czy_naprawde_warto_trzymac_icka_w_srodku.pdf

Czy naprawdħ warto trzymaę icka w Ļrodku?

Napisaþ: ýobuz

piĢtek, 07 kwietnia 2006

Richard Johnson na podstawie áGliding Kiwi"

1. W locie prostym - TAK , co minimalizuje opr i maksymalizuje osiĢgi

szybowca.

2. W zakrħcie - NIE , niezupeþnie, poniewaŇ wtedy szybowiec znajduje siħ

w lekkim wyĻlizgu i wymaga duŇego wychylenia lotki w celu utrzymania

przechylenia. Bħdzie to wyjaĻnione poniŇej.

3. Podczas krĢŇenia - NIE , nie minimalizuje to oporu, a moŇliwoĻę

przypadkowego wejĻcia w korkociĢg moŇe byę znaczĢco ograniczona przez

utrzymywanie niewielkiego zeĻlizgu podczas krĢŇenia.

Dobrze znany niemiecki inŇynier, konstruktor szybowcw, wþaĻciciel firmy Schempp-Hirth

i pilot szybowcowy Klaus Holighaus, poddaþ mojej uwadze zalety wynikajĢce

z utrzymywania niewielkiego zeĻlizgu podczas krĢŇenia. Byþo to w 1972 roku, kiedy obaj

startowaliĻmy w Szybowcowych Mistrzostwach ĺwiata w Jugosþawii. Lataþ on wtedy na

swoim nowym Nimbusie 2 w druŇynie niemieckiej, ja zaĻ lataþem na rwnie dobrym ASW-17

w druŇynie amerykaıskiej. Byþem i zawsze bħdħ pod wraŇeniem jego wiedzy,

wspaniaþomyĻlnoĻci i sportowych zachowaı. Klaus zginaþ 9 lat temu w nieszczħĻliwym

wypadku podczas lotu w grach, ale jego legenda pozostanie Ňywa.

Dlaczego warto utrzymywaę niewielki zeĻlizg podczas krĢŇenia?

Zasadniczo wszystkie szybowce sĢ zaprojektowane z dodatnim wzniosem pþata. Podczas

zeĻlizgu skrzydþo ustawione przeciwnie do nacierajĢcych strug powietrza, uzyskuje nieco

wiħkszy kĢt natarcia w stosunku do skrzydþa bħdĢcego pod dziaþaniem strug spþywajĢcych.

Powoduje to powstawanie momentu przechylajĢcego w kierunku skrzydþa ustawionego

w kierunku Ļlizgu. ýatwo to udowodnię - podczas prostoliniowego lotu poziomego, przy

unieruchomionym drĢŇku, wciĻnij jeden z pedaþw i zaobserwuj reakcjħ szybowca. Powinien

zdecydowanie przechylię siħ w stronħ wdepniħtego pedaþu. To zjawisko jest znane jako

dodatnia statecznoĻę poprzeczna. Korzystne dziaþanie statecznoĻci poprzecznej nie jest

poŇĢdane w czasie krĢŇenia, ale wystħpuje przez caþy czas. Opuszczone, wewnħtrzne skrzydþo

ma mniejszĢ prħdkoĻę i mniejszĢ siþħ noĻnĢ niŇ uniesione do gry skrzydþo zewnħtrzne. Aby

skompensowaę ten efekt i utrzymaę kulkħ w Ļrodku, naleŇy wychylię do doþu lotkħ skrzydþa

opuszczonego, w celu zwiħkszenia siþy noĻnej do wartoĻci rwnej na skrzydle podniesionym.

JeŇeli nie zostanie to wykonane, szybowiec bħdzie zwiħkszaþ przechylenie, przechodzĢc

w stromĢ spiralħ. Kiedy lotka na skrzydle opuszczonym jest wychylona do doþu, zwiħksza siħ

nie tylko jego siþa noĻna, ale takŇe siþa oporu oraz pojawia siħ wyĻlizg. WyĻlizg ten moŇe byę

þatwo skorygowany przez nieznaczne wciĻniħcie grnego pedaþu, aby utrzymaę kulkħ

w Ļrodku. ZagroŇenie stanowi tutaj zwiħkszona tendencja do przeciĢgniħcia na skrzydle

z lotkĢ wychylonĢ do doþu, jeŇeli w porħ nie zostanĢ powziħte dziaþania korekcyjne.

Rysunek 1 przedstawia przekrj poprzeczny przez skrzydþo szybowca wraz z liniami opþywu.

Grny profil przedstawia stosunkowo duŇy kĢt natarcia w warunkach krĢŇenia z lotkĢ

niewychylonĢ. Opþywy zarwno na grnej, jak i na dolnej powierzchni skrzydþa nie sĢ

oderwane, pozwalajĢc na osiĢganie w przybliŇeniu maksymalnej noĻnoĻci. Dolny przekrj

przedstawia ten sam profil z lotkĢ wychylonĢ do doþu. JeŇeli lotka jest wychylona w dþ

dostatecznie duŇo, nastħpuje odrywanie opþywu na grnej powierzchni w obszarze lotki,

wzrost oporu i spadek siþy noĻnej na tym skrzydle. Kiedy pilot prbuje skompensowaę utratħ

siþy noĻnej przez dalsze wychylanie lotki w dþ, tylko pogarsza sytuacjħ. Wpadniħcie

w korkociĢg jest bardzo prawdopodobne, dopki wychylenie lotki nie zostanie zmniejszone

lub nie zostanie zmniejszony niezwþocznie kĢt natarcia. Jak moŇna zmniejszyę wychylenie

lotki podczas krĢŇenia? WþaĻnie poprzez utrzymywanie niewielkiego zeĻlizgu

i wykorzystanie wzniosu skrzydeþ do uzyskania dodatkowej siþy noĻnej na opuszczonym

skrzydle.

Rysunek 2 przedstawia jak wznios skrzydþa w poþĢczeniu z zeĻlizgiem, powoduje zwiħkszenie

siþy noĻnej na skrzydle ustawionym w kierunku zeĻlizgu i zmniejszenie siþy noĻnej na

skrzydle zewnħtrznym w stosunku do kierunku zeĻlizgu. Klaus zalecaþ utrzymywanie

þagodnego zeĻlizgu podczas krĢŇenia. WielkoĻę zeĻlizgu zaleŇy w takim samym stopniu od

rozpiħtoĻci, jak i kĢta wzniosu skrzydeþ. W wyniku wylatania wielu godzin na moim

16.6-metrowym Ventusie A i podobnych szybowcach, odkryþem, Ňe najlepsze osiĢgi

w krĢŇeniu, jak i prowadzenie szybowca, wystħpujĢ kiedy przyklejony na kabinie icek jest

wychylony okoþo 10 stopni (þagodny zeĻlizg) na zewnĢtrz zakrħtu, poniewaŇ bþĢd icka

umieszczonego z przodu kadþuba wynosi poþowħ z 10 stopni. Patrz rozdziaþ poniŇej.

Chyþomierz poprzeczny

Chyþomierz poprzeczny jest zakrzywionĢ szklanĢ rurkĢ, wypeþnionĢ przezroczystĢ cieczĢ,

wewnĢtrz ktrej moŇe swobodnie poruszaę siħ kulka w obie strony. Jest on zamocowany

poprzecznie na tablicy przyrzĢdw i sþuŇy

do wykrywania i wskazywania przyĻpieszeı

bocznych szybowca. Zaobserwowaþem, Ňe

podczas optymalnych warunkw krĢŇenia,

kulka nie znajduje siħ w Ļrodku, lecz

pozostaje wychylona o poþowħ Ļrednicy do

wewnĢtrz zakrħtu. Rysunek 3 przedstawia

hipotetyczny kokpit szybowca, podczas

krĢŇenia w warunkach niewielkiego

zeĻlizgu. Tablica przyrzĢdw zawiera

chyþomierz poprzeczny, a na limuzynie

przymocowany jest typowy icek,

wychylony okoþo 10 stopni na zewnĢtrz

zakrħtu.

Problem wingletw

Winglety bywajĢ czħsto skþonne do przeciĢgniħcia podczas Ļlizgw. Szybowce wyposaŇone

w winglety najprawdopodobniej wymagajĢ utrzymywania kulki w Ļrodku, w celu unikniħcia

problemw zwiĢzanych z oderwaniem opþywu na wingletach. Przyklej trochħ nitek

weþnianych na wewnħtrznej powierzchni wingletw i sam obserwuj ich zachowanie podczas

lotu.

WzdþuŇne zamocowanie icka

Rysunek 4 przedstawia widok z gry na krĢŇĢcy szybowiec. KrĢŇenie z ickiem w Ļrodku,

powoduje faktycznie zakrħt z þagodnym wyĻlizgiem, poniewaŇ icek jest zamontowany

znacznie przed Ļrodkiem ciħŇkoĻci szybowca. Jest to prawdĢ, co potwierdza rys. 4. Icek jest

zamocowany okoþo 2 metry przed Ļrodkiem ciħŇkoĻci szybowca, wiħc powietrze opþywajĢce

icka naciera na niego nieznacznie z lewej strony dziobu szybowca. Innym sposobem

prowadzĢcym do zrozumienia tego jest rozpatrzenie szybowca jako nieruchomego

w przestrzeni, podczas gdy powietrze porusza siħ (obraca) wzglħdem szybowca z prħdkoĻciĢ

80 km/h. Takie podejĻcie pozwala þatwiej dostrzec rzeczywiste zakrzywienie opþywu icka

umieszczonego na dziobie szybowca. Jednomiejscowe szybowce czħsto nie posiadajĢ

zamontowanego chyþomierza poprzecznego, ale na szczħĻcie wiele dwumiejscowych

szybowcw posiada je zamontowane w tablicy przyrzĢdw. BþĢd wskazaı icka

zamocowanego na limuzynie moŇe byę þatwo dostrzeŇony podczas krĢŇenia przez

porwnanie ze wskazaniem chyþomierza poprzecznego. W przypadku dwumiejscowych

szybowcw z dwoma zamocowanymi ickami, moŇna porwnaę rŇnicħ kĢtw dla przedniego

i tylnego icka.

JeŇeli icek mgþby byę w jakiĻ sposb zamontowany w Ļrodku ciħŇkoĻci szybowca

i wykorzystany przez pilota, pokazywaþby zerowe odchylenie w przypadku utrzymywania

kulki chyþomierza w Ļrodku. Z powodu zamontowania icka znacznie z przodu, pokazuje on

niewielki zeĻlizg, pomimo Ňe kulka chyþomierza znajduje siħ w Ļrodku.

Zwiħkszenie efektu bocznego opþywu kabiny

Zarwno w locie prostym ustalonym, jak i w czasie krĢŇenia z zeĻligiem lub wyĻlizgiem,

boczny opþyw kabiny jest wzmocniony przez kierunek lokalnej prħdkoĻci opþywu limuzyny.

Rzeczywisty kĢt Ļlizgu szybowca wynosi okoþo poþowy wartoĻci kĢta wskazywanego przez

icka.

Podsumowanie

• Z powodu zamocowania icka znacznie przed Ļrodkiem ciħŇkoĻci szybowca, wskazuje

on podczas zakrħtu niewielki zeĻlizg, pomimo, Ňe w rzeczywistoĻci zeĻlizgu nie ma.

• Zwiħkszenie bezpieczeıstwa i poprawa osiĢgw szybowca moŇe byę uzyskana przez

utrzymywanie niewielkiego zeĻlizgu (okoþo poþowħ Ļrednicy kulki) podczas krĢŇenia.

Zwykle w tych warunkach icek powinien byę odchylony okoþo 10 stopni na zewnĢtrz

zakrħtu.

• Szybowce wyposaŇone w winglety mogĢ, podczas zeĻlizgu na pþ Ļrednicy kulki,

doĻwiadczaę oderwania opþywu na wewnħtrznej powierzchni wingletw. W tym

przypadku utrzymywanie kulki w Ļrodku moŇe prawdopodobnie poprawię wznoszenie

szybowca. Aby to osiĢgnĢę icek powinien byę odchylony okoþo 5 stopni na zewnĢtrz

zakrħtu.

• Ze wzglħdu na bezpieczeıstwo nigdy nie wykonuj zakrħtw z wyĻlizgiem, chyba Ňe

celowo chcesz wprowadzię szybowiec w korkociĢg. Nigdy nie wykonuj zakrħtw z ickiem

wychylonym do wewnĢtrz zakrħtu, poniewaŇ jest to stan wyĻlizgu i potrzeba

duŇego wychylenia lotki do zatrzymania przechylenia. WyĻlizg jest oznakĢ zbyt

duŇego wychylenia steru kierunku. Na maþej prħdkoĻci moŇe prowadzię to do utraty

sterownoĻci poprzecznej i zapoczĢtkowania niebezpiecznego korkociĢgu.

• Bardzo waŇne jest montowanie icka w nowoczesnych szybowcach, ale naleŇy rwnieŇ

rozwaŇyę zamontowanie chyþomierza poprzecznego w tablicy przyrzĢdw, aby wskazywaþ

rzeczywisty wyĻlizg lub zeĻlizg. Moim zdaniem icek jest obok prħdkoĻciomierza

najwaŇniejszym przyrzĢdem poprawiajĢcym bezpieczeıstwo.

• Jakkolwiek wskazania icka sĢ niezbyt dokþadne, pozostaje on prostym i tanim

przyrzĢdem, a jego najwaŇniejszĢ zaletĢ jest zamocowanie w polu widzenia pilota.

Na podstawie áFree Flight" nr 4/2004 przetþumaczyþ Piotr DĢbrowski

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: