ESTETYKA I SZTUKA NOWOŻYTNA
1. Epoka nowożytna a średniowiecze
Za koniec średniowiecza przyjmuje się:
• wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450),
• zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek cesarstwa bizantyjskiego (1453),
• koniec wojny stuletniej (1453),
• dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki (1492),
• wystąpienie Lutra w 1517 r.
NOWA ERA
• Francesco Petrarca (1304-1374) – podział na czasy starożytne i czasy nowe. Prekursor wypraw turystycznych i alpinistycznych
• Odwrót od tradycji świata średniowiecznego i zwrócenie się do antyku.
• Laicyzacja życia i kultury (Boccacio)
• Dominacja Włoch w nauce, kulturze i sztuce
• Humanizm i antropocentryzm
• Reformacja
- Humanizm
• Naczelne hasło maksyma Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce (łac. homo sum: humani nil a me alienum puto.).
• Popularne jest stwierdzenie Protagorasa Człowiek jest miarą wszechrzeczy.
v Humanizm koncentruje uwagę na sprawach ludzkich: godności człowieka, jego wolności,
• propaguje rozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny oraz harmonijne współżycie w społeczeństwie,
• Podkreśla możliwości ludzkiego rozumu,
• Podnosi wartość wiedzy o świecie i wskazuje ludziom możliwość jej zdobycia i rozwoju.
Rozwój humanizmu:
• I droga - Człowiek jest twórcą samego siebie (każdy jest kowalem własnego losu)
Nicolo Machiavelli (1469-1527)
John Locke (1632-1704)
John Stuart Mill (1806-1873)
Twórcą rzeczywistości społecznej jest sam człowiek- urodzenie, ani czynniki leżące poza samym człowiekiem nie mają wpływu na jego rozwój(idea równości)- człowiek ma nieograniczone możliwości rozwojowe(teoria pucybuta) – o wszystkim decyduje wychowanie
• Artysta jest wyjątkowym człowiekiem, który potrafił wykorzystać swoje potencjalne możliwości
• Artysta jest wzorem dla innych – teoria geniuszu artystycznego
• Artysta nie podlega regułom życia rządzącym wśród ludzi, którzy są zależni od innych
• Inspiracje artystyczne płyną z własnego wnętrza, edukacja tylko doskonali umiejętność korzystania z nich
• Niepowtarzalność procesu twórczego
• II droga – człowiek jest ukształtowany przez własną naturę biologiczną lub naturę przyrodniczą (środowisko)
THOMAS HOBBES (1588-1679)
Jean Jacques Rousseau (1712-1778)
Człowiek jest zwierzęciem, tylko posiada rozum. Ludzkie potrzeby elementarne są dokładnie takie same jak zwierząt ludzie w stanie natury żyją wedle reguł zwierząt (homo homini lupus)- o pozycji i możliwościach człowieka decyduje jego wyposażenie biologiczne i kontakty z innymi osobnikami (teoria umowy społecznej)- Wszystkie potrzeby i dążenia ludzi maja przyrodnicze podłoże (nawet miłość seksualna) - teorie talentu (każdy jest w czymś uzdolniony)
2. Pozycja artysty w renesansie
• W Średniowieczu:
• W Odrodzeniu:
3. Spory o nadrzędność sztuk
• I kierunek – odwołuje się do tradycji antyku i eksponuje intelektualny komponent w dziele sztuki. Najważniejszymi ze sztuk są poezja i muzyka
Francesco Petrarca (1304-1374)
• Piękno przejawia się tylko w w ramach triady PRAWDA=DOBRO=PIĘKNO. Tylko człowiek może w nich uczestniczyć i tylko on jest piękny.
• natura ani sztuka nie mogą być źródłem piękna
• Sztuka to umiejętność wytwarzania rzeczy, każda umiejętność tworzenia oparta o zasady i reguły
Poezja jest najważniejszą ze sztuk, bo:
Ø II kierunek – naturalistyczny – wychodzi z założenia, że prawda jest najwyższą wartością, a więc zadaniem sztuki jest jej odtwarzanie, bądź jej eksponowanie. Najważniejszymi ze sztuk są zaś sztuki plastyczne, które oddają wiernie rzeczywistość. Teoria mimesis
Alberti Leone Batista (1404-1472)
1. Piękno jest (obiektywne) cechą realnych przedmiotów, a nie naszą na nie reakcją
2. Piękno objawia się tak w naturze jak i w sztuce, jest celem natury i sztuki
3. Natura jest dla sztuki wzorem, ale sztuka musi ja przewyższać wybierając z natury co najlepsze
4. Aby sztuka mogła tworzyć piękno musi opierać się na nauce, zasadach regułach
5. Wszelkie możliwości sztuki pod względem ładu, miary, rozumności i piękna, zostały już wyczerpane przez starożytnych
Leonardo da Vinci (1452-1519)
Traktat o malarstwie
q niekompletny wolumin przygotował do druku ok. 1530 r. Francesco Melzi pod tytułem Codex Urbinus Latinus
• Przekonanie, że sztuka rządzi doświadczenie i matematyka. (Prawdziwa wiedza musi przejść próbę doświadczenia matematycznego)
• Przedmiotem sztuki jest poznanie świata widzialnego, w różnych ujęciach, bo jego obraz zależy od miejsca oglądu
• Podział sztuk:
v Mechaniczne
v wyzwolone
MALARSTWO JEST NAJWAŻNIESZĄ SZTUKĄ:
• Naśladuje wszystkie rzeczy nawet te, dla których poezji brakuje słów
• Przedstawia rzeczy przez obrazy, a nie przez słowa, a słowo do obrazu, to cień do ciała
• Przedstawia przyrodę dzieło Boga, a nie ludzkie wymysły poetyckie
• Przedstawia rzeczy prawdziwiej niż poezja
• Posługuje się narządem, który nie błądzi (oko)
• Jest oparte na wiedzy i ma w sobie harmonię
• Jest bardziej dostępne ludziom (od razu)
• Szybciej działa na odbiorców. Interesuje, pociąga ludzi, nie nuży jak poezja
Flamandzkie centrum sztuki
• Największe znaczenie początkowo miało malarstwo flamandzkie stanowiące połączenie świata biblijnego z realiami współczesnymi o głębokich treściach religijnych i symbolicznych (Melchior Broederlam, Robert Campin, Hubert van Eyck, Jan van Eyck, Hugo van der Goes, Hans Memling)
Nowe drogi w sztukach plastycznych
• Pejzaż
• Martwa natura
• Alegoria
moderator132