Program nauczania języka polskiego.pdf

NiezbędNik Nauczyciela. po polsku

Po polsku

Program nauczania języka polskiego

dla uczniów gimnazjum

Jolanta Malczewska

SpiS treści

1. ................................................................................. 3

Wstęp

charakterystyka programu

......................................................... 3

cele edukacyjne:

................................................................... 4

cele.wychowania

a).

....................................................................4

b).

cele.kształcenia.

................................................................... .4

Materiał kształcenia:

................................................................. 5

kształcenie.kulturowo-literackie.

a).

....................................................6

b).

................................................................ 12

warsztat.dziennikarski

c).

............................................................. . 17

przewidywane osiągnięcia ucznia w zakresie kształcenia

....................... 18

przykłady scenariuszy:

............................................................. 19

a).

scenariusz.1.–.

Ja, ty, my – początek świata z punktu widzenia człowieka ....... . 19

b).

Gdzie jest raj? ..................................................... . 21

załączniki.do.scenariuszy.1..i.2.

c).

................................................... .23

Strategie nauczania i uczenia się

................................................... 28

podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjum i szkół ponad

gimnazjalnych – język polski ....................................................... 30

kształcenie.językowe

scenariusz.2.–.

1. WStĘp

Dziecko w wieku gimnazjalnym jest w bardzo ważnym okresie życia. To jednocześnie czas trudny nie

tylko dla niego samego, lecz także dla dorosłych, którzy towarzyszą mu w dorastaniu: rodziców i nauczy-

cieli. Dużą pomocą w drodze do dorosłości może być kontakt z dziełem literackim. Dzięki dobrze dobra-

nej, wartościowej lekturze młody człowiek może zmierzyć się z problemami nie w sposób bezpośredni,

ale poprzez kontakt z bohaterami literackimi. Gdyby nie fikcja literacka, uczniowie mogliby mieć pro-

blem z wyrażaniem swoich uczuć, mówieniem o patriotyzmie, cierpieniu, samotnością spowodowaną

porzuceniem przez rodziców czy przemocą, której doświadczyli. Literatura zatem ma do spełnienia

w szkole ważną funkcję wychowawczą, ale do niej się nie sprowadza.

Umiejętność odbioru dzieła literackiego jako tekstu kultury wyrażonego w języku warunkuje uczest-

nictwo w kulturze. Do tego trzeba ucznia przygotować: powinien najpierw czytać ze zrozumieniem

utwór literacki (dostrzegać jego fikcyjność, wieloznaczność oraz specyficzne uporządkowanie języka

wypowiedzi), umieć analizować i interpretować dzieło, czyli wyrobić sobie postawę badawczą, by w efek-

cie odkryć zamiłowanie do literatury, a poprzez nią do innych dzieł sztuki. Wprowadzenie młodego

człowieka do świata kultury jest bowiem jednym z najważniejszych zadań szkoły. W tym zakresie nie

zastąpi jej żadna instytucja.

Tworzywem literatury jest język, który pełni także wiele innych funkcji, ale przede wszystkim jest

narzędziem komunikacji międzyludzkiej. W kształceniu językowym ogniskują się zatem najważniejsze

cele edukacji. Od tego, w jakim stopniu zostanie przez ucznia opanowany język ojczysty, będzie zależeć

jego dalsza kariera szkolna, a potem zawodowa oraz rozwój emocjonalny i funkcjonowanie w społeczeń-

stwie. Dlatego celem strategicznym programu jest rozwój kompetencji językowych ucznia.

Zgodnie z założeniem obecnej reformy edukacji kształcenie w zakresie gimnazjum i szkoły ponad-

gimnazjalnej, która umożliwia przystąpienie do egzaminu maturalnego, zostało uporządkowane tak, aby

treści kształcenia uzupełniały się, kompetencje odbiorcze i nadawcze ucznia doskonaliły, kontakt z tek-

stami kultury pogłębiał, a wiedza była poszerzana. Stąd też polonista pracujący z uczniami na III etapie

kształcenia – w gimnazjum – jest współodpowiedzialny za wyniki na maturze.

2. cHArAKterYStYKA prOGrAMU

Program nauczania Po polsku bazuje na Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponad-

gimnazjalnych określonej w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r.

Treści dotyczące literatury w programie zostały uporządkowane w sposób chronologiczny, ale nie po

to, by uczyć historii literatury. Zależy nam na tym, aby w świadomości ucznia pojawił się ład w związku

ze znanymi z wcześniejszej lektury i poznawanymi w gimnazjum utworami literackimi. Uczeń nie musi

charakteryzować epok literackich, ale wiedza historyczna ułatwi mu odczytanie tekstów dawnych zgod-

nie z intencją autorów i we właściwym kontekście. Dbałość o ten tok lektury wydaje się ważna. Czytel-

nik powinien mieć świadomość tego, że czasy, w których żył twórca i jego sposób rozumienia świata

wpływają na przesłanie dzieła. Uświadomienie sobie tego faktu sprawi, że odbiorca nabierze szacunku

do nadawcy tekstu.

Teksty z epoki zestawiane są z utworami współczesnymi, w tym z wieloma tekstami przeznaczonymi

dla młodego odbiorcy. Jest to działanie wynikające z potrzeby przybliżenia uczniom tematyki egzystencjal-

nej. Bohaterowie bliscy uczniom, mierzący się z problemami możliwymi do samodzielnego określenia

przez młodego czytelnika, pozwolą też przybliżyć i zrozumieć życie ludzi z dawnych czasów oraz dostrzec

to, co jest wspólne dla każdego człowieka, uniwersalne. Ponadto teksty te – za sprawą języka bliższego

uczniom niż język dawnych dzieł klasycznych – mogą być punktem wyjścia do rozważań na tematy trudne,

a czasami kontrowersyjne (np. zagrożenia uzależnieniami, przemoc itp.), bo takich nie można już unikać

w gimnazjum.

Wybrane do czytania i opatrzone pytaniami utwory stają się pretekstami do dwojakiego rodzaju

kontaktu z dziełem:

refleksji dotyczącej tekstu (odczytywanie jego sensów dosłownych i metaforycznych, analiza budowy

tekstu, jej wpływ na przesłanie dzieła itp.)

refleksji w związku z tekstem (utwór staje się wtedy pretekstem do refleksji o świecie, ludzkiej egzy-

• stencji, wartościach, życiu społecznym, problemach dorastania itp.).

•

Zadaniem nauczyciela jest zwrócenie uwagi na te dwa porządki czytania. Teksty, których celem jest

naświetlenie problemu, nie muszą być każdorazowo poddawane wnikliwej analizie i interpretacji, ponie-

waż pełnią funkcję motywacyjną i wychowawczą, angażują emocje i wyzwalają w uczniach energię. Taki

kontakt z dziełem literackim powinien zachęcić młodzież do czytania.

Uwzględniając filozofię nowych postaw programowych, w których plan nauczania w gimnazjum

i szkole ponadgimnazjalnej ułożono tak, by na obu etapach kształcenia uniknąć powielania tych samych

treści, w kształceniu położono nacisk na te teksty kultury i zagadnienia, które nie pojawią się w szkole

ponadgimanzjalnej, np. dzieła Homera, powieść historyczną Henryka Sienkiewicza, literaturę fantasy

oraz wiedzę konieczną do osiągania coraz lepszej sprawności językowej. W przygotowaniu koncepcji

nauczania do niniejszego programu brały udział panie: Lucyna Adrabińska-Pacuła i Ewa Brysacz.

3. ceLe eDUKAcYJNe

Nauczanie jest działalnością celową, a wytyczenie celów uruchamia dydaktykę oraz wychowanie. Kom-

petencje językowe i kulturowe oraz doprowadzenie uczniów do przyjęcia przez nich pożądanych wycho-

wawczo postaw i wartości, będzie znakiem sukcesu szkoły.

Cele wychowania:

Budowanie przez ucznia poczucia własnej tożsamości w okresie dojrzewania.

Rozumienie własnych przemian fizycznych i psychicznych oraz ich nazywanie.

Dostrzeganie symptomów rozwoju emocjonalnego, intelektualnego i społecznego.

Budzenie refleksji nad relacjami między dorosłymi a rówieśnikami.

Wykorzystywanie utworów literackich do refleksji nad postawami bohaterów i sytuacjami, w któ-

rych się znaleźli.

Kształtowanie właściwych postaw, takich jak: uczciwość, odpowiedzialność, wytrwałość, ciekawość

poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, gotowość do pracy zespołowej, kultura osobista.

Kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu.

Dostrzeganie zróżnicowania postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych

i kulturowych i określanie się wobec nich.

Wskazywanie w poznanych tekstach ponadczasowych zagadnień egzystencjalnych takich, jak: mi-

łość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, samotność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość.

Rozpoznawanie w życiu i w sztuce wartości pozytywnych i ich przeciwieństw (patriotyzm – nacjo-

10.

11.

nalizm, tolerancja – nietolerancja, piękno – brzydota).

Dostrzeganie zagrożeń współczesnego świata.

12.

Uczestniczenie w kulturze w charakterze nadawcy i odbiorcy.

13.

Doskonalenie kultury języka mówionego i pisanego.

Cele kształcenia:

W zakresie kompetencji odbiorczych:

czytanie ze zrozumieniem tekstów informacyjnych, dziennikarskich i literackich;

odczytywanie znaczenia słów, akapitów i przesłania tekstów;

dostrzeganie kompozycji tekstu;

rozpoznawanie intencji wypowiedzi;

odróżnianie informacji o faktach od opinii;

dostrzeganie w wypowiedzi przejawów agresji i manipulacji;

rozpoznawanie wypowiedzi argumentacyjnej i jej elementów (posługiwanie się argumentem, do-

strzeganie tezy oraz wniosku i przykładu);

rozumienie pojęcia stylu i rozpoznawanie stylów języka (potocznego, artystycznego, naukowego,

urzędowego);

dostrzeganie zróżnicowania słownictwa i frazeologii oraz ich funkcji w tekście;

rozpoznawanie cech kultury i języka swojego regionu.

W zakresie kompetencji nadawczych:

tworzenie spójnych wypowiedzi ustnych (monologowych i dialogowych);

głosowe interpretowanie i inscenizowanie tekstów;

uczestniczenie w dyskusji (zadawanie pytań, odpowiadanie, polemizowanie);

streszczanie kolejności wydarzeń;

tworzenie różnorodnych tekstów: szkolnych form wypowiedzi (rozprawka, opis, opowiadanie,

sprawozdanie, dedykacja, CV, list motywacyjny), form dziennikarskich (wywiad, artykuł, repor-

taż), a także tekstów twórczych (opowiadanie, wiersz);

stosowanie zasad etykiety językowej w komunikacji między dorosłymi i rówieśnikami;

przestrzeganie zasad etyki wypowiedzi, zwłaszcza przekazywanych przez media elektroniczne

(SMS, e-mail, blog, czat);

funkcjonalne wykorzystanie wiedzy z zakresu budowy języka (w tym ortografii i interpunkcji) do

tworzenia własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych;

redagowanie tekstu napisanego na komputerze i ręcznie.

Zapoznanie uczniów z niektórymi zagadnieniami z zakresu wiedzy o języku (z obszaru fonetyki,

fleksji, słowotwórstwa i składni).

W zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury:

opisywanie odczuć, które budzi dzieło;

określanie problematyki utworu;

omawianie funkcji elementów konstrukcyjnych utworu;

charakteryzowanie bohatera literackiego;

posługiwanie się wybranymi pojęciami teoretycznoliterackimi;

wskazywanie środków stylistycznych i określanie ich funkcji w dziele;

rozpoznawanie i określanie rodzajów oraz wybranych gatunków literackich;

rozpoznawanie odmian gatunkowych literatury popularnej i jej nawiązań do niektórych tradycyj-

nych wątków kulturowych;

odróżnianie tworzywa różnych dziedzin sztuki: literatury, teatru, filmu, muzyki, sztuk plastycz-

nych i audiowizualnych;

proponowanie odczytania dzieła i uzasadnienie tego odczytania;

uwzględnianie niektórych kontekstów, np. biograficznych czy historycznych.

Samokształcenie:

samodzielne docieranie do informacji;

sprawne korzystanie ze słowników zarówno w wersji książkowej, jak i elektronicznej;

czerpanie dodatkowych informacji z przypisów, dedykacji, podtytułów;

hierarchizowanie informacji w zależności od celu czytania;

cytowanie i parafrazowanie cudzej wypowiedzi;

planowanie wypowiedzi.

4. MAteriAŁ NAUcZANiA

Kształcenie polonistyczne jest zadaniem obejmującym wiele dziedzin humanistyki, takich jak tekstologia,

psychologia, filozofia, wiedza o języku, komunikacja językowa, wiedza historyczna, historycznoliteracka

czy teoretycznoliteracka. W szkole powinny być one zintegrowane i dostosowane do wieku ucznia, a nacisk

powinien być położony na kształcenie umiejętności językowych. Nadrzędnym celem edukacyjnym w obrę-

bie przedmiotu język polski jest bowiem umożliwienie uczniowi zrozumienia świata i człowieka oraz wy-

posażenie go w takie kompetencje językowe, by potrafił nazwać to, co poznaje i czuje.

Dwa tradycyjne obszary nauczania: kulturowo-literacki i językowy w programie Po polsku zostały

poszerzone o fakultatywny moduł dziennikarski prezentujący praktyczne rozwiązania, które ułatwiają

redagowanie i wydawanie gazetki. W jego obrębie (i na przykładzie tekstów dziennikarskich) można

zrealizować wiele treści kształcenia i wychowania, np. kształcić umiejętności odróżniania informacji

od opinii, redagowania tekstu, wdrożyć do pracy zespołowej czy wychowywać w poczuciu odpowie-

dzialności.

W podobny sposób można rozbudowywać program o inne moduły, możliwe do realizacji na lek-

cjach języka polskiego lub zajęciach pozalekcyjnych, na przykład z zakresu kultury regionu, filozofii

czy filmu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: