Epika, liryka i dramat.docx

Epika jest jednym z trzech podstawowych rodzajów literackich (oprócz liryki i dramatu). Ukształtowała się z ustnych sag, podań, legend, mitów o przeszłości.
 

Wyznacznikami epiki są:

§ obecność narratora, który opowiada zdarzenia - jest on usytuowany na zewnątrz świata przedstawionego

§ świat przedstawiony

§ fabuła i akcja (układ przyczynowo-skutkowy zdarzeń)

§ zapis prozą (wyjątki - epopeja "Pan Tadeusz", powieści poetyckie)

Gatunki epickie:

§ powieść - utwór pisany prozą, obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. "Qvo Vadis"

§ nowela - utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "Janko muzykant"

§ epos - rozbudowany utwór wierszowany przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności; np. "Iliada i Odyseja"

§ opowiadanie - utwór niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami

§ baśń - utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami za lasami)

§ legenda (podanie) - opowieść o bohaterze często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji

§ mit - krótki utwór opowiadający dzieje starożytnych bogów lub bohaterów

§ bajka

Liryka- rodzaj literacki skupiający utwory poetyckie, będące wyrazem uczuć, refleksji lub obserwacji podmiotu lirycznego.

Do tego rodzaju literackiego należą utwory poetyckie, w których podmiot liryczny wyraża swoje uczucia. Wygląda to tak, jakby na papier przelewał swoje myśli. Ich celem jest wywołanie w nas, czytelnikach, określonych przeżyć.

Wyznaczniki:

Podmiot liryczny, sytuacja liryczna, monolog liryczny, przeżycia, uczucia.

Gatunki liryczne:
-elegia : utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania, rozważania lub skargi.Wyróżniamy elegie miłosne i patriotyczne

-epigramat: krótki, przeważnie dwuwierszowy utwór poetycki pisany dystychem elegijnym

-fraszka: utwór o różnej tematyce (humorystyczny bądź sarkastyczny), często zakończony puentą,

-hymn: utwór o uroczystym, podniosłym charakterze. Występuje w nim apostrofa oraz zbiorowy podmiot liryczny

-oda: utwór opiewający wziosłą ideę, wybitną postać lub niezwykły czyn. Charakteryzuje ją wzniosłość tematu i stylu. Cechuje ją także zbiorowy podmiot wypowiedzi

-pieśń: utwór wierszowany, charakteryzuje się występowaniem refrenu. Pieśniom często towarzyszy muzyka oraz są śpiewane

-poemat: dłuższy utwór wierszowany obejmujący ciąg wydarzeń tworzących fabułę lub grupę refleksji, opisów

-sonet: utwór składający się z 14 wersów, najczęściej ułożony w 4 strofy: dwie po 4 wersy (tetrastychy), zwykle o charakterze opisowym, i dwie po 3 wersy ( tercyny), o charakterze refleksyjnym, przy czym ostatnia tercyna zawiera myśl ogólniającą

-tren: pieśń żałobna, elegijna, poświęcona cnotom i zasługom zmarłego

-wiersz: utwór o organizacji tekstu, polegającej na powtarzaniu się w nim odcinków o takich samych właściwościach strukturalnych

Dramat, jeden z trzech głównych (obok liryki i epiki) rodzajów literackich, traktowany często jako gatunek sztuki syntetycznej, wielotworzywowej – zarówno literackiej, jak i teatralnej.

Wyznaczniki dramatu:
1.Ekspozycja
2.Zawiązanie węzła dramatycznego
3.Rozwój akcji
4.Punkt kulminacyjny
5.Rozwiązywanie sytuacji lirycznej
Dramat: rodzaj literacki.
Charakteryzuje się:
1.Świat przedstawiony prezentują postacie dramatu.
2.Utwór napisany jest w celu wystawienia go na scenie.
3.Wyróżniamy podział na akty i sceny.
4.Występują didaskalia.
5.Tekst główny i poboczny

Gatunki:
1.komedie
2.Tragedie
3.Tragikomedie(gatunek mieszany)
4.Opery-śpiewane utwory
5.Operetki- teksty śpiewane lub mówione
6.Misteria- przedstawienia religijne
7.Jasełka