Lapidarne opracowanie przedegzaminacyjne.doc

Państwo to organizacja polityczna wyposażona w suwerenną władzę rozciągającą się na określonym terytorium, prawnie zorganizowaną, określającą warunki nabywania i posiadania jej obywatelstwa.

R I RP

1. Dobro wspólne. 2.Demokratyczne państwo prawne urzeczywistniające zasady sprawiedliwości społecznej. 3.Jednolite. 4.Naród-suwerenem, władza bezpośrednio albo przez przedstawicieli. 5.Strzeże niepodległości i nienaruszalności terytorium, zapewnia wol. i prz. czł. i obywatela, ochr.śr, zasada zrównoważonego rozwoju. 6.Dobra kultury, emigranci. 7.Org. wł. publ. działają na podstawie i w granicach prawa.8.Konstytucja-najwyższym prawem i stosowana bezp. 9.Przestrzega pr. międzynarodowego. 10.Podział i równowaga wł. Ust.(Sej i Sen) wyk. (Prez. I RM) i sąd. (sądy i tryb.) 11.wol. partii polit. 12.wol.zw. zaw., org. Społ.-zaw. Rol., stow, ruch. Ob., innych zrzeszeń i fundacji. 13.Przesł. neg. Do 11 i 12

14.Wol. prasy i innych mediów 15.Zas. decentralizacji wł.publ, podział ter. 16.Wspólnota sam. Z mocy prawa. 17.Sam.zaw. i inne 18.Małżeństwo, macierzyństwo i rodzicielstwo. 19.Kombatanci. 20.Społeczna gospodarka rynkowa oparta na woln. Działalności gosp., własności prywatnej-podstawa ustroju gosp. RP. 21.Własność i Pr.dziedziczenia. 22.Ogr. wol. dział. Gosp. 23.Gosp.rodzinne podstawą ustroju rolnego. 24.Praca 25.Kościół 26.Siły zbrojne 28Godło,barwy,hymn 29.Stolica

R II W P i O Cz i O

ZO (art30-37): 1.Godność 2.Wolność 3.Równość 4.Równouprawnienie 5.Obywatelstwo 6.Mniejszości 7.Opieka konsularna. 8.Zasada terytorialności

WiP O(38-56): 1.Pr. do życia. 2.Eksp. naukowe i med. 3.Tortury, kary cielesne 4.Nietykalność i wolność osobista. Pozb. Wol. tylko na podst. Dec. Sądu. Humanitarne traktowanie zatrzymanego. Odszkodowanie za bezprawne zatrzymanie. 5.Nullum crimen sine lege, lex retro non agit(wyj.-pr. miedzynar.), prawo do obrony, domniemanie niewinności. 7.Zawieszenie biegu przedawnienia przestępstw popełnionych przez pistunów. 8.Prawo do sądu. Jawność rozprawy(możl. Ogr.) wyrok publiczny. 9.Przepadek rzeczy 10.Pr. do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego i dobrego imienia i decydowania o swoim życiu osobistym. 11.Władza rodzicielska 12.Wol. komunikowania się 13.Wol. mieszkania 14.Informacje dot. obywateli. 15.Poruszanie się i osiedlanie się. 16.Wol. religii i sumienia

17.Wol. wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania inf. 18.Zakaz ekstradycji 19.Azyl i uchodźcy.

WiP P(57-63): 1.Wol. zgromadzeń 2.Wol. zrzeszania się 3.Wol. związki zaw., org. Społ.-zaw. Rol. I org. Pracodawców 4.Pr. dostępu do służby publ. 5.Pr. do informacji o dział. Org. I piastunów. 6.Pr. głosowania w wyb. i ref. 7.Pr. do składania petycji skarg i wniosków.

WiP E SiK(64-76): 1.Pr. do własności i pokrewnych i dziedziczenia. 2.Wol. wyb. Zawodu i miejsca pracy. Wiek min. I płaca min. 3.Pr. do bezp. I hig. Warunków pracy oraz do dni wolnych. 4.Pr. do zabezp. Społ(ren. I Em). 5.Pr. do ochrony zdrowia szczególnie dla dzieci, ciężarne, kaleki i starcy. 6.Pomoc niepełnosprawnym. 7.Pr. do nauki (równy i powszechny dostęp, wol. do niepubl.) Obowiązek do 18r. życia. Nauka bezp. Pr. do stypendiów. Autonomia dla ucz. Wyższych. 8. Pr. do pomocy dla rodziny(w szcz. Biedne i niepełne) i dla matki przed i po porodzie. 9.Pr. dziecka, w szcz. Sieroty. RPD 10.Wol. twórczości art., badań naukowych oraz ogł. Ich wyników, nauczania i korzystania z dóbr kult. 11.RP ma ob.Ochr.Śr. 12.Rp ma ob. Przeciwdziałania bezdomności, wspierania budownictwa soc. I ochrony praw lokatorów. 13. Ochrona praw konsumentów, użytkowników i najemców.

Ś O W i P (82-86): 1.Pr. do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez organ publ. 2.Pr. do dwuinstancyjności. 3.Pr. do wniesienia skargi kont. Do TK. 4.Pr. do wystąpienia do RPO.

5.Ogr.

O (82-86) 1.Ob. obrony RP 2.Ob. troski o dobro wspólne. 3.Ob. przestrzegania prawa RP 4.Ob. obrony RP 5.Ob. dbałości o stan środowiska.

Wolność-sfera życia człowieka mająca z reguły związek z jego godnością i prywatnością, które władza państwowa powinna uszanować, wstrzymując się od ingerencji.

Prawo-zrealizowane być musi właśnie w drodze aktywności państwa(działania Pr., org., Fin. I inne)

NIK:  art.203 1.Legalność Gospodarność Celowość Rzetelność-org. Adm. Rządowej, NBP, państwowe osoby Pr. i inne jedn. Org.

2. Legalność Gospodarność Rzetelność-może org. Sam. Ter., kom. Os. Pr. i inne kom. Jedn. Org.

3.Legalność Gospodarność może inne jedn. Org. I podm. Gosp. Co do majątku SP i kom.

Konstytucja –najważniejszy akt prawny w państwie, uchwalany i zmieniany w szczególnym trybie, którego normy mają najwyższą moc prawną, regulujący podstawowe problemy państwa i jednostki.

Konstytucja nierzeczywista –gdy zamiast konstytucji formalnie zatwierdzonej obowiązują inne ustawy, lub inne akty normujące materie konstytucyjne. Gdy akt prawny nie wywołuje skutków prawnych.

Cechy formalne konstytucji:

1)Bezpośrednie obowiązywanie

2)Specjalna nazwa

3)Najwyższa moc prawna postanowień(i system jej ochrony)

4)Specjalny układ treści całej konstytucji i jej części składowych

5)Specjalny tryb uchwalania i zmiany

Zapowiedzi ustaw w konstytucji(płaszczyzny analizy):

1)Treści i konsekwencji konkretnej zapowiedzi

2)Miejsca w systemie źródeł prawa ustawy wykonującej zapowiedź

3)Znaczenie wszystkich odesłań zawartych w konstytucji, łącznie ujmowanych dla ustalenia prawnej koncepcji konstytucji i ustawy(zwłaszcza w sensie ujmowanych relacji ustrojodastwa i ustawodawstwa.

Materia konstytucyjna:

Ustrój społeczno-gospodarczy, ustrój polityczny, status prawny człowieka i obywatela, organizacja aparatu państwowego oraz tryb zmiany konstytucji +Ew. problematyka prawa i stosunków międzynarodowych, system bankowy państwa, obronność, źródła prawa, ekologia i inne.

Zasady naczelne konstytucji(sprawy, których dotyczą):

1)Określenie podmiotu władzy suwerennej w państwie oraz form stosowania przezeń władzy

2)Ustalenie granic władzy państwowej w relacji do samorządu i obywatela

3)Koncepcja systemu własności, gospodarki i funkcji socjalnej państwa

4)Zasady polityki międzynarodowej

5)Zasady organizacji i funkcjonowania aparatu państwowego

6)System źródeł prawa ze szczególnym uwzględnieniem ochrony pozycji konstytucji, prymatu ustawy i praworządności działania organów państwowych.

Funkcje zasad naczelnych konstytucji:

1)Propagandowa

2)Dynamiczna

3)Określenie kierunku i granic ewolucji ustawy zasadniczej

4)Jest miernikiem stopnia doniosłości zmian ustrojowych

5)Ustalenie najważniejszych kierunków działalności ustawodawczej

6)Określenie odniesienia konstytucji do innych systemów normatywnych i systemów wartości

7)Przy tworzeniu nowej konstytucji

Funkcje wstępu do konstytucji:

1)Określenie stosunku konstytucji do prawa naturalnego

2)Wskazanie na genezę konstytucji

3)Wskazanie na cele konstytucji

4)Wskazanie na kierunki ewolucji państwa

5)Ustosunkowanie się do innych systemów normatywnych (prawa rządzące ekonomią, polityką, sferą wartości moralnych i duchowych przyświecających społeczeństwu i elicie rządzącej

Konstytucja to prawo oparte na:

-wolności,

-sprawiedliwości

-współdziałaniu

-dialogu społecznym

-zasadzie pomocniczości

Stosowanie konstytucji służyć ma zachowaniu:

-przyrodzonej godności człowieka

-prawu do wolności

-obowiązku solidarności z innymi

Światowe i lokalne prawo międzynarodowe wpływa na konstytucję szczególnie w ramach pięciu problematyk konstytucyjnych:

1)Katalog zasad naczelnych konstytucji –suwerenność narodu, trójpodział władz(lub system dominowania parlamentu), „pełnoprzymiotnikowe” prawo wyborcze, państwo prawne(lub zasada praworządności i legalności), szeroki samorząd terytorialny, katalog praw i wolności obywatelskich etc.

2)Wolności i prawa człowieka i system ich ochrony wewnątrzpaństwowy i międzynarodowy

3)Kształt organizacyjny aparatu państwowego –modele będące dorobkiem światowego konstytucjonalizmu

4)„System źródeł” (szczególnie miejsce RUM i prymat ustawy)

5)Zasady integracji międzynarodowej, problem suwerenności narodowej, metody i granice limitowania suwerenności na rzecz organizacji i organów ponadpaństwowych.

Problemy podstawowe poruszane przez część wstępna konstytucji:

1)Stosunek do historii i tradycji z niej wywodzonych

2)Stosunek do religii

3)Stosunek do ideologii politycznych i zjawisk świata polityki

4)Model systemu władzy przyjętego w państwie (indywidualizm, czy uniwersalizm?)

5)Stosunek do społeczności międzynarodowej

6)Idea samorządności społeczeństwa, i jej formy

7)Cele społeczeństwa i państwa

Zagadnienia wstępne konstytucji (podstawy determinanty ustroju):

1)Problematyka ustroju gospodarczego (szczególne znaczenie np. ochrona zasobów energetycznych, stosunek państwa do rolnictwa)

2)Problematyka świata polityki

3)Problematyka religii

4)Problematyka samorządowych form organizowania się obywateli

Funkcje konstytucji-podstawowe sposoby jej oddziaływania na kluczowe dziedziny życia państwowego, w szczególności zaś praktykę form sprawowania władzy państwowej i rola prawa jako podstawowego regulatora stosunków społecznych w państwie.

Funkcje konstytucji:

-stabilizująca

-dynamizująca (rasowość –godzenie się na luki w konstytucji)

Ogólność norm a nie ogólnikowość.

Grupy(zespoły) funkcji konstytucji:

1)określenie niepozbywalnego zakresu suwerenności państwowej, jak również dróg i warunków jej ograniczenia wobec organizacji ponadpaństwowych, międzynarodowych, partnerów umów międzynarodowych.

2)Ustalenie zakresu strategicznych zadań kompetencji państwa przez nie tylko realizowanych, a z drugiej strony kierunków deetatyzacji i decentralizacji oraz struktur i organizacji niepaństwowych mogących przejmować zadania państwowe.

3)Kreowanie politycznego systemu władzy państwowej i uzupełniającego go, ale działającego na odrębnych zasadach, apolitycznego systemu organizacyjnego państwa o charakterze wykonawczym.

Zasady konstytucyjne:

0) Zasada zrównoważonego rozwoju. (A.Bałaban)

I regulacja form wykonywania władzy państwowej:

1) Zasada przychylności względem wspólnoty międzynarodowej i prawa międzynarodowego(wstęp, art.9, art.90)

2) Zasada suwerenności narodu(art.4 ust.1) rozwinięcie:

3) Zasada demokracji bezpośredniej (art.4 ust.2, art.125)

4) Zasada subsydiarności, pomocniczości (Wstęp, nakaz decentralizacji wł. publ.-art.15 ust.1

5) Zasada centralnych organów przedstawicielskich (Sejm, Senat, Prezydent RP)

6) Zasada samorządu terytorialnego (art.15 ust.2, art.16, rozdział IV)

II poszczególne sfery życia

7) Zasada społecznej gospodarki rynkowej(art.20)

8) Zasada wolności wykonywania działalności gospodarczej(art.20,22,17ust.2)

9) Zasada pluralizmu politycznego(art.11)

10) Zasada rozdzielności kościołów i państwa(art.25)

11) Zasada(swoiście rozumiana) szerokiego katalogu wolności i praw człowieka i obywatela(rozdział II)

III te, które dotyczą samego mechanizmu władzy państwowej

12) Zasada podziału władzy

13) Zasada równości władzy(art.10)

14) Zasada państwa prawnego(art.2)

15) Zasada zamkniętego katalogu źródeł prawa o charakterze powszechnie obowiązującym(rozdział II)

16) Zasada bezpośredniego obowiązywania konstytucji(art.8)

17) Zasada ograniczonej mocy obowiązywania aktów prawa wewnętrznego(art.93)

Materialne źródła prawa –ogół czynników mających wpływ na powstanie aktu normatywnego i ukształtowanie treści normy prawnej. Czynniki pośrednie to np. sytuacja ekonomiczna państwa, albo stan kultury politycznej i prawnej osób kształtujących system „rządzenia” czynniki bezpośrednie-model aparatu państwowego, koncepcje poszczególnych organów, podział kompetencji prawodawczych, procedury prawodawcze i inne.

Formalne źródła prawa-gotowy do stosowania akt normatywny ogłoszony w sposób przewidziany prawem i obowiązujący.

Polityka prawa –celowa działalność prowadząca do zdecydowania o celach, wartościach i szczegółowych rozwiązaniach w zakresie treści prawa.

Polityka tworzenia prawa –celem jest przeprowadzenie określonego podziału kompetencji prawodawczych, przyjęcie koncepcji podstawowych typów aktów normatywnych i ich relacji i określenie centrum legislacyjnego w państwie, procedury legislacyjne.

„Zamknięty” system źródeł prawa-ustalona jest lista organów uprawnionych do działań prawotwórczych, określone są formy tych działań, ich wzajemne relacje i granica stosowania.

„Otwarty” system źródeł prawa-z góry rezygnuje z wymieniania i uregulowania wszystkich form normodawstwa, musi być wyposażony w innego rodzaju „zamknięcie”.

Akt normatywny –taki akt, w którym można znaleźć co najmniej jeden artykuł.

Wielość systemów normatywnych, cechy:

IRzędu -zupełność, jedność(celów, wartości i zasad)

IIRzędu –pomocnicze-niesprzeczność

IIIRzędu –zróżnicowanie rangi(moce) aktów prawnych

System polski jest otwarty, ruchomy. Systemy dzielimy na:

1)Sformalizowane –np. system Islamu, prawo spółdzielcze

2)Niesformalizowane –to takie, gdzie nie bardzo wiadomo czy są i gdzie one są, a także czy jest sankcja (system polityczny, ekonomiczny)

Ustawa formalna-akt mający nazwę ustawy, ale niespełniający wszystkich wymogów należących do jej istoty i przewidzianych jako reguła w ramach prawnej koncepcji ustawy(np. budżet).

Referendum-najdalej idąca forma samorządności społecznej, polega na oddaniu w ręce narodu decydowania o kierunku rozwoju państwa. Istnieją cztery jego formy: prawotwórcze, opiniodawcze, weto i inicjatywa ludowa.

Inne formy działania samorządności społecznej: w sferze polityki-dopuszczalność tworzenia partii politycznych, niezależnie od ich programów pol. W sferze gospodarki –w miarę rozwoju własności prywatnej wzrośnie zapotrzebowanie na ochronę ze strony związków zawodowych. –Samorząd religijny, -zawodowy, -mniejszości narodowej, -spółdzielczy, --kulturalny, -dalsze, występujące w różnych dziedzinach życia społecznego.

I postać samorządu –kreowany na zasadzie koncesjonowania uprawnień państwowych, z zachowaniem prawa nadzoru państwa nad samorządem(w demokratycznej postaci).

II postać samorządu –autonomiczne oddzielenie jego funkcji od sfery należącej do organów państwowych.

Prawa człowieka mają zastosowanie w sytuacjach nietypowych:

1)Ochrona osób, które nie mogą stale lub czasowo korzystać z praw obywatela, ponieważ mają status bezpaństwowców, emigrantów, ofiar wojen, konfliktów etnicznych i religijnych, bądź z innych powodów pozostają poza terytorium swojego państwa.

2)Sprawy wniesione przez obywateli w sprawach przeciw swemu państwu, co obserwujemy ostatnio w Polsce w postaci skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

3)Standard przydatny w ocenie demokratyczności i rozwoju praw obywatelskich przyjętych w konkretnym państwie.

Współczesne ukierunkowanie praw człowieka występuje w dwojakiej formie:

1)Jako prawa przyjęte w postaci aktów prawa międzynarodowego

2)Jako prawa chronione prawe wewnętrznym poszczególnych państw.

Trzy grupy praw człowieka:

Prawa I Generacji głównie prawa obywatelskie i polityczne mają konkretną treść i wiążący charakter.

Prawa II generacji Istniejące w sferze społecznej, gospodarczej i kulturalnej. Uzależnione od stopnia rozwoju gwarantujących je państw i społeczności międzynarodowej. Istnieje tu zatem problem tzw. Materialnych gwarancji praw.

Prawa III generacji Takie jak np. prawo do pokoju, do samostanowienia, do rozwoju, do czystego środowiska naturalnego, do autonomii mniejszości narodowych. Prawa te mają głównie charakter zbiorowy i postulowany. Ich indywidualne egzekwowanie wydaje się niemożliwe.

ONZ -utworzona na konf. W San Francisco 25.IV-26.VI.1945, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka48, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych-oba66, jako umowy są wiążące, PL-77. Konwencja Przeciwdziałająca Dyskryminacji Kobiet79, Konwencja Praw Dziecka89. ONZ- MOI,UNESCO, FAO, Czerwony Krzyż (4konw. Genewskie) WTO, NATO

Organizacja Państw Amerykańskich48 (Amerykańska Konwencja Praw Człowieka69)

Organizacja Jedności Afryki63 (Afrykańska Karta Praw Człowieka i Narodów81)

Wspólnota Niepodległych Państw (byłe ZSRR-Konwencja o Ochronie Praw Człowieka95)

Rada Europy49 (Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych Wolności4.XI.50, tzw. Europejska Konwencja Praw Człowieka) i połączony z nią Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Europejska Karta Socjalna90, Karta Samorządu Lokalnego85, Konwencja o Karaniu Przestępstw Drogowych64, Konwencja w Sprawie Statusu Dzieci Pozamałżeńskich75, Konwencja o Zwalczaniu Terroryzmu Międzynarodowego77 i wiele inn.

OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Akt Helsiński75)

UE Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej2000 i Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu.

Unia Europejska jest organem międzypaństwowym, którego prawa są traktatami między państwami. Unia nie ma osobowości prawnej, nie ma swoich organów, a niektóre organy różnych wspólnot stają się organami unijnymi, gdy mówią o Unii. Dyrektywy unijne wiążą, co do celu polską ustawę. Każdy akt prawa europejskiego jest ważniejszy od każdego aktu prawa narodowego.

I Filar –unia monetarna

II Filar –wspólna polityka sądowa

III Filar –wspólna polityka zagraniczna

Stany nadzwyczajne (zasady):

1)Zasada wyjątkowości

2)Legalności

3)Proporcjonalności

4)Celowości

5)Tymczasowości

6)Ochrony podstaw systemu prawnego

7)Ochrony organów przedstawicielskich

Stan wojny wprowadza Sejm, a gdy nie może się zebrać na posiedzenie, to Prezydent, a pokój może zawierać tylko Sejm. Wprowadza się go w przypadku: -Zbrojnej napaści na terytorium RP, -gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

Stan wojenny wprowadza prezydent rozporządzeniem wydawanym na wniosek RM, Sejm rozpatruje niezwłocznie i może uchylić 50%+1. Wprowadza się w przypadku: -Zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa, -Zbrojnej napaści na terytorium RP,

-gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

Stan wyjątkowy wprowadzany jak stan wojenny w przypadku zagrożenie: -konstytucyjnego ustroju państwa, -bezpieczeństwa obywateli, -porządku publicznego

Stan klęski żywiołowej wprowadza RM w przypadku : -działania sił natury czy –awarii technicznej o znamionach katastrofy.