ssp-publikacje-integracja-spoleczna.pdf

Barbara Gąciarz

Antonina Ostrowska

Włodzimierz Pańków

Integracja społeczna

i aktywizacja zawodowa

osób niepełnosprawnych zamieszkałych

w małych miastach i na terenach wiejskich

uwarunkowania sukcesów i niepowodzeń

IFiS PAN

Raport z badań

2008

Recenzent:

prof. dr hab. Zofia Kawczyńska-Butrym

Badanie i raport zostały zrealizowane na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki

Społecznej – Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych,

ze środków pozyskanych z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Niniejsza publikacja została opracowana na podstawie badań jakościowych

przeprowadzonych w II półroczu 2007 r. przez zespół badawczy w składzie:

prof. dr hab. Barbara Gąciarz – kierownik projektu,

prof. dr hab. Antonina Ostrowska,

prof. dr hab. Włodzimierz Pańków.

Autorzy monografii 12 gmin:

Anna Jakubowicz (monografia gminy B * ),

Marcin Jewdokimow (monografia gminy K * ),

Tomasz Kasprzak (monografia gminy K * ),

Łukasz Krzyżowski (monografia gminy C * ),

Małgorzata Kozak (monografia gminy E * ),

Anna Kulpa (monografia gminy F * ),

Maria Lechowska (monografia gminy J * ,

Marzena Mamak-Zdanecka (monografia gminy I * ),

Paulina Sobiesiak (monografia gminy A * ),

Marek Solon-Lipiński (monografia gminy D * ),

Anna Stokowska (monografia gminy A * ),

Maria Tarasiewicz (monografia gminy G * ),

Alicja Turczyk (monografia gminy L * ),

Jan Urmański (monografia gminy H * ).

* Zewzględu na anonimowy charakter badań wszystkie nazwy własne objętych badaniami

gmin zostały zakodowane.

ISBN 978-83-60302-54-5

Łamanie i druk: ZWP MPiPS. Zam. 1618/08.

Spis treści

1. Wprowadzenie ................................................................................. 5

1.1. Integracja osób niepełnosprawnych jako problem polityki

publicznej ................................................................................. 5

1.2. Założenia i hipotezy badań nad sytuacją osób

niepełnosprawnych w środowisku wiejskim

i małomiasteczkowym ............................................................. 9

Sytuacja społeczno-gospodarcza badanych gmin i ich

mieszkańców .................................................................................... 14

2.1. Zróżnicowanie poziomu rozwoju cywilizacyjnego jako

wyznacznik sytuacji osób niepełnosprawnych ....................... 14

2.2. Niedorozwój cywilizacyjny wsi i małych miast jako bariera

integracji osób niepełnosprawnych ......................................... 23

Funkcjonowanie lokalnych instytucji i organizacji

wspierających osoby niepełnosprawne ......................................... 33

3.1. Wsparcie instytucjonalne dla osób niepełnosprawnych

w gminach względnie zamożnych .......................................... 33

3.2. Wsparcie instytucjonalne dla osób niepełnosprawnych

w małych gminach wiejskich .................................................. 40

3.3. Wsparcie instytucjonalne dla osób niepełnosprawnych

w gminach o pośrednim statusie ............................................. 48

3.4. Główne słabości instytucjonalnego wsparcia dla osób

niepełnosprawnych .................................................................. 51

3.5. Formy wspierania osób niepełnosprawnych a więzi

społeczne .................................................................................. 55

4. Warunki życia i aktywizacja zawodowa osób

niepełnosprawnych w ich własnej opinii ....................................... 59

4.1. Ogólne tendencje przemian w położeniu osób

niepełnosprawnych w Polsce .................................................. 59

4.2. Uwarunkowania położenia społecznego osób objętych

badaniami ................................................................................. 63

4.4. Aktywność społeczno-zawodowa (nauka i praca) osób

niepełnosprawnych .................................................................. 72

4.5. Życie rodzinne i zasoby wsparcia rodzinnego ........................ 82

4.6. Wsparcie instytucjonalne i jego adekwatność do potrzeb ...... 86

4.7. Wsparcie ze strony nieformalnych relacji społecznych ......... 93

4.8. Kompetencjespołeczne i motywacje do działania osób

niepełnosprawnych w środowisku lokalnym .......................... 97

4.3. Warunki życia osób niepełnosprawnych ................................ 66

Elementy diagnozy: główne słabości systemu wsparcia osób

niepełnosprawnych .......................................................................... 103

5.1. Instytucjonalne ograniczenia skuteczności polityki integracji

osób niepełnosprawnych ......................................................... 103

5.2. Informacja jako kluczowy czynnik skuteczności polityki

integracyjnej ............................................................................ 109

Podsumowanie. Sposoby i warunki poprawy położenia osób

niepełnosprawnych .......................................................................... 115

Aneks ................................................................................................. 123

7.2. Monografie wybranych gmin .................................................. 126

7.2.1. Anna Stokowska, Paulina Sobiesiak

Niepełnosprawność – nie dla wszystkich oczywisty

problem społeczny. Sytuacja osób niepełnosprawnych

w gminie A * ................................................................... 126

7.2.2. Marek Solon-Lipiński

Uwięzieni w węźle komunikacyjnym. Sytuacja osób

niepełnosprawnych w gminie D * .................................. 148

7.2.3. Alicja Turczyk

Niepełnosprawność w cieniu wielkiego miasta.

Sytuacja osób niepełnosprawnych w gminie L * ........... 176

7.1. Metodologia badań .................................................................. 123

1. Wprowadzenie

1.1. Integracja osób niepełnosprawnych

jako problem polityki publicznej 1

Skuteczna integracja społeczna i aktywizacja zawodowa osób

niepełnosprawnych stanowi istotne wyzwanie dla polityki społecz-

nej w Polsce. Pomimo podejmowanych od kilkunastu lat wysiłków,

których celem jest ukształtowanie spójnego i kompletnego systemu

wsparcia dla społecznego włączenia osób niepełnosprawnych, nie moż-

na uznać, że został on ustanowiony i działa w sposób efektywny. Naj-

ważniejszymi determinantami położenia socjoekonomicznego osób

niepełnosprawnych są: przemiany gospodarcze – powstanie i rozwój

gospodarki wolnorynkowej, w tym w szczególności zderegulowanego

rynku pracy, zmiana funkcji socjalnych i opiekuńczych państwa oraz

przekształcenia ustrojowe administracji publicznej (decentralizacja).

Poważne trudności w procesach adaptacji społecznej osób niepełno-

sprawnych stwarzają także, zmieniające się pod wpływem rewolucji

informacyjnej i technologicznej oraz ewoluujących standardów edu-

kacyjnych, wymogi dotyczące uczestnictwa osób i grup społecznych

w aktywności zawodowej, gospodarczej czy też w działalności pu-

blicznej. Nowy ład gospodarczy i społeczny stwarza szczególnie wy-

sokie wymagania wobec polityki społecznej, zarówno w sferze traf-

nego i precyzyjnego określenia jej celów, jak i w zakresie doboru

instrumentów jej realizacji. Jak wskazuje doświadczenie wielu kra-

jów europejskich, które mogą wykazać się wysokimi wskaźnikami

społecznego uczestnictwa osób niepełnosprawnych, potrzebna jest

w tej dziedzinie tzw. polityka inteligentna, czyli oferująca instrument-

ty precyzyjnie adresowane do konkretnych grup oraz dobrze dopaso-

wane do całej złożoności problemów życiowych, z jakimi są one

skonfrontowane.

Władze publiczne różnych szczebli w Polsce formułują polityki

publiczne zorientowane na rozwiązywanie problemów niepełno-

sprawności. Badania i ekspertyzy dotyczące tej sfery wskazują na du-

1 Polityka publiczna jako podstawowy termin z zakresu zarządzania publicznego (zarzą-

dzania sprawami publicznymi) może być ogólnie określona jako system ustaw, środków

regulacyjnych, sposobów działania i priorytetów finansowania odnoszących się do dane-

go zagadnienia, które zostały ustanowione przez organy władzy publicznej lub instytucje

działające w ich imieniu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: