Terapia ziołowa w stanach zapalnych dróg moczowych.

Autor:Dr n. farm. Przemysław Rokicki


 

Medycyna naturalna może skutecznie pomóc w walce z infekcjami układu moczowego.

 

     Układ moczowy jest to układ składający się z nerek oraz dróg wyprowadzających mocz: kielichów i miedniczek nerkowych, moczowodów, pęcherza oraz cewki moczowej. Układ moczowy ułatwia nam wydalanie zbędnych substancji z organizmu, np. mocznika i soli mineralnych.

W kłębuszkach nerkowych nerki powstaje mocz pierwotny wydalany później przez moczowody, pęcherz i cewkę. U człowieka dobowy przepływ moczu pierwotnego przez nerki wynosi średnio 170 l, z czego (w wyniku przesączania i filtrowania w nerkach) wydalane jest średnio 1,5 l. Układ moczowy składa się z nerek, które są narządem parzystym, wytwarzającym mocz, oraz z dróg wyprowadzających mocz: kielichów i miedniczek nerkowych, moczowodów, pęcherza i cewki moczowej.

 Nerki

     Głównym zadaniem nerek jest zabezpieczenie stałości środowiska wewnętrznego organizmu poprzez wydalanie nadmiaru wody, soli mineralnych i innych substancji zbędnych lub szkodliwych dla zdrowia, które powstają podczas procesów metabolicznych albo są przyjmowane np. wraz z pokarmem (dotyczy to również np. silnie toksycznych leków). Nerki są odpowiedzialne za zachowanie stałej objętości, ciśnienia osmotycznego oraz składu elektrolitowego płynów ustrojowych.

     Nerki położone są zaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej, na wysokości XII kręgu piersiowego i III kręgu lędźwiowego kręgosłupa. W zależności od pozycji ciała i fazy oddechowej nerki zmieniają swoje położenie, ale zmiana ta nie powinna być większa niż wysokość jednego kręgu, tj. ok. 2-3 cm. Przeciętne wymiary nerek wynoszą 12 x 7 x 3 cm, a ciężar od 120 do 170 g - w zależności od masy ciała. Od tyłu nerki przylegają do przepony oraz mięśni tylnej ściany jamy brzusznej. Od przodu nerka prawa sąsiaduje z wątrobą, ze środkowym odcinkiem dwunastnicy, z częścią wstępującą jelita grubego i z pętlami jelita biodrowego. Nerka lewa natomiast przylega do trzonu trzustki, tylnej ściany żołądka, pętli jelita cienkiego.

     Nerka ma kształt fasoli. Od strony przyśrodkowej (od kręgosłupa) wnikają do niej naczynia krwionośne i limfatyczne oraz nerwy. Znajduje się tutaj również miedniczka nerkowa i początkowy odcinek moczowodu. Miąższ nerki składa się z zewnętrznej części korowej i wewnętrznej rdzeniowej. Część rdzeniowa składa się z tzw. piramid, pomiędzy które wnikają tzw. kolumny Bertina, stanowiące część korową nerki. Część korowa stanowi około 3/4, a rdzeniowa 1/4 miąższu nerki.

Drogi moczowe

     Drogi wyprowadzające mocz składają się z kielichów nerkowych, które, łącząc się ze sobą, tworzą miedniczkę nerkową. Z miedniczek nerkowych mocz spływa do parzystych moczowodów, a dalej do pęcherza moczowego, znajdującego się w miednicy małej. Pęcherz jest zbiornikiem opróżnianym w miarę potrzeby i zależnie od naszej woli. Mocz wypływa z pęcherza na zewnątrz przez cewkę moczową.

Pęcherz moczowy

     Pęcherz moczowy jest dobrze umięśnionym, rozciągliwym i sprężystym zbiornikiem o objętości około 400-700 ml. Po wypełnieniu pęcherza moczem dochodzi do wzrostu ciśnienia w jego wnętrzu, drażnienia zakończeń nerwów czuciowych i pojawienia się zjawiska zwanego parciem. Następnie występuje skurcz mięśnia wypierającego oraz rozkurcz zwieraczy i mocz wypływa przez cewkę na zewnątrz. Objętość dobowa moczu w warunkach prawidłowych wynosi około 1,0-3,0 litra.

Infekcje

     Na infekcje dróg moczowych niemal ośmiokrotnie częściej zapadają kobiety. Z badań wynika, że ok. 30% kobiet przynajmniej raz doświadczyło tego typu dolegliwości. Niejednokrotnie są to choroby nawracające. W lżejszych przypadkach, gdy nie jest konieczne zażycie antybiotyku, pomocne mogą okazać się zioła. Działanie związków roślinnych (zwykle flawonoidów) na drogi moczowe polega na usuwaniu wody poprzez zwiększenie przepływu krwi przez nerki. Powoduje to wzrost ilości wydalanego moczu bez zakłócania gospodarki elektrolitowej. Te właściwości surowców roślinnych wykorzystuje się przy łagodnym upośledzeniu wydalania moczu, zmniejszonym wydalaniu kwasu moczowego i  moczanów oraz infekcjach bakteryjnych dróg moczowych. Zwiększenie ilości moczu ułatwia także pozbywanie się z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Proces ten jest efektywny, gdy w roślinach występują związki fenolowe, które usuwają toksyny z organizmu. Zwiększenie ilości wypijanych płynów i działanie moczopędne roślin nasila przepływ moczu, co z kolei utrudnia tworzenie złogów w układzie moczowym i usuwa z niego bakterie. Roślinne leki moczopędne wykorzystywane są także pomocniczo z leczeniu stanów reumatycznych, niektórych chorób skóry, przy nadciśnieniu i łagodnej niewydolności układu sercowo-naczyniowego.

Skrzyp polny

     Skrzyp polny (Equisetum arvense), skrzyp kartoflowy, jodełka, koński ogon, sosenka, jedlinka polna to gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny skrzypowatych. Występuje głównie w Europie, w Polsce jest rośliną bardzo pospolitą na terenie całego kraju, aż po niższe położenia górskie. Ma dwa rodzaje pędów wyrastających z podziemnych rozłogów. Wczesną wiosną w marcu lub w kwietniu, wyrastają pędy zarodnikowe, nierozgałęzione, żółtobrunatne, zakończone kłosem z saprofitami osiągające ok. 25 cm długości. W maju pojawiają się zielone, szorstkie w dotyku pędy płonne o wysokości do 40 cm, o wydłużonych odcinkach między węzłami i z pędami bocznymi wyrastającymi okółkowo z węzłów. Przy pocieraniu roślina wydaje charakterystyczne skrzypienie. Kłącze jest długie, czołgające się, brunatnego koloru. Występują na nim bulwy pędowe, zawierające substancje zapasowe, z których roślina czerpie wczesną wiosną składniki potrzebne do wytworzenia pędu zarodnionośnego jeszcze przed rozpoczęciem fotosyntezy. Zwalczanie tego chwastu jest trudne, gdyż jego korzenie ułożone są piętrowo nawet poniżej 2 m głębokości i podzielone nawet na małe kawałki zakorzeniają się i wydają nowe pędy.

     Surowcem zielarskim jest ziele (Herba Equiseti) z pędów płonnych zawiera duże ilości rozpuszczalnej w wodzie krzemionki (10%), flawonoidy, kwasy organiczne, saponiny, witaminę C, sterole i sole mineralne. Skrzyp przede wszystkim wykazuje działanie remineralizujące, dostarczające organizmowi niezbędnych jonów oraz mikroelementów. Posiada również właściwości moczopędne i przeciwzapalne. Krzemionka w nim zawarta zapobiega tworzeniu się kamieni w układzie moczowym oraz miażdżycy. Odgrywa rolę regulacji  przemiany materii, wpływa na stan błon śluzowych. Wewnętrznie stosowany przy schorzeniach dróg moczowych, zewnętrznie przy stanach zapalnych. Przy dłuższej kuracji należy podawać jednocześnie witaminę B1, gdyż skrzyp zmniejsza jej stężenie w organizmie. Ziele skrzypu zalecane jest również dzieciom cierpiącym na nieżyty oskrzeli i astmę oskrzelową.

Brzoza brodawkowata

     Brzoza brodawkowata (Betula verrucosa syn. Betula pendula), brzoza zwisła jest drzewem liściastym z rodziny brzozowatych występuje w stanie dzikim w strefach umiarkowanej, borealnej i arktycznej Europy, Azji i Ameryce Północnej. Liście opadają na zimę, są skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, zwykle jajowate, rzadziej okrągławe, piłkowane, wyjątkowo słabo klapowane. Zazwyczaj nagie, tylko wiosną nieco lepkie. Jesienią obierają żółte zabarwienie. Kwiaty są zabrane w  kotkowate kwiatostany. Kwiaty męskie są siedzące, wykształcone już jesienią i zimujące, nie okryte łuskami. Pylniki bez włosków na szczycie. Kwiaty żeńskie na szypułkach, umieszczone na bocznych krótkopędach, przez zimę ukryte są w pąkach, rozwijają się na wiosnę wraz z liśćmi. Kwitnie od kwietnia do maja. Owoce to drobne orzeszki opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), osadzone w kątach trójklapowych łusek, które odpadają wraz z dojrzałymi owocami - cały kwiatostan rozsypuje się.

     Brzoza jest rośliną leczniczą. Surowcem leczniczym są: liście (Folium Betulae), pączki (Gemmae Betulae), kora (Cortex Betulae), świeży sok (Succus Betulae recens). Liście zawierają związki flawonoidowe, garbniki, saponiny, olejki eteryczne, kwasy organiczne, żywice, sole mineralne, witaminę C, trójterpeny (betulinę). Pączki brzozy zawierają flawonoidy, saponiny, olejki eteryczne. Kora brzozy zawiera trójterpeny (betulinę, kwas betulinowy), garbniki, saponiny. Sok brzozowy zawiera cukry, kwasy organiczne, aminokwasy, garbniki, sole mineralne. Brzoza działa moczopędne, odkażająco, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawia także przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny. Napary z liści stosuje się w chorobach nerek i pęcherza, wątroby oraz skóry, w gośćcu, w skazie moczanowej, schorzeniach reumatycznych, przy osłabieniu. Napary z pączków pomagają w schorzeniach dróg moczowych, zapaleniu węzłów chłonnych. Odwarów z kory używa się przy chorobach skórnych, kamicy moczowej i żółciowej, obrzękach, niewydolności krążenia oraz osłabieniu. Zewnętrznie brzozę stosuje się w zapaleniu węzłów chłonnych, łuszczycy i do kąpieli przy schorzeniach skórnych.

Nawłoć pospolita

     Nawłoć pospolita (Solidago virga-aurea), złota rózga należy do rodziny Compositae.

Jest byliną kłączastą. W pierwszym roku wyrastają z kłącza różyczki liści, a dopiero w drugim roku pojawiają się pojedyncze łodygi wyrastające do 90 cm wysoko. Liście dolne odziomkowe, brzegi mają piłkowane, eliptyczne i długie, zwężają się w oskrzydlony ogonek, zaś górne są siedzące, lancetowate i ostre. Z kątów liści górnej łodygi wyrastają koszyczki żółtych kwiatów o podłużnym kielichu.

     Surowcem zielarskim jest ziele nawłoci (Herba Solidaginis virgaureae), stanowiące górne części ukwieconych pędów wraz z liśćmi i kwiatami. Surowiec nawłoci zawiera olejek lotny, flawonoidy, m.in. rutynę, dużo garbników, śluz, kwasy organiczne, żywice i saponiny. Dzięki obecności flawonoidów i saponin działa moczopędnie, a ze względu na obecność dużej ilości garbników i częściowo fenolokwasów działa ściągająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego, a także przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, a nawet przeciwkrwotocznie zapobiegając nadmiernej łamliwości naczyń włosowatych. Napar stosuje się w przypadkach zapalenia pęcherza moczowego łagodząc bolesne oddawanie moczu, a także w stanach zapalnych i zakażeniach dróg moczowych bakteriami odpornymi na antybiotyki, w niektórych schorzeniach nerek, kamicy nerkowej i pęcherzowej, skazie moczanowej oraz pomocniczo w artretyzmie i gośćcu. Ponadto surowiec ma zastosowanie w nieżytach przewodu pokarmowego, nadmiernej fermentacji jelitowej, drobnych krwawieniach w przewodzie pokarmowym i biegunkach, zwłaszcza u dzieci.

Napar z ziela nawłoci

Składniki :

Ziele nawłoci                                  15,0

Woda                                            200,0
 

15,0 g ziela zalać 200,0 g wrzątku. Odstawić na 15-20:.minut do naciągnięcia i ostudzenia, przecedzić i pić 3 razy dziennie po l/3 szklanki i 20 minut przed jedzeniem.

Napar z ziela skrzypu polnego

Składniki :

Ziele skrzypu polnego                    5,0

Woda                                          200,0

Wysuszone ziele zalewamy gorącą wodą. Podgrzewamy 10 min, utrzymując stan delikatnego wrzenia. Studzimy i przecedzamy. Pijemy 1 szklankę 3 razy dziennie.

Napar z liści brzozy

Składniki :

Liście brzozy                                10,0

Woda                                          200,0

Wysuszone i rozdrobnione liście zalewamy gorącą wodą. Podgrzewamy 10 min, utrzymując stan delikatnego wrzenia. Studzimy i przecedzamy. Pijemy 1 szklankę 1-2 razy dziennie.