziedziczące pojedynczy zmutowany allel są nosicielami. U rodziców będących nosicielami jedno z czworga dzieci będzie chore, jedno zdrowe a dwoje będzie nosicielami.
Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X- cechy, które dziedziczą się wraz z chromosomami płci. U mężczyzn odziedziczenie jednego zmutowanego allelu wystarcza, aby wystąpiła choroba. Większość zaburzeń sprzężonych z płcią jest recesywna.
a) jedno i wielo genowe.
b) homozygota- (homozygotyczność) - występowanie identycznych alleli, w takich samych miejscach homologicznych chromosomów.
c)heterozygota- występowanie odmiennych (różnych) alleli w takich samych miejscach homologicznych chromosomów.
d) zakres zmienności cechy-
Zmienność - występowanie różnic między osobnikami należącymi do tej samej populacji.
Rodzaje:
1) fenotypowa (np. wygląd).
2) genotypowa (komórki somatyczne, komórki rozrodcze).
e) potencjał genetyczny-
5. Patologia:
a)mutageny-czynniki mutageniczne, wszelkie czynniki fizyczne i chemiczne wywołujące w organizmie mutacje, działają one bezpośrednio lub pośrednio na DNA powodując utrwalone w jego składzie nukleotydowym (aberracje chromosomowe).
b)teratogenny- czynniki uszkadzające płód w okresie płodowym Np. leki terapeutyczne jak aspiryna, barbituraty w dużych ilościach mogą powodować krwawienie, poronienie, kłopoty noworodka z oddychaniem, a niektóre leki zapobiegające poronieniu stwierdzono, że mogą powodować anomalia narządów płciowych i nowotwory.
6. Okres ontogenezy (charakterystyka), od zapłodnienia po śmierć osobnika ze szczególnym uwzględnieniem:
Rozwój ontogenetyczny to proces rozwoju organizmu od momentu zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik do chwili śmierci osobnika. Stanowi on łańcuch kolejno po sobie następujących ogniw pewnych specyficznych procesów, o kierunku określonym czynnikami wrodzonymi i warunkami środowiskowymi.
1. Okres prenatalny:
Okres życia płodowego (okres ciąży) trwa 280 dni, czyli 40 tygodni. Wyróżnia się w nim :
- fazę jaja płodowego (okres 15 dni od zapłodnienia)
- fazę zarodka (od 16 do 85 dnia ciąży) tj. od zakończenia organogenezy, czyli tworzenia się narządów
- fazę płodu (od 86 dnia do chwili urodzenia się dziecka).
Początkiem rozwoju osobniczego nazywa się zwykle moment zapłodnienia, który następuje wkrótce po zaplemnieniu (zazwyczaj nie później jak w ciągu 36 godzin, bowiem plemniki tracą z czasem energię konieczną do wniknięcia do jaja), a polega na wniknięciu zazwyczaj pojedynczego plemnika do jaja i utworzenia w wyniku tego zygoty. Zygota posiadając normalną (diploidalną) liczbę chromosomów, wykazuje tendencje do kolejnych podziałów. Podziały te mają miejsce wówczas, gdy zygota przesuwa się wzdłuż jajowodu ku macicy, a także przez pewien czas po osiągnięciu macicy, towarzyszą im pewne procesy różnicowania się komórek.
Okres od powstania zygoty do implantacji jej w ścianie macicy zwany jest fazą jaja płodowego. W okresie tym zapłodnione, dzielące się jajo nie jest przymocowane, nie ma biologicznego kontaktu z tkankami matki, nie otrzymuje, więc pożywienia z zewnątrz. Materiał i energie do podziałów czerpie z niewielkich ilości substancji o wysokich wartościach odżywczych zawartych w jaju. Wraz z implantacją zapłodnionego jaja w odpowiednio do tego przygotowanej ściance macicy rozpoczyna się właściwa faza rozwoju śród macicznego. Dzieli się ona na fazę zarodkową i płodową. Po przymocowaniu jaja do ściany macicy z czasem formuje się owodnia, która zabezpiecza zarodek przed mechanicznymi uszkodzeniami, do owodni usuwane są przez zarodek wydaliny narządów moczowych. Poprzez owodnię prowadzi pępowina, która łączy zarodek z zewnętrzną błoną płodową, czyli kosmówką. Kosmówka dzięki licznym kosmkom zrasta się analogicznie z kosmkami błony śluzowej macicy. W ten sposób zostaje uformowane łożysko. Poprzez łożysko substancje odżywcze przenikają z krwi matki do krwioobiegu płodu.
Zarodek charakteryzuje się dużą wrażliwością na wpływ czynników zewnętrznych, wtedy następuje formowanie się większości wad rozwojowych. W fazie zarodkowej ma miejsce niezmiernie szybki rozwój, już nigdy potem niewystępujący. Przy końcu tej fazy zarodek przybiera postać właściwą jedynie dla człowieka. W fazie zarodka ma miejsce tworzenie się układów i narządów w dalszym rozwoju następują jedynie zmiany wielkości, a nie powstawanie nowych właściwości. Jako pierwsze tworzą się warstwy zarodkowe, które są materiałem, z którego formują się wszystkie narządy i tkanki. Warstwy te to: ektoderma, mezoderma i endoderma. Z pierwszej z nich powstają: naskórek, włosy, paznokcie, tkanka nerwowa, itp. Z warstwy środkowej mezodermy, powstaje skóra, mięśnie, narządy krążenia i wydalania. Natomiast z endodermy, powstaje tchawica, grasica, trąbka Eustachiusza. W tej fazie rozwijają się również oczy, uszy, usta (z małą żuchwą), nos (zaopatrzony jest w pojedynczy przewód), głowa (bardzo duża i silnie wychylona do przodu). Kończyny są stosunkowo bardzo małe i cienkie, górne i dolne początkowo bardzo podobne do siebie. Tułów jest wydłużony i zaokrąglony, zaopatrzony w dość długi ogon (który ulega potem redukcji). Budowa serca jest już wyraźna, w końcu trzeciego tygodnia przejawiają się już skurcze mięśni. Znaczne rozmiary przybiera wątroba, która zaczyna wydzielanie żółci. Stopień zróżnicowania narządów płciowych pozwala na rozróżnienie płci.
Po zakończeniu fazy płodowej, u noworodka ciało składa się z około 200 milionów komórek, o różnorodnej budowie i funkcji, osiąga średnio 50 ? 51 cm. długości i 3,5 kg ciężaru. W trzecim miesiącu rozwoju śród macicznego wielkość głowy stanowi około trzecią część długości ciała, jednak już tylko czwarta część w szóstym miesiącu, a w chwili narodzin nawet nieco mniej niż jedną czwartą. Rozwijają się narządy wewnętrzne do postaci umożliwiającej życie poza organizmem matki. W trzecim miesiącu wyraźna jest już praca nerek, pracuje także serce płodu. Praca serca wyczuwalna jest nawet poprzez ciało matki, rytm jest około dwukrotnie szybszy aniżeli matki. System nerwowy, zapewniający tworzenie się odruchów istnieje już w końcu trzeciego miesiąca, także obserwuje się już pewne ruchy płodu, możliwe dzięki rozwojowi mięśni. W okresie płodowym formuje się już czucie skórne, odczuwanie bodźców termicznych, smaku, węchu, słuchu, ukształtowany zostaje narząd równowagi.
Okres płodowy jest najbardziej dynamicznym etapem rozwojowym w życiu dziecka. Jest to okres bardzo ważny dla prawidłowego rozwoju i zdrowia dziecka po urodzeniu, a nawet dla jego życia. Różne czynniki (fizyczne, chemiczne, zakaźne, wrodzone itp.) działające na płód w łonie matki, mogą doprowadzić do poronienia, porodu przedwczesnego, urodzenie dziecka z wadami rozwojowymi lub innymi odchyleniami od stanu prawidłowego.
2. Okres noworodkowy:
Przejście od życia płodowego, w którym wszystkie jego potrzeby były zaspakajane przez organizm matki, do życia poza jej organizmem połączone jest z przekształceniem w okresie noworodkowym wielu czynności życiowych. Są to: uruchomienie samodzielnych mechanizmów oddychania, krążenia, wydalania, trawienia, regulacji temperatury itp. Te czynności przystosowawcze określa się mianem adaptacji noworodka.
...