Czy Twoje dziecko jest gotowe do szkoły - informator dla rodziców 5- i 6-latków.pdf - Diagnoza gotowości do nauki szkolnej - magoroma

Czy Twoje dziecko jest gotowe do szkoły?

Informator dla rodziców 5- i 6-latków

Publikacja bezpłatna przygotowana w ramach projektu

„Nasza Poradnia: pomoc psychologiczno-pedagogiczna

dla zwiększenia szans edukacyjnych dzieci

z powiatu limanowskiego i okolic”

nr UDA.POKL.09.05.00-12-082/07-00

34-730 Mszana Dolna, ul. Piłsudskiego 11, tel. (018) 540-42-42

www.asto.org.pl

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wstęp

Dobry start w szkole jest niezwykle ważny dla rozwoju dziecka. Jeśli jest ono psychicznie

i ﬁzycznie gotowe do podjęcia nauki, bez trudu i z radością opanowuje podstawy edukacji. Może

bez przeszkód realizować potencjał intelektualny i osobowościowy. Ma wielką szansę na to, by

w przyszłości osiągnąć sukcesy edukacyjne, zawodowe i osobiste na miarę swoich wrodzonych

możliwości.

Gotowość do nauki nie jest jednak czymś, co dziecko osiąga automatycznie w pewnym

wieku (np. po ukończeniu 7 lat). Decyduje o niej wiele czynników – nie tylko wrodzone możliwości

dziecka, ale także (w bardzo dużej mierze) to, jakie doświadczenie zdobyło do tej pory dzięki

pomocy dorosłych. Badania prowadzone w Polsce pokazują niestety, że ok. 30% pierwszaków

na początku nauki nie jest jeszcze do niej gotowa. Wiele spośród nich w naturalny sposób

przezwycięża napotkane trudności i po kilku miesiącach dogania „doroślejszych” kolegów. Jeśli

jednak zaległości rozwojowe dziecka są duże i obejmują wiele sfer, może to oznaczać dla niego

spore kłopoty – i to nie tylko w sferze nauki.

Jeśli chcesz zapewnić swojemu dziecku optymalny start w szkole, zapraszamy do lektury

tej broszurki oraz polecanych na jej stronach książek. Dowiesz się:

 jakie umiejętności powinno posiadać dziecko rozpoczynające naukę,

 w jaki sposób można te umiejętności kształtować u dzieci w wieku przedszkolnym,

 jak wstępnie ocenić gotowość szkolną swojej pociechy,

 co zrobić, jeśli dziecko u progu pierwszej klasy nie jest jeszcze gotowe do szkoły,

 kiedy warto posłać dziecko o rok wcześniej do szkoły i jak to zrobić.

Pamiętaj! O sukcesie edukacyjnym w dużej mierze decydują lata przedszkolne – zadbaj

o to, by możliwości rozwojowe Twojego dziecka zostały w pełni wykorzystane.

Od czego zależy gotowość szkolna?

Dobre przygotowanie do podjęcia nauki w szkole stanowi wynik interakcji między

dzieckiem a środowiskiem rodzinnym i wychowaniem przedszkolnym. Z tego powodu używane

dawniej pojęcie „dojrzałość szkolna” zastąpiono terminem gotowość szkolna. Zależy ona od:

 wieku kalendarzowego dziecka i indywidualnego tempa rozwoju ﬁzycznego

i psychologicznego (niektóre dzieci rozwijają się szybciej, inne wolniej – w wieku 6–7 lat

różnice między rówieśnikami są dosyć spore),

 aktywności dorosłych, stwarzających dziecku warunki do rozwoju – im bogatsze (w sensie

intelektualnym) środowisko, im więcej czasu poświęcają kilkulatkowi dorośli na wspólne

rozmowy, zabawy, rysowanie, uczenie, wycieczki, tym szybciej osiągnie on gotowość

szkolną. Trzeba tu zaznaczyć, że ogromne korzyści dla przygotowania do szkoły przynosi

uczęszczanie do przedszkola – nie tylko do obowiązkowej zerówki.

Niezwykle ważne jest, by na etapie edukacji przedszkolnej – w przedszkolu lub w domu

– określać poziom gotowości szkolnej, aby dowiedzieć się, jakie umiejętności wchodzące w skład

gotowości szkolnej dziecko już osiągnęło, a nad czym musimy z nim jeszcze popracować. Jeżeli

„zerówkowicz” pod koniec roku szkolnego nie opanował wielu spośród umiejętności koniecznych do

bezproblemowego rozpoczęcia nauki w klasie I, korzystne dla niego będzie odroczenie obowiązku

szkolnego na rok, w trakcie którego intensywna praca nad jego zdolnościami poznawczymi może

zapobiec przyszłym niepowodzeniom szkolnym i związanym z nimi zaburzeniom emocjonalnym.

Rodzice i nauczyciele nie powinni się w tej sytuacji wahać – lepiej aby dziecko rozpoczęło naukę

z młodszym rocznikiem, niż by w pierwszych miesiącach szkoły poznało gorzki smak porażek,

które obniżą jego poczucie własnej wartości i mogą doprowadzić nawet do zaburzeń nerwicowych,

lęku przed szkołą i jej unikania w późniejszym wieku.

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Elementy składowe gotowości szkolnej

Na dojrzałość szkolną sześciolatka składają się osiągnięcia rozwojowe w trzech sferach:

umysłowej, ruchowej i emocjonalno-społecznej. Dziecko gotowe do podjęcia nauki powinno

przejawiać następujące zdolności i umiejętności:

1 Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju ﬁzycznego.

 Dziecko powinno mieć powyżej 120 cm wzrostu, ważyć powyżej 23 kg – te parametry

idą w parze z twardością kośćca, siłą mięśni, ogólną odpornością na zmęczenie

i odpornością organizmu na choroby; do tych wartości dopasowana jest wielkość

ławek.

 Rozwój ruchowy dziecka (tzw. duża motoryka) powinien charakteryzować się

koordynacją ruchów, zdolnością utrzymywania równowagi, zwinnością ruchów na tyle,

by dziecko bezpiecznie poruszało się wśród innych dzieci na terenie szkoły oraz mogło

przez doświadczenia ruchowe poznawać stosunki przestrzenne.

 Ruchy rąk (tzw. mała motoryka) powinny być sprawne na tyle, by umożliwić odpowiedni

poziom rysowania, pisania drobnych elementów w linijkach; ruchy powinny

być skoordynowane i płynne (od tego zależy tempo pisania i odporność ręki na

zmęczenie).

2 Dojrzałość szkolna w zakresie procesów poznawczych.

 Uwaga. Dziecko powinno umieć skupiać uwagę przez około 30 minut, powinno

w pewnym zakresie samo sterować uwagą (tzw. uwaga dowolna), aby skłonić się do

zajmowania także tymi sprawami, które są dla niego mniej ciekawe i nie przykuwają

uwagi automatycznie. Powinno umieć podporządkować uwagę poleceniom nauczyciela

i być zdolne do np. przerwania zabawy i zwrócenia uwagi na czynność zalecaną przez

dorosłego.

 Pamięć. Dziecko powinno umieć sterować procesem zapamiętywania – umieć

celowo zapamiętać materiał. Trzeba zaznaczyć, że sprawność zapamiętywania zależy

od koncentracji uwagi – jeśli dziecko nie zwróci jej na materiał, nie zostanie on

zmagazynowany w pamięci trwałej.

 Spostrzeganie wzrokowe (percepcja wzrokowa). Dziecko powinno dokonywać

analizy i syntezy znaków graﬁcznych na tyle, by:

– różnicować elementy liter (np. „kółko” i „laseczka"),

– różnicować zależności między elementami („laseczka” przed „kółkiem” skierowana w dół

to litera „p”, za kółkiem skierowana do góry – „d”, „łódeczka” to „n”, a „łódeczka do góry

dnem” to „u” itp.). Dziecko powinno spostrzegać, organizować i rozumieć otaczającą

je rzeczywistość – w rozwijaniu tej zdolności pomocne są m.in. zabawy w szukanie

różnic między obrazkami, układanie puzzli, wyszukiwanie ﬁgur geometrycznych,

z jakich składają się obiekty na obrazkach.

 Spostrzeganie słuchowe (percepcja słuchowa). Dziecko powinno potraﬁć:

– odróżniać słuchowo wszystke głoski (ta zdolność nosi nazwę słuchu fonemowego),

– dzielić wyrazy na głoski (analiza słuchowa) – np. rozłożyć słowo „mama” na głoski

m-a-m-a,

– łączyć głoski w wyrazy (synteza słuchowa),

– słuchowo różnicować rymy i rytm mowy.

Od powyższych możliwości w dużej mierze zależy sprawność czytania i pisania.

Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową i słuchową są zagrożone dysleksją, której

można zapobiec stosując odpowiednie ćwiczenia stymulujące rozwój tych sfer,

najlepiej zanim jeszcze dziecko pójdzie do szkoły. Jeśli podejrzewasz u swojego 5–6-

letniego dziecka zaburzenie percepcji, zgłoś się z nim do poradni psychologiczno-

pedagogicznej.

 Myślenie dziecka powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami

tak, by możliwe stało się rozumienie prostych pojęć, prostych zasad, reguł,

prawidłowości. Sześciolatek powinien być zdolny do wnioskowania przyczynowo-

skutkowego i klasyﬁkowania obiektów do prostych kategorii pojęciowych.

Z perspektywy gotowości do uczenia się matematyki bardzo ważny jest odpowiedni

rozwój myślenia operacyjnego .

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

 Mowa powinna pełnić już funkcję komunikatywną. Sześciolatek powinien porozumiewać

się pełnymi zdaniami, mieć odpowiednio duży zasób słów i znać na tyle wiele pojęć, by

korzystać z poleceń i komentarzy nauczyciela oraz rozumieć czytane teksty. Powinien

prawidłowo wymawiać głoski, by je prawidłowo analizować i syntetyzować w procesie

nauki pisania i czytania. W rozwijaniu tego aspektu gotowości szkolnej nieocenioną

pomocą są wspólne lektury i rozmowy z dorosłymi.

3 Dojrzałość szkolna w zakresie emocjonalno-motywacyjnym. U progu nauki

szkolnej dziecko powinno umieć przynajmniej do pewnego stopnia:

 opanowywać emocje – szczególnie złość i agresję,

 mieć poczucie obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. nie ma ochoty, ale

rozwiązuje ćwiczenia, bo wie, że powinno),

 nie zniechęcać się szybko napotkanymi trudnościami (dzieci niegotowe do szkoły np.

nie chcą rano wstać, nie chcą pisać, gdy nie mają na to ochoty, nie robią tego, czego

nie lubią, nie rozumieją konieczności ćwiczeń),

 dzieci gotowe do szkoły lubią także poznawać otaczający świat, wytrwale badać i dociekać

(dzieci niedojrzałe interesują się okazjonalnie na krótko nowymi treściami),

 dziecko powinno także mieć ukształtowane uczucia społeczne (współczucie,

przyjaźń).

4 Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju społecznego.

 Poczucie przynależności do grupy – dzięki niemu uwagi skierowane do całej

klasy dziecko odnosi także do siebie,

 Zrozumienie podstawowych zasad i norm społecznych , zdolność do ich stosowania

i przyswajania.

– Zdolność do oderwania się od dziecięcego egocentryzmu i działania

motywowanego prospołecznie (np. pomoc koledze).

– Umiejętność współżycia w grupie .

– Zdolność do porównywania siebie z innymi , która jest podstawą samooceny i

jednym z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowieka.

Gotowość do podjęcia nauki matematyki

Edyta Gruszczyk-Kolczyńska na podstawie wieloletnich badań opracowała koncepcję

dojrzałości do uczenia się matematyki na sposób szkolny oraz metodę jej diagnozy, przedstawioną

w licznych publikacjach tej autorki, z którymi powinni koniecznie zapoznać się wszyscy rodzice

zainteresowani wspieraniem rozwoju umysłowego swoich dzieci i kształtowaniem u nich gotowości

szkolnej. Analiza osiągnięć sześciolatka przeprowadzona według wskazań prof. Gruszczyk-

Kolczyńskiej jest źródłem cennych informacji na temat jego rozwoju, a zarazem wskazówek,

nad jakimi sferami należy pracować z dzieckiem, aby umożliwić mu bezbolesny „matematyczny

start” w szkole.

Dojrzałość do nauki matematyki obejmuje następujące obszary:

1. Zdolność i gotowość do liczenia:

 sprawne przeliczanie przedmiotów rzeczywistych oraz ich reprezentacji ikonicznych

i symbolicznych (czyli obrazów, schematów),

 zdolność odróżniania prawidłowego liczenia od błędnego – wykrywania i korygowania

pomyłek popełnianych w przeliczaniu przez inne osoby i siebie samego,

 umiejętność dodawania i odejmowania w zakresie 10 w pamięci lub na palcach.

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym, czyli:

 zdolność uznawania stałości ilości nieciągłych – umiejętność spostrzegania równoliczności

zbiorów pomimo zmiany układu przestrzennego ich elementów; dziecko powinno

rozumieć, że 10 kasztanów „w kupce” to tyle samo, co 10 kasztanów ułożonych w rządek

(dzieci niegotowe do nauki matematyki kierują się przede wszystkim wskazówkami

wizualnymi i są np. głęboko przekonane, że 5 słoni to więcej niż 5 mrówek – bo słonie

są większe),

 zdolność do wyznaczania konsekwentnej serii w kolejności rosnącej lub malejącej (np.

układania patyczków od najkrótszego do najdłuższego).

3. Zdolność do posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi (cyfry, znaki)

w odniesieniu do:

 pojęć matematycznych

 działań arytmetycznych

 schematów graﬁcznych

4. Dojrzałość emocjonalna:

 samodzielność

 motywacja do rozwiązywania zadań

 odporność na trudne sytuacje problemowe (jakimi są nieraz zadania matematyczne)

 umiejętność radzenia sobie z frustracją

5. Prawidłowy rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych, pozwalający

na odwzorowywanie cyfr, pisanie i rysowanie.

Skutki braku gotowości szkolnej

Badania wskazują, że optymalnej gotowości szkolnej nie osiąga aż około 30–40% dzieci

rozpoczynających naukę. Zwykle po około 6 miesiącach nauki następuje przyspieszenie rozwoju

i dalej funkcjonują w szkole bez zbytnich problemów. Jednak część spośród nich ma tak duże

trudności w opanowaniu materiału, że w wyniku doznawanych niepowodzeń:

 u niektórych powstaje ogromny lęk przed porażką, co z czasem przekształca się

w nerwicę szkolną,

 inne nie lubią szkoły, nie chcą się uczyć, stosowany przymus powoduje niekiedy

wagarowanie, ucieczki, co może sprzyjać demoralizacji,

 ciągłe niepowodzenia wywołują stan napięcia psychicznego, które najłatwiej

rozładować poprzez agresję (zachowania agresywne skierowane na słabszych,

tendencje do niszczenia, demolowania itp.).

Ponadto sześciolatek z opóźnieniami rozwoju myślenia, pamięci i uwagi jest zagrożony

wystąpieniem ogólnych trudności w uczeniu się – tego rodzaju deﬁcyty mogą być sygnałem

upośledzenia rozwoju intelektualnego, równie dobrze jednak mogą być wynikiem zaniedbań

środowiskowych. Dziecko, którego nie zachęcano do logicznego rozumowania, opowiadania

historyjek obrazkowych, uczenia się wierszyków, liczenia itp. może wykazywać opóźnienia

w zakresie funkcji umysłowych, które ulegną szybkiemu wyrównaniu przy odpowiedniej pracy

dydaktycznej prowadzonej przed rozpoczęciem nauki szkolnej (w klasie 0 lub przedszkolu).

Dzieci, u których występują braki w zakresie umiejętności percepcyjnych, są z kolei

zagrożone wystąpieniem specyﬁcznychtrudnościwuczeniusiępisania,czytaniai/lubmatematyki.

Są to dzieci z grupy ryzyka dysleksji i dyskalkulii .

Brak dojrzałości emocjonalnej również będzie czynnikiem zaburzającym proces edukacji

i zmniejszającym szanse na sukces szkolny. Dziecko, które nie potraﬁ włączyć się do grupy, jest

wycofane lub, przeciwnie, agresywne, nadpobudliwe, czy dziecko, które nie potraﬁ odseparować

się od rodziców, z trudem będzie adaptowało się do nowej rzeczywistości i wymagań szkolnych.

Dlatego przed rozpoczęciem nauki korzystna będzie terapia psychologiczna zmierzająca ku

rozwiązaniu specyﬁcznych problemów emocjonalnych dziecka, przeważnie uwarunkowanych

zdarzeniami w środowisku rodzinnym.

Projekt współﬁnansowanyprzezUnięEuropejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Czy Twoje dziecko jest gotowe do szkoły - informator dla rodziców 5- i 6-latków.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: