Kamienie szlachetne
Od samego początku istnienia człowieka miał on do czynienia z minerałami i kamieniami szlachetnymi. Pierwszym minerałem (kamieniem), który człowiek zaczął używać był krzemień służący do wyrobu narzędzi, krzesania ognia a następnie do wyrobu ozdób. Z czasem znajdowane przez człowieka kamienie szlachetne przybrały postać amuletów czyli kamieni szczęścia. Po odkryciu, że oszlifowane kamienie pięknie lśnią, zaczęły służyć jako ozdoby. Tak więc ludzie ozdabiają się kamieniami szlachetnymi od 10 000 lat, a szczególny przywilej w tym względzie przypadł wszystkim panującym, bogatym i kobietom. W dziale tym chcemy rozszerzyć nieco wiedzę o kamieniach szlachetnych.
Kryształy
Kryształy stanowią najdoskonalszą postać występowania osobniczego minerału. Obecnie znanych jest około 2500 minerałów, z których tylko kilkadziesiąt znajdujemy w postaci krystalicznej i one też są najrzadsze. Do tej grupy należą przede wszystkim: węgliki, azotki, fosforki i krzemki. W przedziale tych najrzadszych minerałów krystalicznych mieszczą się kamienie szlachetne i jubilerskie. W skład tych minerałów wchodzi większość pierwiastków a jeden z nich węgiel C w czystej postaci tworzy diament czyli kamień o najdoskonalszej postaci.
Agregat – skupienie kryształów tego samego minerału.
Asteryzm – zjawisko polegajace na tym że przy obracaniu kryształu obserwuje się opalescencję w postaci gwiazdy sześcioramiennej. Zjawisko to wywołują domieszki mechaniczne ułożone kierunkowo warstwami. Gwiazda widoczna jest szczególnie dobrze w szlifach kaboszonowych korundów. Kamienie te nazwano gwiaździstymi. Są one bardzo cenionymi kamieniami szlachetnymi.
Ewaporaty – rozpuszczone w rezultacie wietrzenia chemicznego minerały transportowane rzekami do jezior i mórz, gdzie w sprzyjających warunkach dochodzi do ich ponownego wytrącenia.
Dendryty – to skupienia mineralne rozwinięte wzdłuż bardzo cienkich szczelin, przypominające formy roślin. Nazwa pochodzi od greckiej nazwy drzewa – dendron.
Druza – geoda – to owalne najczęściej postacie skupień mineralnych tworzące się w pustkach skalnych. Kryształy w druzach narastają podobnie jak szczotki, czyli od ściany ku pustemu środkowi, przy czym próznia nie jest całkowicie wypełniona. Kryształy w druzach są pięknie wykształcone.
“Kocie oko” – polega na tym, że kamień oszlifowany w postaci kaboszonu wykazuje obraz smugi światła, przesuwający się w czasie obrotu kamienia. Nazwa pochodzi od podobieństwa do oka kota. Najlepiej to zjawisko widoczne jest w odmianach chryzoberylu, kwarcu, turmalinu, berylu, apatytów, diopsydów i skapolitów.
Konkrecja – zespół mineralny narastajacy na zewnątrz wokół jakiegoś ośrodka, np. otoczaka skalnego, ziarna piasku lub cząstki organicznej. Zwykle ograniczone są powierzchniami owalnymi, wewnątrz mogą być krystaliczne. Kryształy układają się w konkrecji najczęściej promieniście.
Łupliwość – jest to zdolność kryształów do pękania i oddzielania się wzdłuż tzw. płaszczyzn łupliwości pod wpływem uderzenia, nacisku lub gwałtownej zmiany temperatury.
Opalescencja – jest to szczególny przypadek rozpraszania światła przez drobniutkie cząśtki prześwietlanego kryształu.
Przełam – większość kryształów pod wpływem uderzenia lub nacisku rozpada się nie wzdłuż płaszczyzn łupliwości, lecz daje powierzchnie nierówne i niegładkie. Takie powierzchnie pęknięć nazywa się przełamem.
Sekrecje – są to skupienia minerałów wytrąconych z krążących roztworów i całkowicie wypełniające szczeliny lub próżnię w skale. Nazwę przyjęto ze wzgledu na niewiadomą (sekretną) drogę, którą materiał dostał się w pustki skalne.
Skarny – nazywamy tak skały powstałe na styku magmy i utworów otaczających, przede wszystkim skał węglanowych. W skarnach występuje wiele minerałów: beryl, turmalin, magnetyt, piryt, granat, muskowit, pirokseny.
Spójność – oznacza sposób zachowania się minerałów pod wpływem czynników mechanicznych działających z zewnątrz. W zależności od reakcji na bodźce wyróżnia się minerały: kruche, giętkie, sprężyste, kowalne, strugalne, łagodne, dzielące się na włókna.
Szczotka – to nieprawidłowe skupienie pojedynczych kryształów różnej wielkości narastających blisko siebie na wspólnej podstawie. Tworzą się one na ścianach szczelin i w pustkach skalnych.
Tekstura – jest to sposób ułożenia minerałów w skale.
Wykwity – są to naskorupienia i powłoki minerałów drobnoziarnistych, powstałe na powierzchniach i spękaniach innych minerałów i skał. Powstają z minerałów łatwo rozpuszczalnych w wodzie. Najczęściej spotyka się wykwity solne i gipsowe zwane różami pustyni.
Rozpoznanie kryształów – kamieni szlachetnych i ozdobnych w zależności od cech charakterystycznych
Rysa
Stanowi jedną z najważniejszych cech rozpoznawczych. Za pomocą rysy można odróżnić kamień barwny (prawdziwy) od zabarwionego sztucznie. Kamień barwny ma rysę barwną a zabarwione – rysę białą. Rysę najlepiej sprawdzić na szorstkiej powierzchni płytki porcelanowej, na której powstanie ślad.
Skala twardości według F. Mohsa
Twardość to druga najważniejsza cecha rozpoznania kamieni. Jest ustalona za pomocą próby rysy. Jeżeli ciało stawia opór innemu ciału, tzn. że jest od niego twardsze itd.
Talk
– 1
Ortoklaz
– 6
Gips
– 2
Kwarc
– 7
Kalcyt
– 3
Topaz
– 8
Fluoryt
– 4
Korund
– 9
Apatyt
– 5
Diament
– 10
Skala twardości orientacyjna
Kamienie o twardości :
– dają się zarysować:
1
– zapałką, paznokciem
2–2,5
– paznokciem
3
– miedzianą monetą
4
– ostrzem scyzoryka
5
6
– z trudem ostrzem scyzoryka
6,5
– twardą stalą narzędziową
– rysują, przecinają:
7
– rysują szkło
8
– łatwo rysują kwarc
9
– przecinają szkło
– nie dają się zarysować
10
– żadnym minerałem ani substancją sztuczną
Połysk kamieni
Metaliczny
– piryt, hematyt
Półmetaliczny
– magnetyt
Diamentowy
– diament, cyrkon, sfaleryt
Szklisty
– kwarc, halit, opal, korund i większość innych
Tłusty
– bursztyn, nefryt
Perłowy
– muskowit, biotyt, perły
Jedwabisty
– malachit
Matowy
– malachit, serpentyn, jaspis
Rozróżniamy kamienie
Idiochromatyczne
– o barwie własnej
Allochromatyczne
– o barwie zapożyczonej
Pseudochromatyczne
– wykazują szczególną barwną migotliwość (tzw. iryzacja)
Kamienie półdrogocenne i ozdobne
Adular
Agalmatolit
Aksynit
Alabaster
Albit
Amazonit
Amblygonit
Analcym
Anataz
Andaluzyt
Andezyn
Anglezyt
Anhydryt
Aragonit
Azuryt
Bastyt
Benitoit
Beryllonit
Białomoryt
Brazylianit
Bronzyt
Brycyt
Bytownit
Celestyn
Cerusyt
Chabazyt
Chiastolit
Chondrodyt
Chromit
Chryzokola
Cyjanit
Cynkit
Czaroit
Danburyt
Datolit
Diallag
Diopsyd
Dioptaz
Dumortieryt
Dysten
Ekanit
Eleolit
Enstatyt
Fibrolit
Forsteryt
Gabra
Grafit
Hambergit
Heliolit
Hemimorfit
Hiddenit
Hipersten
Hydrofan
Ilmenit
Kamień księżycowy
Kasyteryt
Kordieryt
Krzemień
Kuncyt
Labrador
Lazulit
Lepidolit
Lidyt
Malachit
Marmur
Mikroklin
Natrolit
Nefelin
Nosean
Obsydian
Oligoklaz
Pektolit
Peryklaz
Piryt
Prehnit
Psylomelan
Rodochrozyt
Rodonit
Sanidyn
Selenit
Sepiolit
Serdolik
Serpentyn
Serpentynit
Sfaleryt
Sillimanit
Sinhalit
Skapolit
Smitsonit
Sodalit
Spomuden
Staurolit
Steatyt
Syderyt
Szelit
Tanzanit
Tektyt
Tomsonit
Tremolit
Tytanit
Uleksyt
Unakit
Waryscyt
Wawelit
Wezuwian
Willemit
Witeryt
Wollastonit
Worobiewit
Zoisyt
Zbieramy kamienie
Drogi Czytelniku! Jeżeli masz zamiłowanie do wędrówek jesteś kolekcjonerem minerałów lub chcesz nim zostać, to w poniższej tabeli znajdziesz wykaz miejscowości w okolicy których minerały są najczęściej spotykane.
Nazwa minerału
Miejscowości
W okolicach miasta
Agat
Płuczki, Lubiechowa, Czadrów, Nowy Kościół, Suszyna, Kamieniec, Świerki, Szklary, Sokołowsko, Tłumaczów, Rudno, Kwaczała, Niedźwiedzia G.
Jelenia GóraWałbrzychKraków
Niwnice
Jelenia Góra
Ametyst
Wleń, Lubiechowa, Szklarska PorębaGrzędy, Głuszyca, Tłumaczów, Niwa, KletnoNowy ŚwiętówNiepielice, RudnoKopa Kondracka
...
moderator132