Rzeczy – (ires) są to twory przyrody, dające się opanować, spożywać, będące przedmiotem uprawnień.
Podział rzeczy:
1.Na rzeczy materialne i niematerialne.
- res corporales – rzeczy materialne, są to takie rzeczy, które można dotknąć, np. szata, złoto, grunt, niewolnik, srebro. Inaczej można te rzeczy nazywać rzeczami zmysłowymi.
- res incorporales – rzeczy niematerialne, są to takie rzeczy, których nie można dotknąć, np. zobowiązanie, prawo, kontrakty, użytkowanie, spadek. Inaczej te rzeczy nazywamy rzeczami nie zmysłowymi.
2. Na rzeczy
- res mancipi – rzeczy nabywane w drodze mancypacji tylko dla obywateli rzymskich.Były to rzeczy szczególnie wartościowe.Np. woły, niewolnicy, grunty.
- res nec mancipi – wszystkie inne rzeczy, np. pieniadze, sprzęty domowe, słonie, wielbłądy.
3. Na rzeczy
- res in patrimonio – rzeczy w obiegu.
- res extra patrinomium – rzeczy poza obiegiem, rzeczy wyłączone z majatku:
* res extra patinomium divini iuris – rzeczy wyjęte z obiegu według prawa boskiego:
- res sacrae – rzeczy do kultu bóstwa, np. świątynie
- res religiosae – rzeczy rzeczy poświęcone krainie cieni, np. cmentarze, groby zmarłych.
- res sanctae – rzeczy oddane pod szczególną opiekę bogów, np. mury, bramy miast, granice.
* res extra patinomium humani iuris – rzeczy wyjęte z obiegu według prawa ludzkiego:
- res omnium communes – rzeczy służące do codziennego użytku, np. powietrze, woda płynąca, morze, brzegi morskie.
- Res publicae – rzeczy należące do państwa rzymskiego lub innych osób prywatnych przeznaczone do użytku publicznego, np. ulice, drogi, place publiczne, teatry, stadiony.
4. Na rzeczy
- res mobiles – ruchomości - rzeczy, które można było przenieść z miejsca na miejsce bez naruszenia jej istoty.
- res immobiles – nieruchomości – są to grunty i wszystkie rzeczy, które są trwale złączone z gruntem, np. ziemia, i to co się na niej znajduje:
- naturalne – rośliny, zboże
- sztuczne - dom, budynki
Grunty dzielą się :
- grunty wiejskie-były to grunty przeznaczone pod uprawę
- grunty miejskie-były to grunty przeznaczone pod budowę
Granice podział:
- granice naturalne-granice, które były wyznaczone przez naturę, np. rzeki
- granice sztuczne-grnice , które były wyznaczone przez ogrodzenia, np. mury.
5. Na rzeczy:
- res species – rzeczy oznaczone według cech indywidualnych, jest to rzecz jedyna w swoim rodzaju np. rzeźba
- res genus – rzeczy oznaczone według cech gatunkowych, są to rzeczy zmienne, które się liczy, waży, mierzy, zużywalne, np. ziemniaki, zboże.
6. Na rzeczy:
- rzeczy używalne – rzeczy, które mogą ulec zniszczeniu, np. pokarm
- rzeczy nieużywalne – rzeczy, które są trwałe, np. igła
7. Na rzeczy:
- rzeczy podzielne – są to rzeczy, które dają się podzielić, bez naruszenia jej istoty.
- rzeczy niepodzielne – są to rzeczy w całości, np. kamień, perła,
8. Na rzeczy:
- rzeczy główne
- rzeczy podrzędne
9. Na rzeczy:
- rzeczy złożone – jest to rzecz złożona z rzeczy indywidualnych, stanowiąca jedną całość, np. dom
- rzeczy zbiorowe – jest to rzecz złożona z rzeczy indywidualnych i rzeczy złożonych.
Posiadanie - Possessio –jest to faktyczne władztwo osób nad rzeczą.
Własność – Dominium – jest pełnym prawem osoby nad rzeczą.
W Posiadaniu wyodrębnia się dwa elementy składniowe:
- Corpus-zewnetrzny-ciało-jest to fizyczne władanie rzeczą.
- Animus-wewnętrzne-dusza-jest to wola osoby władajacej faktycznie rzeczą.
Posiadacz – jest to osoba, która kupiła lub zatrzymała jakąś rzecz.
Deponent – osoba, która trzymała kogoś rzecz nieodpłatnie.
Rodzaje posiadania:
1. posiadanie cywilne – jest to władztwo faktyczne sprawowane corpore, ale z wolą podobną do woli właściciela, tzn. z zamiarem zatrzymania rzeczy posiadanej wyłącznie dla siebie i w oparciu o podstawę uznaną przez prawo cywilne.
2. posiadanie naturalne – jest to władztwo faktyczne sprawowane corpore, ale nie wywierające skutków ani w sferze prawa cywilnego, ani w sferze prawa pretorskiego.
3. posiadanie pretorskie - jest to posiadanie uznane i chronione według prawa pretorskiego.
Krzysztofx