Pratchett Terry - Nauka Świata Dysku.pdf - Terry Prachett - wolf_7

Ian Stewart,

Terry Pratchett

i Jack Cohen

Nauka świata dysku

przełoŜył Piotr W. Cholewa

tytuł oryginału: The Science of Discworld

KaŜda dostatecznie zaawansowana technologia

jest nieodróŜnialna od magii.

Arthur C. Clarke

KaŜda technologia odróŜnialna od magii

jest niedostatecznie zaawansowana.

Gregory Benford

Przyczyną, dla której prawda wydaje się o wiele dziwniejsza od fikcji, jest to, Ŝe

nie wymaga się, by była logiczna.

Mark Twain

Nigdzie nie ma Ŝadnych Ŝółwi.

Myślak Stibbons

Tłumacz dziękuje za pomoc Anecie Baran, Tomaszowi Brzezińskiemu, Jackowi

Drewnowskiemu, Rafałowi Hyli, Marcinowi Jagodzińskiemu, Tomaszowi Mazurowi,

Michałowi Mierzwie, Ewie Pawelec, Szymonowi Sokołowi i Danielowi Tarce.

Opowieść zaczyna się tutaj

Dawno, dawno temu istniał sobie świat Dysku. I wciąŜ istnieje w dostatecznej

liczbie.

Świat Dysku jest piaski i sunie przez kosmos na grzbiecie ogromnego Ŝólwia; stal

się inspiracją dla jak dotąd dwudziestu pięciu powieści, czterech map, encyklopedii,

dwóch seriali animowanych, koszulek, szalików, modeli, plakietek, piwa, haftów,

długopisów, plakatów i prawdopodobnie zanim ta ksiąŜka ukaŜe się drukiem takŜe

pudru i dezodorantu (jeśli nie, to tylko kwestia czasu).

Krótko mówiąc, zyskal niezwykłą popularność.

W dodatku świat Dysku funkcjonuje dzięki magii.

Świat Kuli nasza ojczysta planeta, a przez rozszerzenie obserwacji takŜe

wszechświat, w którym istnieje funkcjonuje zgodnie z regułami. Tak naprawdę to po

prostu funkcjonuje. Ale przyglądamy się jego działaniu, a te obserwacje i oparte na nich

dedukcje są fundamentem nauki.

Magowie i uczeni z pozoru bardzo się od siebie róŜnią. To oczywiste, Ŝe grupa

ludzi, którzy dziwacznie się ubierają, Ŝyją we własnym świecie, mówią specyficznym

językiem i często wygłaszają stwierdzenia wydające się naruszać zdrowy rozsądek, nie

ma absolutnie nic wspólnego z grupą ludzi, którzy często dziwacznie się ubierają, mówią

specyficznym językiem, Ŝyją... hm...

MoŜe spróbujmy inaczej. Czy istnieje związek między nauką a magią? Czy magia

świata Dysku z jego ekscentrycznymi magami, rozsądnymi czarownicami, upartymi

trollami, smokami ziejącymi ogniem, gadającymi psami i osobową (osobowym)

ŚMIERCIĄ, rzuca jakieś światło na surową, racjonalną, solidną ziemską naukę?

Sądzimy, Ŝe tak.

Wyjaśnimy to za chwilę. Najpierw jednak chcielibyśmy zaznaczyć, czym Nauka

świata Dysku nie jest. Ostatnio pojawiło się na rynku kilka ksiąŜek związanych z filmami,

ksiąŜek typu Nauka czegoś... takich jak The Science of XFiles (Nauka Archiwum X) czy

The Physics ofStar Trek (dosł. Fizyka Star Treka, wydana po polsku jako Fizyka podróŜy

międzygwiezdnych). Opisują te obszary współczesnej nauki, które pewnego dnia mogą

stworzyć przedstawione w filmach urządzenia czy zjawiska. Czy obcy rzeczywiście

lądowali awaryjnie w Roswell? Czy moŜna zbudować napęd nadświetlny? Czy pojawią się

kiedykolwiek superpojemne baterie, jakie Scully i Mulder muszą wykorzystywać w swoich

latarkach?

Moglibyśmy pójść tą drogą. Moglibyśmy na przykład wskazać, Ŝe teoria Darwina

tłumaczy, jak niŜsze formy Ŝycia ewoluują w wyŜsze, wobec czego całkiem rozsądna

wydaje się przemiana człowieka w orangutana (który pozostał jednak bibliotekarzem,

jako Ŝe nie ma formy Ŝycia wyŜszej niŜ bibliotekarz). Moglibyśmy spekulować, jakie

sekwencje DNA potrafią sensownie wymusić azbestową wyściółkę wnętrzności smoków.

Moglibyśmy nawet próbować wyjaśniać, jak powstał długi na tysiące kilometrów Ŝółw.

Postanowiliśmy tego nie robić z waŜnego powodu. Właściwie z dwóch powodów.

Przede wszystkim byłoby to... no... głupie.

A to z drugiego powodu. Świat Dysku nie podąŜa drogą nauki. Po co udawać, Ŝe

mógłby? Smoki zioną ogniem nie dlatego, Ŝe mają azbestowe płuca zioną ogniem,

poniewaŜ wszyscy wiedzą, Ŝe tak właśnie powinny się zachowywać.

Światem Dysku kieruje coś głębszego niŜ zwykła magia, coś potęŜniejszego od

bezbarwnej nauki. To imperatyw narracyjny, siła opowieści. Odgrywa rolę podobną do

substancji znanej jako flogiston. Kiedyś wierzono, Ŝe jest on elementem czy substancją

zawartą we wszystkich materiałach palnych, która pozwala im się palić. W uniwersum

Dysku jest to narrativum. Występuje w spinie kaŜdego atomu, w torze kaŜdej chmury.

Sprawia, Ŝe są tym, czym są, Ŝe istnieją i uczestniczą w rozwijającej się opowieści o

świecie.

W świecie Kuli rzeczy zdarzają się, poniewaŜ chcą się zdarzyć 1 . To, czego chcą lub

nie chcą ludzie, nie ma większego znaczenia w schemacie rzeczy; wszechświat nie

istnieje po to, by opowiedzieć historię.

Z pomocą magii moŜna zmienić Ŝabę w księcia. Z pomocą nauki moŜna zmienić

Ŝabę w doktora nauk, ale ów doktor nauk wciąŜ pozostaje tą samą Ŝabą, od której

zaczęliśmy.

Taki jest powszechny pogląd na naukę świata Kuli. Nie dostrzega się przy tym

znacznej części tego, dzięki czemu nauka naprawdę działa. Nauka nie istnieje

abstrakcyjnie. MoŜna przemielić wszechświat na cząstki składowe i nie znaleźć nawet

śladu Nauki. Nauka jest strukturą stworzoną i rozwijaną przez ludzi. A ludzie sami

wybierają, co ich interesuje, co uwaŜają za istotne. I często myślą w sposób narracyjny.

Narrativum to potęŜna substancja. Zawsze mieliśmy skłonność, by nanosić na

uniwersum opowieści. Kiedy istoty ludzkie pierwszy raz spojrzały w gwiazdy, które są

wielkimi, ognistymi słońcami połoŜonymi niewyobraŜalnie daleko, zobaczyły wśród nich

wielkie byki, smoki i miejscowych bohaterów.

Ta ludzka skłonność nie wpływa na to, co mówią reguły, ale określa, które z reguł

mamy ochotę rozwaŜać. Co więcej, zasady wszechświata muszą umoŜliwić wszystko, co

ludzie potrafią zaobserwować, a to wprowadza imperatyw narracyjny takŜe do nauki.

Ludzie myślą historiami. Klasycznie, sama nauka była odkrywaniem tych historii.

Wystarczy przypomnieć sobie róŜne ksiąŜki, jak na przykład Historia ludzkości, O

pochodzeniu człowieka czy skoro juŜ o tym mowa Krótka historia czasu.

Jednak poza i ponad opowieściami nauki świat Dysku moŜe odegrać o wiele

W pewnym sensie. Zdarzają się, poniewaŜ obiekty przestrzegają reguł wszechświata. Kamień nie zdradza Ŝadnych wykrywalnych

opinii na temat grawitacji.

Pratchett Terry - Nauka Świata Dysku.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: