Nostradamus.pdf

CZęść PIERWSZA

śYCIE, CZASY I METODY PRACY NOSTRADAMUSA

Rozdział I

Nostradamus i jego czasy

W ten sam sposób równieŜ wielu stało się uczonymi męŜami, którzy

osiągnąwszy odpowiednie gwiezdne ciało, wytrwale ćwiczyli się w swo-

ich przyrodzonych im konstelacjach. Skutkiem tego spłynęło na nich jak

promień oddziaływanie przypisanej im przez narodziny konstelacji. Tak

wspaniała nauka, doktryna i mądrość zostały odkryte... przejęte jedynie

od gwiazd. W ten sposób wykształciło się gwiezdne ciało i powstały

wielkie umysły, wielu pisarzy, doktorów, badaczy Pisma i filozofów,

kaŜdy zgodnie z własną konstelacją. Ich pisma i poglądy nie są uwaŜane

za święte, chociaŜ mają swego rodzaju szczególny autorytet, który

zawdzięczają oddziaływaniu konstelacji i duchom Natury, a nie Bogu.

W zadziwiający sposób działania tego typu wynikają niekiedy z umysłu

człowieka, kiedy ludzie, zmieniając swoje serce i duszę, stają się podo-

bni świętym, uczynieni takimi przez pijaną gwiazdę: zwaŜywszy, Ŝe

wino zmienia człowieka, równieŜ oni zostają zmienieni. Dlatego teŜ

warto zrozumieć ten rodzaj astronomii.

Paracelsus, The Hermetic and Alchemical Writings, 1894, ed. by

A. E. Waite, t. II, Hermetic MediCine and Hermetic PhilosophY, s. 302)

W roku 1555 Michel Nostradamus opublikował pierwszą część Propheties,

zbiór tajemniczych przepowiedni, który w przyszłości miał stać się najsław-

niejszą francuską ksiąŜką XVI wieku. Kim był ten wyjątkowy człowiek

i w jakich warunkach przyszło mu Ŝyć w połowie XVI wieku we Francji?

Z relacji Cesara, syna Nostradamusa (na którego pismach nie moŜna jednak

bezkrytycznie polegać), wynika, Ŝe wizjoner urodził się 15 grudnia 1503 roku,

według starego stylu*, w niewielkim targowym miasteczku Saint-Remy-de-

"Starym stylem" określa się kalendarz uŜywany w Europie w czasach Nostradamusa.

Ten system pomiaru czasu został wprowadzony w 46 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara,

stąd

teŜ nazywa się go równieŜ kalendarzem juliańskim. W 1582 roku pod auspicjami papieŜa

Grzegorza XIII przeprowadzono reformę kalendarza juliańskiego. Dlatego teŜ nowy

system

pomiaru czasu nosi nazwę kalendarza gregoriańskiego lub "nowego stylu". W krajach

pro-

testanckich i prawosławnych kalendarz gregoriański długo nie był uznawany. W Anglii

przyjęto go dopiero w 1752 roku, a w Rosji w 1917 roku.

-Provence na południu Francji, w dzisiejszym departamencie Bouches-du-

-Rhóne, około 15 mil na północny wschód od Arles. W Aneksie I zajmiemy

się dokładniej horoskopem Nostradamusa. W tym miejscu warto jednak wspo-

mnieć o szczególnym układzie ciał niebieskich tego dnia: trzy górne planety

(Mars, Jowisz, Saturn) znajdują się w koniunkcji nad dwiema stałymi gwiaz-

dami, Kastorem i Polluksem.

Jeśli rzeczywiście, jak podejrzewamy, Nostradamus urodził się kilka minut

po południu, jego horoskop jest wyjątkowy. Tego bowiem dnia Słońce jest

w opozycji wobec trzech górnych planet (Marsa, Jowisza i Saturna). Czło-

wiek urodzony 15 grudnia musi z ogromną dyscypliną panować nad swymi

siłami twórczymi. Z horoskopu Nostradamusa wynika zatem, Ŝe przyszły

wizjoner urodził się z niezwykłym poczuciem misji, w pełni demonstrując

wyliczone przez Paracelsusa w cytowanym wyŜej fragmencie cechy prawdzi-

wego jasnowidza. JednakŜe, aby wypełnić swoje posłannictwo, Nostradamus

potrzebował wskazówek doświadczonego nauczyciela, który pomógłby mu

znaleźć odpowiednie formy wyrazu dla potęŜnych mocy, niszczycielskich dla

jednostki nie przygotowanej na ich przyjęcie. śycie i dokonania Nostradamu-

sa dowodzą, Ŝe udało mu się poskromić te moce (o Nostradamusie jako

adepcie wiedzy tajemnej zob. Aneks III). Nie ulega bowiem najmniejszej

wątpliwości, Ŝe był on, odwołując się do słów Paracelsusa, człowiekiem

naznaczonym przez pijaną gwiazdę, stella dilutior, człowiekiem odurzonym

przypływem ducha. Kto był później nauczycielem wyróŜnionego przez gwiaz-

dy nowo narodzonego, pozostaje nadal zagadką. Pomimo sławy, jaką uczony

cieszył się juŜ za Ŝycia, i licznych badań, prowadzonych nad Ŝyciem wizjo-

nera przez wybitnych uczonych, jego dokonania nadal stanowią nieodgadnio-

ną tajemnicę.

W opowieściach o Ŝyciu Nostradamusa zawartych w niezliczonych opra-

cowaniach przewaŜają najczęściej zmyślenia - w najlepszym razie zajmujące

i interesujące bajki, w najgorszym zaś wierutne kłamstwa. Dokładna analiza

zachowanych przekazów o Ŝyciu Nostradamusa prowadzi bowiem do całko-

witego odrzucenia większości opowieści i legend na jego temat, jakimi kar-

mili czytelników nawet uczeni tej miary, co Charles Ward czy le Pelletier.

Naszym zamiarem nie jest jednak polemika z utartymi i powielanymi w lite-

raturze opiniami o Nostradamusie, lecz podsumowanie skromnego stanu wie-

dzy na temat jego Ŝycia i dokonań. Na szczęście współczesne prace badaczy

francuskich pozwoliły na zweryfikowanie wielu fałszywych opinii.

Wnikliwe poszukiwania genealogiczne prowadzone przez Edgara Leroya~

znacznie poszerzyły wiedzę o kręgu rodzinnym Nostradamusa i umoŜliwiły

wniesienie istotnych poprawek do informacji przekazanych przez jego brata,

Jehana de Nostredame, syna Cesara de Nostredame oraz jego ucznia i przy-

jaciela Jeana-Aime de Chavigny'ego. Nadal jednak wiele faktów dotyczą-

cych wczesnych lat Ŝycia Nostradamusa pozostaje niejasnych. W kaŜdym

razie wydaje się pewne, Ŝe ojcem Nostradamusa był Jacques de Nostredame

(niekiedy nazywany równieŜ Jaume), urodzony w Awinionie. Początkowo

zajmował się działalnością kupiecką, w późniejszych latach pełnił funkcję

notariusza. Matką Nostradamusa była Reyniere de Saint-Remy. Do dziś zre-

sztą w Saint-Remy na ulicy Hoche'a moŜna oglądać pozostałości domu,

w którym miał się urodzić Nostradamus. Niedaleko, na ulicy noszącej dzisiaj

jego imię, nad fontanną z dwiema rybami i lwem, znajduje się popiersie

wizjonera.

Niemniej prawdziwa duchowa ojczyzna Nostradamusa - z jego zamiłowa-

niem do słów o tajemniczym pochodzeniu - znajdowała się nie w samym

Saint-Remy, lecz niespełna milę na południe od miasta. Francuski badacz

Jean-Paul Clebert, jeden z najbardziej wnikliwych współczesnych interpre-

tatorów czterowierszy Nostradamusa, uwaŜa, Ŝe krajobraz okolicy połoŜonej

w bezpośrednim sąsiedztwie Saint-RemyS wywarł ogromny wpływ na młode-

go Nostradamusa. Clebert dostrzegł w tajemniczym słowie Mansol, które

pojawia się w sześciu czterowierszach, odwołanie do miejsca połoŜonego

niespełna milę na południe od Saint-Remy. Znajdowało się tam stare opac-

two, zwane w XIII wieku Manseolo, a w czasach nowoŜytnych - Saint-Paul-

de-Mausole. Do dnia dzisiejszego znajdują się tam zabudowania klasztorne,

uwiecznione przez van Gogha, jak równieŜ szpital dla chorych psychicznie,

noszący obecnie imię malarza*.

Saint-Paul-de-Mausole kryje się w czterowierszu X.29 pod nazwą Pol

Mansol. Nostradamus wspomina w nim o tzw. piramidzie na lawendowych

łąkach poniŜej kościoła, a takŜe o jaskiniach, przedstawianych obecnie tury-

stom jako "rzymskie więzienie dla niewolników". Jak się przekonamy, rze-

* W dokumentach współczesnych Nostradamusowi klasztor nazywany jest Saint-Paul-de-

-Mausole. We wcześniejszych, trzynastowiecznych źródłach nosi zlatynizowaną nazwę

Man-

seole i Saint-Paul-de-Mausole. W przewodnikach turystycznych moŜna się spotkać z

jeszcze

innymi nazwami.

czywiste przesłanie owych sześciu czterowierszy, w których jest mowa

o Mansolo, stają się bardziej czytelne, jeśli się pamięta o ich związkach

z Saint-Remy i staroŜytnymi zabytkami połoŜonymi w jego sąsiedztwie.

Niewykluczone jednak, biorąc pod uwagę styl Nostradamusa, Ŝe "lokalne"

odniesienia w czterowierszach słuŜyły wizjonerowi do ukrycia głębszego

znaczenia.

Nie ulega wątpliwości, Ŝe rodzice Nostradamusa byli chrześcijanami. Nie-

mniej wiele przemawia za tym, Ŝe jego niezbyt odlegli przodkowie byli

Ŝydowskimi konwertytami, którzy przybyli do Francji z Włoch. Edgar Leroy

szuka przodków Nostradamusa wśród Ŝydowskich kupców, osiadłych w Car-

pentras i Awinionie w drugiej połowie XV wieku. śydowscy przodkowie nie

przynosili szesnastowiecznej Francji chwały, toteŜ niektórzy bliscy Nostrada-

musa, jak np. jego uczeń Chavigny, zaprzeczali Ŝydowskiemu pochodzeniu

wizjonera. RównieŜ jego syn Cesar przedstawiał dzieje rodziny w zafałszo-

wany sposób. W świetle najnowszych badań Ŝydowskie korzenie Nostrada-

musa są oczywiste.

Z ustaleń Edgara Leroya i E. Lheza wynika, Ŝe przed 1455 rokiem przodek

Nostradamusa, Pierre de Nostredame, przeszedł z judaizmu na chrześcijań-

stwo. Leroy wskazał na poświadczony przez awiniońskiego notariusza Jac-

ques'a Girauda regestr dokumentu z 12 maja 1455 roku, w którym na margi-

nesie widnieje uwaga:

Pro Petro de Nostra Domina Olim cum judeus esset vocatio Vidono

Gassonet obligatio.

Dług Piotra de Nostredame, zwanego Guy Gassonet, z czasów kiedy

był śydem.

Jak moŜna sądzić z innych przekazów, drugie imię wymienione w doku-

mencie zostało tam wprowadzone na skutek pomyłki. Pierre poślubił bowiem

córkę Jessego Gassoneta z Monteux. Gassonet, który był równieŜ Ŝydowskim

konwertytą, przyjął po chrzcie nazwisko Richaud. Jednak córka Gassoneta

odmówiła przejścia na chrześcijaństwo. Pierre, który był juŜ chrześcijaninem,

został zatem zmuszony do rozwiązania małŜeństwa. Na podstawie przebada-

nych przez Leroya dokumentów moŜemy uchwycić trzy pokolenia przodków

Pierre'a czy Guya Gassoneta: Arnaud de Velorgues, niejakiego Vitala (który

poślubił Astruge Massip) i Astruge z Carcassonne. W ten sposób dochodzimy

do wieku XIV. Bardziej w głąb średniowiecza nie pozwala sięgnąć stan

zachowanych źródeł i musimy zdać się na rodzinną tradycję. Niestety, infor-

macje przekazane przez syna Nostradamusa Cesara nie do końca zasługują na

zaufanie. Cesar utrzymywał, Ŝe jego ojciec pochodził z rodziny uczonych

lekarzy, władających wieloma obcymi językami. Aby właściwie ocenić zna-

czenie, jakie Cesar przywiązywał do ukazania odpowiedniego, w jego przeko-

naniu, pochodzenia swojej rodziny, wystarczy odwiedzić górną salę ratusza

w Salon - miasta, w którym Nostradamus i jego syn mieszkali wiele lat. Na

ścianach wspaniale zdobionej sali wiszą naprzeciw siebie szesnastowieczne

portrety dwóch męŜczyzn spoglądających na siebie przez czas i przestrzeń.

Oba obrazy przypisuje się Cesarowi. Jeśli tak jest w istocie, nie moŜna mu

odmówić talentu.

Jeden z obrazów, znany z licznych reprodukcji, przedstawia Nostradamusa.

Drugi stanowi autoportret Cesara - jeśli jest to jego dzieło - i ukazuje

wytwornego, zadowolonego z siebie i Ŝycia męŜczyznę z lutnią (prawdopo-

dobnie) u swoich stóp. Na portrecie tym Cesar prezentuje się znacznie lepiej

niŜ na rycinie umieszczonej na stronie tytułowej jego historycznej ksiąŜki,

przedstawiającej zmęczonego, blisko sześćdziesięcioletniego męŜczyznę. Dla

ambitnego Cesara niskie pochodzenie rodziny mogło stanowić przeszkodę na

drodze do kariery. Nie mógł dowieść swego szlachectwa, wobec tego chciał

przynajmniej wykazać, Ŝe wywodzi się z rodziny wybitnych i godnych sza-

cunku uczonych.

Data urodzin Cesara nie jest pewna, ale ze wstępu do Propheties moŜna

wnosić, Ŝe przyszedł on na świat około 1554 roku, a zmarł około roku 1630.

Dzięki spadkowi zostawionemu mu przez ojca mógł prowadzić spokojne

Ŝycie, poświęcając się działalności artystycznej i pisarskiej oraz politycznej

na szczeblu lokalnym. Na portrecie Nostradamusa, przechowywanym

w Bibliotheque de la Mesjanes w Aix-en-Provence, widnieją dwa łacińskie

dwuwiersze napisane ręką Cesara:

Caesaris est satis patris haec Michaelis imago

Edit hic hunc genitor, prodit hic ille patrem.

Sic pater est natus nati, pater est quoque patris

Natus et hinc rebus numina rident.*

MoŜemy je przetłumaczyć następująco:

Przedstawienie Michela, ojca, jest dziełem Cesara, syna.

Pierwszy zrodził drugiego: stworzył swego ojca.

Jeśli ojciec zrodzony jest z syna, to syn jest takŜe ojcem ojca.

Bogowie śmieją się z tych narodzin i tego niezwykłego przeznaczenia.

Pisarskie dokonania Cesara, na ile moŜna sądzić z jego L'Histoire et

Chronique de Provence, mają w duŜym stopniu charakter plagiatorski. Ogól-

nie odnosi się wraŜenie, Ŝe pędził on beztroskie Ŝycie. Tak bardzo pragnął

wspiąć się na wyŜsze szczeble hierarchii społecznej, Ŝe starannie ukrywał

swoje skromne pochodzenie i jednocześnie zaprzepaścił niewątpliwy talent

malarski.

Jak się wydaje, wszyscy członkowie rodziny Nostradamusa otrzymali sta-

ranne wykształcenie. W tym czasie wiedza naukowa była jeszcze ściśle zwią-

zana z wiedzą tajemną. Powszechnie przyjmuje się, Ŝe młodego Nostradamu-

sa zaczął wprowadzać w tajniki astrologii, zielarstwa i medycyny jego dzia-

dek. Rozbudzone w dzieciństwie zainteresowania miały go skłonić do podję-

cia studiów na wydziale lekarskim Uniwersytetu w Montpellier. W ksiąŜce

poświęconej kosmetyce Nostradamus pisze, iŜ w latach 1521-1529 zajmował

się studiami nad astrologią i jej związkami z medycyną - poznanie "źródeł

i pochodzenia planet" miało słuŜyć znalezieniu właściwych sposobów lecze-

nia. Nie bez znaczenia wydaje się fakt, iŜ powyŜszą informację zamieścił

w ksiąŜce poświęconej sztuce ukrywania się, maskowania czy, jak sam to

sformułował, mającej na celu pomóc kobietom "w uwodzeniu". Przypuszcza

się, Ŝe Nostradamus pracował jako lekarz w Narbonne, Carcassonne, Tuluzie

i Bordeaux i w krótkim czasie miał zyskać w całej Prowansji uznanie dzięki

swoim sukcesom w walce z dŜumą, stanowiącą w tym czasie stałe zagroŜenie

dla ludzkiego Ŝycia. Przed 1533 rokiem miał powrócić do Montpellier i w cią-

gu roku uzyskać stopień doktorski na tamtejszym uniwersytecie.

Większość powyŜszych stwierdzeń dotyczących losów Nostradamusa zo-

stała zakwestionowana przez współczesnych badaczy, zwłaszcza przez Le-

roya, który podał w wątpliwość nawet jego dłuŜsze pobyty w Carcassonne

i Bordeaux. Nie jest równieŜ moŜliwe, aby Nostradamus - jak moŜna prze-

czytać w wielu opracowaniach - stawał w 1534 roku przed sądem inkwizy-

cyjnym w Tuluzie.

Przekazy źródłowe dotyczące wczesnych lat Ŝycia Nostradamusa są nie-

zwykle skąpe. Niemniej zachował się jego wpis na wydział lekarski Uniwer-

sytetu w Montpellier z 23 października 1529 roku. Wiadomo teŜ, Ŝe w 1533

roku przebywał w Augen, chociaŜ nieznane pozostają motywy jego wizyty

w tym mieście. Znaczna grupa badaczy jednak, powołując się na relację

Jeana-Aime de Chavigny, skłonna jest łączyć przyjazd Nostradamusa do

Augen z pobytem w tym mieście Scaligera*, z którym w późniejszym okresie

łączyły Nostradamusa przyjacielskie stosunki.

W licznych biografiach próbuje się dowodzić, Ŝe Nostradamus zdobył

sławę dzięki sukcesom w zwalczaniu dŜumy. Trudno stwierdzić, na ile powy-

Ŝsze stwierdzenia odpowiadają prawdzie. Późniejsi komentatorzy wspominają

o tajemniczym proszku, który miał chronić Nostradamusa przed chorobą.

Podejrzewa się, Ŝe sekret produkcji tego specyfiku Nostradamus zdradził

w pracy o kosmetykach. Proszek "przyrządzony przez Nostradamusa", który

powstrzymał zarazę w Aix w 1546 roku, został opisany przez Raoula Busque-

ta. Rzecz jasna, podobne historie opowiadano równieŜ o innych wybitnych

lekarzach tej epoki, wśród nich o Paracelsusie i Agrippie. Paracelsusa często

przedstawiano z mieczem, w którego rękojeści miał być ukryty tajemniczy

proszek zwany Azoth lub Zoth. Słowo Asotus pojawia się w jednym

z wierszy Nostradamusa. Niewykluczone, Ŝe równieŜ pod nim skrywa się

jakaś tajemnica. Niemniej zostało ono uŜyte przez późniejszych chemików,

nieobeznanych z okultyzmem i wiedzą tajemną, do określenia pierwiastka

chemicznego, azotu. Tajemniczy proszek szczególnie skutecznie chronił przed

zarazą. W literaturze hermetycznej nazywano go "dojrzałą rtęcią", która-

zgodnie z twierdzeniami Paracelsusa - "leczy wszystkie choroby występujące

w trzech królestwach przyrody"~ ~. Niestety, z typową spagiryczną** ostroŜno-

ścią (alchemicy niechętnie zdradzali swoje tajemnice) Paracelsus nie ujawnił

sposobu przyrządzania cudownego proszku. Zaznaczył jedynie, iŜ wytwarza

się go z Elixiru. Elixir stanowił jedną z najczujniej strzeŜonych alchemicz-

nych tajemnic. Musimy zatem ograniczyć się do przypuszczenia, Ŝe Azoth

(który mógł mieć formę rzeczywistego proszku, chociaŜ niekoniecznie) sta-

nowił symbol inicjacji - tych, którzy znali jego tajemnicę, moŜna było uznać

za obdarzonych, odwołując się do enigmatycznego wyraŜenia Nostradamusa:

la faculte latrice, darem uzdrawiania.

Omówienie znaczenia, jakie przypisywano Azothowi czy Azocowi, jak

' Julius Caesar Scaliger ( 1484-1558), włoski uczony i Ŝołnierz. W 1525 roku

towarzyszył

de la Rovere w podróŜy do Augen jako jego lekarz. Posiadał ogromną wiedzę

encyklopedy-

czną i moŜna go zaliczyć do grona najwybitniejszych uczonych tamtych czasów.

~* Słowo "spagiryczny" - odpowiednik alchemii - naleŜy do wyraŜeń wprowadzonych

szerszego uŜytku przez Paracelsusa. Jak się wydaje, Paracelsus zamierzał w ten

sposób

odróŜnić prawdziwą ezoteryczną alchemię (spagiricus) od sprzedajnej sztuki

poszukiwania

jedynie złota (alchemia).

często nazywa go Paracelsus, wymagałoby osobnej rozprawy. Azoth stanowił

tajemnicę tajemnic, rtęć Filozofów (a nie, jak wyjaśnia Paracelsus, zwykłą

rtęć). Azoth oczyszcza za pomocą ognia zmysłowe ciała. Widzieć w nim

moŜna w istocie tajemną moc inicjacji, która oddziałuje na trzy płaszczyzny

ludzkiej egzystencji - intelekt, emocje i boską cielesność. Jak przekonywał

w swoich pismach Fulcanelli, istotę powstawania Azothu, nazywanego przez

niego "oŜywioną rtęcią", moŜna poznać poprzez analizę wystroju architekto-

nicznego alchemicznego arcydzieła, jaką jest katedra Notre Dame w ParyŜu-

kamienna księga, której lekturze Nostradamus, podobnie jak inni okultyści,

oddawał się podczas wizyt w ParyŜu*. W angielskim wydaniu pracy Jacques'a

Sadoula o alchemii znaleźć moŜna ukryte odniesienia do tego tajemniczego

proszku~2. Za frontyspisem [ozdobna kartka tytułowa wykonana techniką

miedziorytniczą - przyp. red.] tej ksiąŜki umieszczono stronę tytułową szes-

nastowiecznej wersji Azothu Basila Valentine'a (ryc. 6). Jednocześnie w ane-

ksie wspomniano, Ŝe dawniejsi alchemicy znają tajemnicę eliksiru. Sadoul

wyliczył, Ŝe średnia długość Ŝycia dziewięciu największych alchemików

Zachodu wynosiła blisko 82 lata, podczas gdy ludzie w tamtych czasach Ŝyli

o połowę krócej. Być moŜe zatem Azoth nie jest jedynie wytworem fantazji.

Przypadkiem pierwszego przekładu wszystkich czterowierszy Nostradamu-

sa na język angielski dokonał równieŜ lekarz, Theophilus Garencieres, który

takŜe musiał zmagać się z zarazą. Garencieres studiował w Caen oraz Oxfor-

dzie i podobno - chociaŜ wydaje się to mało prawdopodobne - na czterowier-

szach Nostradamusa uczył się języka francuskiego. W czasie wielkiej zarazy,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: