Tematem poniższego eseju są niektóre starożytne fryzy greckie przedstawiające Amazonomachię.pdf

Tematem poniższego eseju są niektóre starożytne fryzy greckie

przedstawiające Amazonomachię, tj. walkę Greków z Amazonkami.

Amazonomachia i Centauromachia nie były jedynymi, choć może najczęstszymi, tematami

przedstawianymi na fryzach i rzeźbach okresu klasycznego na ścianach doryckich i jońskich

świątyń. Innymi tematami były np. czyny Theseusa, czyli Gigantomachia (Hephaisteion, Ateny,

440 pne), walki Greków z Grekami (światynia-grobowiec Nereid w Xanthos, 400 pne;

świątynia Atheny-Nike, Akropolis, Ateny, ok. 425 pne), heroiczne czyny Heraklesa

(Hephaisteion, Ateny; świątynia Zeusa w Olympii, 460 pne), procesje ofiarne (Parthenon,

Akropolis, Ateny, 447-442 pne), itp. (AMK)

AMAZONOMACHIA

O starożytnych greckich fryzach

ANDRZEJ M. KOBOS

Amazonomachia

Amazonki, a ściślej Amazonomachia, czyli walka Greków z Amazonkami,

była bardzo popularnym motywem w greckiej sztuce, conajmniej od końca

siódmego wieku pne. Powody zamiłowania starożytnych Greków do

Amazonek nie są znane. Nie jest szeroko podawany motyw wyższości

cywilizacji greckiej, tak jak jest to przy Centauromachii, tj. walkach Lapithów

z Centaurami. Być może chodziło też o symbolikę zdobywania Azji przez

Greków.

Amazonki

W mitologii greckiej, Amazonki były ludem kobiecych wojowników, dziećmi

Aresa, zamieszkującym na obrzeżu znanego świata, tj. nad Morzem Czarnym

W pewnych porach roku spotykały się z mężczyznami innej rasy, by potem

rodzić potomstwo. Zatrzymywały dziewczynki, a chłopców zabijały lub

okaleczały. Nastoletnim dziewczynom deformowały prawe piersi, by potem nie

przeszkadzały im w walce. Zajmowały się walką i polowaniem, ich bronią były

łuki, włócznie i topory, ich tarcze miały kształt półksiężyca. Wszystkie jeździły

konno, Nosiły krótkie tuniki, obnażające pierś. Miały założyć kilka miast w

Ionii w Azji Mniejszej, przede wszystkim Ephesos.

Wczesny joński relief w srebrze przedstawiający walkę Amazonek z

Grekami, 6 w. pne. (Ref. 4)

W Illiadzie , Amazonki najpierw prowadziły wojnę Bellerofonem z Korynthu i

królem Troi Priamem, ale po śmierci Hektora nadeszły z północy na pomoc

Priamowi. Według poematu Posthomerica , apokryfu do Illiady, Quintusa

Smyrnaeusa (IV w. ne), królową Amazonek, Penthesileę, zabił Achilles,

potem oskarżony o miłość do niej przez Thersitesa, którego za to zabił w

gniewie.

Dziewiątą z dwunastu prac Heraklesa było zdobycie opaski królowej

Amazonek. Mit ten dał początek dalszemu mitowi o Theseusu. Ponieważ

przebywał on razem z Heraklesem, albo w odwecie za jego własną ekspedycję,

Amazonki zatakowały Theseusa całą mocą – wjechały konno do Attyki i

obległy go w Atenach, których był królem. Nastąpiła wielka bitwa wygrana

przez Theseusa, który ocalił tym Ateny i Attykę. Pokonana królowa

Amazonek, Hippolyta miała zostać jeńcem lub żoną Theseusa.

Zachowało się kilka rzymskich kopii rzeźb Amazonek (oryginały niektórych

przypisano Pheidiasowi), jak również kilka rzymskich kopii tarczy z posągu

Atheny Parthenos z Parthenonu. Wszystkie te tarcze ozdobione są motywem

Amazonomachii, a na jednej z nich, tzw. "Strangford shield", figuruje także

domniemany autoportret Pheidiasa, twórcy posągu Parthenos.

Rzymska kopia tarczy Ateny Parthenos z Parthenonu, tzw. "Strangford

shield", 3 w. ne.

Tarcza ozdobiona jest scenami Amazonomachii, domniemanym portretem

Pheidiasa (u dołu na lewo od centrum)

i namalowaną sceną Gigantomachii - walki między gigantami. (Ref. 2)

W późniejszej, hellenistycznej mitologii, Dionysius miał napotkać Amazonki

i uczynić je sojusznikami lub pokonać je, zdobywając tak Wschód. Według

pism współczesnych Aleksandrowi Wielkiemu, miał on spotkać się z

królową Amazonek pod miastem Jaxartes w Azji.

Amazonomachia w świątynii Apollo w Bassae

Jednym z najstarszych i być może ikonograficznie najbogatszym fryzem

przedstawiającym walkę Greków z Amazonkami był fryz w doryckiej świątyni

Apollo Epikuriosa w Bassae niedaleko Phigaleia w górach Arkadii w interiorze

Peloponezu, sławnej ze wspaniałego położenia, architektury i dekoracji

rzeźbiarskiej. Świątynia ta została wybudowana w podzięce mieszkańców

Apollinowi za ocalenie ich od zarazy podczas Wojny Peloponeskiej w roku

430 pne. Świątynię zaprojektował Ictinus, architekt Partenonu na Akropolu w

Atenach. Z zewnątrz, światynia w Bassae wygląda jak konwencjonalna, jednak

wewnatrz różni się od takiegoż rozplanowania. Fryz biegł ponad kolumnadą

świątyni, lecz nie na zewnątrz, tylko wewnątrz. Przedmiotem fryzu są dwa

oczywiste tematy: walka Lapithów z Centaurami (por. powyżej) i walka

Greków z Amazonkami.

Walka Greków z Amazonkami.

Fryz ze świątyni Apollo Epikuriosa w Bassae, po 430 pne.

British Museum, London.

(fot. Andrzej Kobos)

Walka Greków z Amazonkami.

Fryz ze świątyni Apollo Epikuriosa w Bassae, po 430 pne.

British Museum, London.

(fot. Andrzej Kobos)

Walka Greków z Amazonkami.

Fryz ze świątyni Apollo Epikuriosa w Bassae, po 430 pne.

British Museum, London.

(fot. Andrzej Kobos)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: