Scenariusz zajęć:
Moduł I „Integracja”
Cel główny: 1. Integracja grupy.
Cele szczegółowe: 1. Wdrażanie do autoprezentacji
2. Nawiązywanie kontaktu w grupie
3. Rozwijanie umiejętności współpracy w grupie
Przebieg zajęć:
Ćwiczenie 1 ”Gama” 15 minut
Uczestnicy siadają w kole. Prowadzący prosi o przedstawienie siebie w dowolny sposób. Proponuje aby wyrazić swoje obecne nastroje pytając: ”Gdybyście mogli wyrazić swój obecny nastrój za pomocą dźwięku to jaki by on był?”
Uwagi: Ćwiczenie to umożliwia uczestnikom wyrażenie siebie w danym momencie, prowadzącemu ułatwia zdobycie informacji na temat uczestników spotkania.
Ćwiczenie 2. „Balon” 20 minut
Uczestnicy dobierają się parami, każdy ma dwie minuty na to, aby opowiedzieć o tym jakie sprawy przyniósł ze sobą na spotkanie, które mogą mu przeszkadzać w pełnym uczestnictwie w zabawie. Podczas gdy jedna osoba mówi druga słucha jej uważnie ale nie wolno jej przerywać. Po upływie dwóch minut następuje zmiana. Prowadzący chodzi po pomieszczeniu trzymając w ręku wyimaginowany balon, do którego uczestnicy wdmuchują wszystkie nieprzyjemne sprawy. Następnie prowadzący symbolicznie wypuszcza balon w kosmos.
Ćwiczenie 3. „Zwierciadło” 30 minut
Prowadzący prosi uczestników aby dobrali się trójkami, każdy tworzy je z takimi osobami, które go w szczególny sposób zainteresowały. Każdy członek poszczególnych trójek będzie miał trzy minuty na opowiedzenie o: motywach uczestnictwa w spotkaniu, o własnych zainteresowaniach, o sprawach zawodowych i innych. Kiedy każdy już opowie o sobie uczestnicy wspólnie dyskutują na temat własnych podobieństw i różnic. Dwaj uczestnicy koncentrują się na swoim trzecim partnerze i wybierają jedno określenie dla niego takie, które chcieliby dołączyć do jego imienia. Określenie to powinno podkreślać mocną stronę charakteru, zdolności albo indywidualność danej osoby. W ten sposób imię każdego członka zostanie poszerzone. Po zakończeniu tego zadania wszyscy uczestnicy spotkania razem ustawiają się w kole, po kolei każdy wychodzi krok do przodu i prezentuje w dowolny sposób swoje nowe dłuższe imię, następnie powraca do koła.
Ćwiczenie 4. „Bliski kontakt” 30 minut
Członkowie grupy stają ramię w ramię, kostka przy kostce jak najbliżej siebie, zadanie grupy polega na tym by jako drużyna pokonać dystans 10 metrów, przy czym należy zachować nierozerwalny kontakt ze sobą a więc cały czas kostki stóp muszą dotykać do kostek sąsiadów. Grupa ma ok. 15 minut czasu na uporanie się z tym zadaniem. Ta grupa, która jako pierwsza wykonała zadanie może przekazać swoje doświadczenia i zdradzać strategię pozostałym uczestnikom jeszcze walczącym o pokonanie dystansu.
Uwagi: Zabawę tę można przeprowadzić również na świeżym powietrzu. Ćwiczenie to kształtuje umiejętność współpracy w grupie i uczy otwartej komunikacji.
Ćwiczenie 5. „Układanka” 30 minut
Pomoce: Do przeprowadzenia tego zadania potrzebny jest stos kart aby każdy uczestnik mógł otrzymać jedną z nich. Można przygotować je drukując na komputerze litery alfabetu od a do z. Powinny to być tylko duże litery gdyż dzięki temu będą lepiej widoczne z dużej odległości.
Prowadzący miesza karty, daje po jednej każdemu uczestnikowi. Kiedy każdy uczestnik otrzyma już literę prowadzący ma minutę czasu na znalezienie trzech innych osób z którymi będzie mógł utworzyć czteroliterowe słowo np.: fala, kara. Jeżeli już dobrały się cztery osoby powinny one ustawić się w szeregu i podnieść do góry karty tak aby można było przeczytać utworzone przez nie słowo. Po upływie jednej minuty prowadzący woła „stop” w tym momencie każdy zatrzymuje się w tym miejscu gdzie się znajduje. Prowadzący oznajmia, że te osoby, które utworzyły razem jedno słowo mają teraz dwie minuty na to aby przedstawić się sobie nawzajem, zapamiętać swoje imię i dowiedzieć się czegoś o sobie. Te osoby, które nie utworzyły z nikim żadnego słowa proszone są o to aby utworzyły osobną grupę i również zapoznały się ze sobą. Kiedy wszystkie czwórki już się dobiorą prowadzący może przejść po sali i przeczytać wszystkie powstałe słowa. Krótko komentując rezultaty pracy po upływie minuty prowadzący podaje nowy sygnał startu, po którym rozpoczyna się nowa runda.
Uwagi: Jest to zabawa dzięki której uczestnicy zabawy mogą doświadczyć pracy w drużynie wykorzystując swoją kreatywność i bliżej poznać się wzajemnie.
Ćwiczenie 6. „Opinia” 20 minut
Uczestnicy siadają w kole blisko siebie. Prowadzący w kilku zdaniach podsumowuje spotkanie wyrażając własne odczucia i spostrzeżenia. Następnie zachęca do tego aby każdy uczestnik zrobił to samo. Prowadzący pyta:
- Co było dla ciebie atrakcyjne i celowe w tym spotkaniu?
- Co ci najbardziej przeszkadzało?
- Jak teraz się czujesz? – wyraź to za pomocą dźwięku.
Moduł II Jestem świadom.
Ćwiczenie 1. „Słowo klucz” 20 minut
Prowadzący rozdaje uczestnikom czyste kartki, na których każdy ma zapisać cechy osobowości, które najlepiej do określają. Następnie każdy z uczestników odczytuje na głos określenia widniejące na kartce i uzasadnia dlaczego wybrał te cechy.
Ćwiczenie 2. „Wizerunek” 30 minut
Grupa siada w kole, prowadzący wypowiada następujące słowa: ”Każdy z nas ma określony obraz siebie. Dodatkowo poza naszym własnym obrazem istnieją w głowach ludzi, którzy nas znają różne często odmienne obrazy naszej osoby. Nasz przyjaciel ma jakiś nasz obraz, nasz szef, nasz sąsiad i każdy człowiek, którego poznajemy. Możemy spróbować naszkicować kilka z tych obrazów.” Po kolei każdy z uczestników opisuje obraz jego osoby u kolegi lub koleżanki. Należy narysować go bardzo szczegółowo (około 2 minuty). W drugiej rundzie każdy patrzy na siebie oczami innej osoby. Jaki obraz mojej osoby ma mój obecny pracodawca?- w kolejnych rundach można patrzeć na siebie z perspektywy wciąż innych osób: ojca, matki, własnego dziecka itp..
Uwagi: Ćwiczenie to pozwala nam wyobrazić sobie jak nas widzą inni ludzie żyjący wokół nas. Tutaj uczestnicy mogą ćwiczyć opisy samych siebie z perspektywy tych osób.
Ćwiczenie 3. „Odmiana” 30 minut.
Prowadzący prosi uczestników aby pomyśleli o dowolnej osobie którą będą chcieli przedstawić. Każdy ma dokładnie 1 minutę czasu na to by dokładnie wyobrazić sobie tę osobę: jej postawę, sposób chodzenia, gestykulowanie, wyraz twarzy, sposób mówienia, patrzenia na rozmówcę. Każdy uczestnik wykonuje to zadanie najpierw informuje pozostałych w grupie kogo będzie przedstawiał aby inni wiedzieli z kim mają do czynienia. Uczestnik ten chodzi wewnątrz koła zwraca się w typowy dla wybranej osoby sposób do poszczególnych członków grupy.
Uwagi: Ćwiczenie to może wydobyć na światło dzienne mnóstwo informacji oraz wywołać żywe uczucia , pokazuje wyraźnie w jakim stopniu każdy zna siebie samego lub jak dobrze potrafi wczuć się w inną osobę i zobaczyć siebie jej oczami.
Ćwiczenie 4. „Przyjazna krytyka” 30 minut
Uczestnicy siadają w kole. Za każdym razem jeden ochotnik opuszcza pomieszczenie i wychodzi za drzwi. Ćwiczenie to symboliczna gotowość do konfrontacji z krytyką własnej osoby. Następnie każdy uczestnik wypowiada się na temat jednej rzeczy, którą chciałby skrytykować u nieobecnej osoby.
- co mnie denerwuje?
- co mi przeszkadza?
- czego mi brakuje?
W tym samym czasie osoba stojąca za drzwiami zastanawia się nad tym samym pytaniem i próbuje wyobrazić sobie co pozostali uczestnicy mają jej do zarzucenia. Kiedy każdy już przygotuje swoją krytykę osoba stojąca za drzwiami proszona jest do środka i musi odgadnąć te rzeczy, które zostały powiedziane na jej temat następnie dziękuje wszystkim za to, że się nad nią zastanawiali. Następnie wychodzi kolejna osoba i poszczególne kroki zadawane są powtórnie.
Uwagi: Należy tak zaplanować zabawę aby starczyło czasu na oceny. Czy usłyszałem coś zaskakującego o czym wcześniej nie wiedziałem?. Jak czułem się w trakcie tej zabawy?
Czy jakaś uwaga mnie zraniła?
Ćwiczenie 5. „Łagodna rozmowa” 15 minut
Uczestnicy dobierają się parami.jako partnera dobierają sobie kogoś kogo na ogół unikają. Partnerzy siadają naprzeciwko siebie i utrzymują kontakt wzrokowy. Każdy ma 3 minuty do dyspozycji aby opowiedzieć partnerowi jakich cech osobowości nie akceptuje u siebie i dlaczego. Podczas gdy jedna osoba mówi druga uważnie jej słucha nie zadając żadnych pytań ani nie komentuje. Po 3 minutach następuje zmiana.W drugiej rundzie partnerzy rozmawiają o tych cechach z których są zadowoleni. Mówi jedna osoba druga słucha i po 3 minutach zmiana. Dalej partnerzy wymieniają spostrzeżenia: co możemy zrobić aby zaakceptować te cechy, których nie lubimy w sobie?
Ćwiczenie 6. „Wspólna zabawa” 30 minut
Grupa dzieli się na 3 podgrupy A,B i C. Każdy uczestnik musi poradzić sobie z określonymi ograniczeniami. Grupa A – widzi, mówi ale nie ma rąk więc nie wolno jej niczego dotykać, grupa B-nie widzi, nie mówi i nie ma rąk. Dla zrekompensowania tego ciężkiego losu zostanie ona przebrana przez grupy A i C w fantazyjny kostium .Grupa C- nie widzi, może rozmawiać tak jak A i może korzystać ze swoich dłoni. Każda grupa ma 15 minut aby wykonać z papieru jak najciekawsze przebranie dla grupy B. Gazety należy podrzeć na kawałki, połączone i przymocowane do ubrania za pomocą taśmy klejącej. Tuż po rozpoczęciu zabawy uczestnicy grup B i C zamykają oczy. Poza tym grupa A rezygnuje z korzystania z rąk. Wszyscy są odpowiedzialni za sprawny przebieg zadania. Po upływie 15 minut każdy odzyskuje wszystkie umiejętności. Trójki zbierają się w kole aby przeprowadzić pokaz mody. Następnie dokonywana jest ocena zadania.
Pomoce: Do przeprowadzenia zadania potrzebna jest stara gruba gazeta, rolka taśmy klejącej i 5 agrafek.
Uwagi: Ćwiczenie uczy akceptacji własnych ograniczeń, wskazuje na ograniczenia u innych osób, pozwala wzmocnić współprace w grupie, skłania do refleksji na temat tego, iż nie ma ludzi doskonałych, uczy tolerancji.
Moduł III „Zrozumieć stres”
Cele główne: 1. Podnoszenie poziomu wiedzy na temat stresu.
Cele szczegółowe: 1. Wdrazanie do problematyki stresu.
2. Poznawanie źródeł stresu.
3. Poznawanie reakcji na stres w sferze fizjologicznej, emocjonalnej,
behawioralnej i poznawczej.
4. Badanie odporności na stres.
Ćwiczenie 1. „Skojarzenia” 20 minut
Prowadzący zapisuje na tablicy hasło „stres” i zachęca do wypowiadania na głos wszystkich skojarzeń związanych z tym hasłem oraz zapisywania ich na tablicy.
Uwagi: Ćwiczenie pozwala wzbogacić wyobraźnię o stresie, poprzez wymowę skojarzeń uczestnicy dowiadują się od siebie wzajemnie jak różnie można rozumieć i przeżywać stres.
Ćwiczenie 2 „ Źródła stresu” 30 minut
Grupa dzieli się na 3 podgrupy. Każda z podgrup ma za zadanie wypisać na tablicy optymalną ilość źródeł stresu. Grupa A koncentruje się na źródłach fizjologicznych, grupa B – źródła psychologiczne, grupa C – źródła socjologiczne. Po wykonaniu zadań prowadzący zachęca do pogadanki na temat źródeł stresu w otaczającym nas świecie.
Ćwiczenie 3 „Reakcja na stres” 50 minut
Uczestnicy dzielą się na 4 grupy, każda z grup ma do przygotowania szereg reakcji związanych ze stresem i tak grupa A – w sferze fizjologicznej, grupa B- w sferze emocjonalnej, grupa C- w sferze behawioralnej, grupa D – w sferze poznawczej. Po wykonaniu zadania przedstawiciele grup odczytują na głos listę reakcji po czym następuje dyskusja na temat:
- jak ja reaguję na stres?
- jak się czuję w sytuacji stresu?
Ćwiczenie 4 „Mini test” 30 minut
Prowadzący rozdaje uczestnikom przygotowaną wcześniej liste pytań na które należy odpowiedzieć (10 minut).
Czy w ciągu minionego miesiąca zdarzyły misję?:
1. bóle głowy z powodu napięcia 1 2 3 4
2. trudności z zasypianiem 1 2 3 4
3. zmęczenie 1 2 3 4
4. przejedzenie 1 2 3 4
5. wysokie ciśnienie 1 2 3 4
6. spożycie alkoholu 1 2 3 4
7. drobne infekcje 1 2 3 4
8. stany lękowe 1 2 3 4
9. migreny 1 2 3 4
10. trudności z koncentracją 1 2 3 4
11. utrata apetytu 1 2 3 4
12. napady wściekłości 1 2 3 4
13. depresja 1 2 3 4
Następnie prowadzący zapisuje na tablicy punktację, która wskazuje na prawdopodobieństwo stresu.
1-nigdy, 2- czasem, 3- często, 4- wskazuje na zaburzenia.
Moduł IV „Opanować stres”
Cel główny: Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Cele szczegółowe: 1. Podnoszenie poziomu wiedzy na temat strategii radzenia sobie ze
stresem.
2. Rozwijanie umiejętności konstruktywnego myślenia
3. Doświadczanie wizualizacji celu.
4. Doświadczanie poczucia wsparcia
5. Ćwiczenie technik wyciszania.
Ćwiczenie 1. „Pogawędka” 20 minut.
Uczestnicy siadają w kole, prowadzący zaprasza do pogawędki na temat: jak ja radzę sobie ze stresem? Kiedy już każdy uczestnik zakończy swoją wypowiedź prowadzący próbuje uporządkować wymienione sposoby na stres, dokonuje wspólnie z uczestnikami podziału na skuteczne i nieskuteczne strategie walki ze stresem.
Ćwiczenie 2 „Twórcze martwienie się” 30 minut
Prowadzący rozdaje uczestnikom czyste kartki, na których należy napisać listę zmartwień. Należy wymienić 5 największych zmartwień dokuczających nam w ostatnim czsie następnie prowadzący wydaje polecenie aby przyjżeć się tej liście i pomyśleć o tym jak każde zmartwienie powstało, jak sprawy mają się teraz i jak w związku z tym może wyglądać przyszłość. Następnie prowadzący wydaje kolejne polecenie aby przyjżeć się kolejno każ demu zmartwieniu i zastanowić się czy istnieje cokolwiek co mogłoby prowadzić do rozwiązania problemu. Po zakończeniu zadania prowadzący zachęca uczestników do wymiany spostrzeżeń i wrażeń jakie przyniosło mi to zadanie.:
- jak się czułem podczas wykonywania jednego i drugiego zadania?
- czy zadanie wniosło co ś nowego do mojego poglądu na temat rozwiązywania problemów?
Uwagi: Ćwiczenie to uświadamia iż ciągłe zamartwianie się nie prowadzi do rozwiązania problemu i źle wpływa na radzenie sobie ze stresem. Ćwiczenie to pomaga również rozwinąć umiejętność twórczego myślenia, które często prowadzi do rozwiązania problemu.
Ćwiczenie 3. „Wizualizacja” 30 min
Prowadzący rozdaje uczestnikom spotkania czyste kartki na których należy spisać swoje najbliższe cele jak również sposób na ich realizację po zakończeniu zadania prowadzący zaprasza uczestników do wizualizacji mówiąc: Zamknij oczy, wyobraź sobie siebie po osiągnięciu celu, w pożądanej przez siebie sytuacji. Staraj się wczuć w nią wszystkimi zmysłami: słuchem, węchem, smakiem i dotykiem. Będąc w stanie głębokiego rozluźnienia powiedz sobie- „osiągnąłem swój cel, jestem pełen satysfakcji”. Po zakończeniu ćwiczenia prowadzący zaprasza uczestników do wymiany wrażeń pytając: jak się czułeś podczas wykonywania tego ćwiczenia?
Uwagi: Przygotowując listę celów do osiągnięcia należy wziąć pod uwagę fakt aby były one realistyczne i aby jak najbardziej odpowiadały naszym możliwościom i potrzebom. Ćwiczenie to można stosować w domu najlepiej tuż po przebudzeniu lub przed zaśnięciem.
Ćwiczenie 4. „Wyciszanie” 30 minut
Grupa siada w wygodnej pozycji tak aby nic nie rozpraszało ich uwagi. Prowadzący wypowiada na głos szereg zdań: rozluźnij swoje ciało, zwolnij tempo oddychania poprzez serię głębokich oddechów i zamknij oczy. Wymyśl jakieś słowo nie mające dla ciebie żadnego znaczenia. Teraz powtarzaj to słowo powoli, nie wypowiadaj go na głos powtarzaj go raczej w myślach, raczej myśl o nim a nie wypowiadaj na głos. Kiedy zauważysz, że twoje myśli zaczynają błądzić po prostu rozluźnij się i skup swoją uwagę na słowie .Nie staraj się odpychać myśli, uczuć nie złość się na siebie. Po zakończeniu wyciszania prowadzący zachęca do pogawędki na temat ćwiczenia pytając:
-jak się czułeś podczas wykonywania ćwiczenia?
- czego doświadczyłeś?
Ćwiczenie 5. „Grupa wsparcia” 30 minut
Uczestnicy wyłaniają z grupy 4 najodważniejsze osoby, które dostają od prowadzącego do przedstawienia jedną stresującą sytuację. Zadaniem pozostałych uczestników jest udzielenie wsparcia w tej sytuacji oraz znalezienie skutecznego sposobu na rozwiązanie problemu.
Po wykonaniu zadania prowadzący pyta przedstawiających sytuacje jak i udzielających wsparcia : jak czułem się w swojej roli?
Uwagi: Ćwiczenie pozwala doświadczyć poczucia wsparcia oraz uczy otwartości i odwagi w szukaniu pomocy w rozwiązywaniu sytuacji trudnych.
Ćwiczenie6. „Symboliczna nić” 30 minut
Jest to ćwiczenie podsumowujące spotkanie. Prowadzący zaprasza wszystkich do koła i sam przyłącza się do zabawy. W ręku trzyma kłębek nici, które będą służyć jako narzędzie wiążące wszystkie dotychczas zgromadzone informacje na temat stresu. Prowadzący zadaje pytanie związane ze stresem i wyrzuca nić do dowolnie wybranej osoby a ta odpowiada na pytanie po czym zadaje następne i wyrzuca nić kolejnej osobie.
Pytania mogą być następujące:
- co to jest stres?
- jakie znasz źródła stresu?
- wymień reakcje na stres
- jak radzisz sobie ze stresem?
- co to znaczy twórcze martwienie się?
- co to znaczy być odpornym na stres?
Po zakończeniu zadania grupa jest połączona symboliczną nicią informacji o stresie, którą wszyscy uczestnicy zabierają ze sobą do domu. Na zakończenie spotkania prowadzący pyta uczestników o obecny nastrój i dziękuje za wspólnie spędzony czas.
Saeth