Autor:Dr n. farm. Przemysław Rokicki
Co to jest kaszel? Kaszel jest reakcją odruchową na podrażnienie zakończeń nerwowych w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych. Efektem są nagłe skurcze ścian klatki piersiowej, a w szczególności mięśni wydechowych i oskrzeli z nagłym wyrzucaniem powietrza z płuc i dróg oddechowych. Prędkość wyrzucanego powietrza dochodzi do 120 km/godz.
Kaszel może być wywołany ciałem obcym znajdującym się w układzie oddechowym lub uszkodzeniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych w przebiegu infekcji (wirusowej lub rzadziej bakteryjnej), może być również wywołana podrażnieniem nerwów odpowiedzialnych za przewodzenie impulsu odruchu kaszlowego. Taką reakcję wywołuje np. podrażnienie gałęzi usznej nerwu błędnego - może wywołać odruchową reakcję kaszlu poprzez gałęzie gardłowe tego nerwu. W zależności czy kaszlowi towarzyszy odkrztuszanie śluzu lub ropy wyróżniamy dwa rodzaje kaszlu: suchy i mokry. Jest to częsty objaw chorobowy.
Suchy kaszel jest bardzo charakterystyczny dla przebytych infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych, w których mimo wyleczenia może się utrzymywać nawet do 4 tygodni od końca choroby ze względu uszkodzenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych i drażnienie zakończeń nerwowych mieszczących się w tej błonie. W czasie uporczywego kaszlu treść oskrzelowa może nie tylko przemieszczać się w kierunku tchawicy, lecz bywa również zasysana w kierunku pęcherzyków. Jeżeli wydzielina jest bardzo lepka, usuwanie jej z oskrzeli bywa trudne. W warunkach ciągłego działania bodźca wyzwalającego odruch kaszlu dochodzi do długich, męczących napadów kaszlu. Utrzymanie się takiego stanu upośledza stan układu krążenia, komora prawa serca pracuje bowiem pod zwiększonym ciśnieniem, a powrót żylny jest upośledzony z powodu ciśnienia w klatce piersiowej.
Co to jest syrop?
Syrop - (z arabskiego ???? (sherab) - napój, via łacina sirupus) są to stężone roztwory sacharozy w wodzie, wodnych roztworach substancji leczniczych, wyciągach roślinnych lub w sokach owocowych. Wszystkie syropy powinny być przezroczyste, jeśli w odpowiedniej monografii nie podano inaczej. Są preparatami przeznaczonymi do podawania doustnego. Cukier w syropach spełnia zasadniczo rolę substancji korygującej smak. Jako corrigens barwy i smaku do sporządzania niektórych leków stosuje się karmel, otrzymywany z sacharozy. Może zabarwić płynne preparaty na kolor od bladosłomkowego do ciemnobrązowego. Syropy, jako roztwory o dużej lepkości, działają osłaniająco w przypadku drażniącego działania leku na przewód pokarmowy. Ponadto wykazują pewne działania łagodzące kaszel.
Trochę prawdy o prawoślazie lekarskim.
Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis L.) to gatunek rośliny zielnej należący do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego (Południowa i zachodnia Europa, zachodnia Azja i północno-wschodnie regiony Północnej Ameryki). W Polsce występuje rzadko jako gatunek dziko rosnący. Głównie jest rośliną uprawną. Bylina do 1,5 metra wysokości. Cała roślina jest owłosiona miękkimi, szarymi włoskami. Ulistnienie skrętoległe. Liście duże, dłoniaste przypominające z wyglądu liście klonu, mają zaostrzony koniec i karbowane brzegi. Dolne są słabo 5-klapowe, górne 3-klapowe. Kwiaty różowe, dość duże, umieszczone głównie na wierzchołku łodygi w kątach liści, pojedynczo lub po kilka. Są to kwiaty promieniste, 5-krotne, a ich liczne pręciki zrośnięte są nitkami w rurkę wokół słupka. Prawoślaz kwitnie od lipca do sierpnia. Rozłupnie rośliny rozpadają się na liczne ciemnobrunatne, nerkowate i płaskie rozłupki. Korzeń jest gruby, krótki, biały, pokryty żółtą skórką z drobnymi korzonkami.
Surowcem lekarskim jest korzeń i liście. W korzeniu występuje śluz, pektyny, skrobia, sacharoza, olej tłusty, związki białkowe i inne. W liściu - śluz, olejek lotny, kwasy organiczne i inne. Działanie: surowiec działa przeciwkaszlowo i wykrztuśnie. Pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego - podrażnienia, uszkodzenia nabłonka, wrzód żołądka, nadkwaśność, zaparcia, w schorzeniach górnych dróg oddechowych, jak nieżyt oskrzeli i gardła z kaszlem. Zewnętrznie w postaci kataplazmów na trudnogojące się rany, wrzody, czyraki, w ropnym zapaleniu powiek. Także do lewatyw w przewlekłych zaparciach. Nie ma doniesień dotyczących działań ubocznych prawoślazu lekarskiego.
Prawoślazem leczył się Karol Wielki, a zaskoczony wspaniałymi wynikami leczenia rozkazał swym poddanym by uprawiali tę roślinę w całym imperium od Lombardii po Bawarię, od Hiszpanii po kraje słowiańskie. I tak prawoślaz rozprzestrzenił się w całej Europie. W uprawie wymaga gleby głębokiej, dobrze nawożonej i wilgotnej. W późniejszych już czasach - łagodnie działający i pokrywający delikatną warstwą śluzu zachrypnięte gardła – prawoślaz był zażywany przez śpiewaków teatrów operowych dla uzyskania "miękkiego głosu". Używała go słynna włoska śpiewaczka Caterina Gabrieli, którą Stendahl opisał w swojej Pustelni Parmeńskiej, a to wszystko dzięki decyzji pewnego króla Sztuka kulinarna również doceniła to cenne zioło. Sproszkowane korzenie podgrzewane z cukrem tworzą delikatną, słodką masę, stosowaną w cukiernictwie. Zawierają skrobię, pektyny, asparaginę, sole mineralne, garbniki, betainę.
Trochę prawdy o babce lancetowatej.
Babka lancetowata, babka wąskolistna (Plantago lanceolata L.) – gatunek byliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Występuje w stanie dzikim na całym obszarze klimatu umiarkowanego: w Europie i Azji aż do Himalajów. Gatunek bardzo zmienny, przystosowuje się do różnych warunków, został rozwleczony po całek kuli ziemskiej. W Polsce pospolity. Rośnie na łąkach, trawnikach, pastwiskach, przydrożach, zboczach i polanach. Lubi lekkie i przewiewne gleby, czarnoziemne lub gliniasto-piaszczyste. Często spotykana jako roślina ruderalna lub chwast w koniczynie, lucernie. W polskich Tatrach spotykana do wysokości 1367 m n.p.m. W Polsce występuje coraz rzadziej w stanie naturalnym, ze względu na stosowanie herbicydów.
Pod powierzchnią ziemi znajduje się krótkie kłącze. W czasie kwitnienia wyrastają pędy kwiatonośne osiągające wysokość do 40 cm. Liście są długie, równowąskie, lancetowate, u nasady zwężone w rynienkowaty owłosiony ogonek. Skupione są w przyziemne rozety, które mają 3–7 równoległych nerwów. Blaszka liściowa przeważnie całobrzega, rzadko z nielicznymi ząbkami. Liście są o smaku gorzkawym i ściągającym. Z rozetek liściowych wyrasta jedna lub kilka bezlistnych szypułek kwiatostanowych o 5 głębokich bruzdach. Szypułka jest prosto wzniesiona lub podnosząca się. Kwiatki są drobne, niepozorne, białe do brunatnoróżowych, zebrane w gęsty, kulisty lub walcowaty, brunatny kłos. Kwiatki osadzone w suchobłoniastych przysadkach. Korona zrosłopłatkowa, ma krótką rurkę i cztery płatki. Owoce są gładkie, błyszczące, czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są po 1–2 w jajowatej torebce. Korzenie są liczne, wiązkowe.
Liście zawierają aukubinę, substancje śluzowe, pektyny, garbniki (ok. 6,5%), kwasy: fumarowy, benzoesowy, cynamonowy, waniliowy, sole mineralne (w tym sole cynku i krzemionkę), flawonoidy (bajkaleina, skutelareina). Babka lancetowata jest rośliną znaną od bardzo dawna w lecznictwie. Uważano, że musi ona być silnym środkiem na zranienia skoro nie ginie "nawet na uczęszczanych drogach mimo deptania przez końskie kopyta i rozjeżdżania żelaznymi obręczami wozów". Przewija się w lecznictwie przez wieki. W starożytności zalecano sok z babki na ukąszenia skorpionów i węży, w średniowieczu na złamania i opuchlizny, a także jako antidotum na miłosne czary. Medycyna ludowa roślinę zalecała w leczeniu chrypki, suchego, przewlekłego kaszlu, nieżytów przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych. Surowcem zielarskim są liście - Folium Plantaginis (Folium Plantaginis lanceolatae) lub cała roślina (Herba Plantaginis). Rzadziej stosuje się korzeń lub nasiona.
Działanie: sok z babki jest lekiem śluzowym i powlekającym. Również napary i odwary działają przeciwzapalnie w jamie ustnej, gardle i przewodzie pokarmowym. Działanie przeciwzapalne i niszczące bakterie zawdzięczamy irydoidom a osłonowe związkom śluzowym. Wyciągi z babki mają również nieznaczne właściwości wykrztuśne i regenerujące nabłonek. Lekko rozkurczają mięśnie gładkie dróg oddechowych. Stosowane są przeciwko kaszlowi (także u palaczy), chrypce, w stanach zapalnych z utrudnionym odkrztuszaniem i zalegającą wydzieliną. W takich przypadkach należy pić sok z babki w ilości pół łyżeczki na ćwierć szklanki ogrzanej wody najlepiej mineralnej 3 razy dziennie lub syrop z babki lancetowatej 4 razy dziennie po łyżeczce. Liść babki można mieszać z innymi ziołami: w schorzeniach gardła, przy kaszlu z tymiankiem, w nieżytach przewodu pokarmowego łączyć z bobrkiem, a w owrzodzeniu żołądka z prawoślazem.
Młode liście babki są jadalne. W wielu krajach Europy przyrządza się je w postaci sałatek lub gotuje jak kapustę. Wczesną wiosną radzę wszystkim spróbować surówki, do której oprócz babki lancetowatej warto dodać liście mniszka i pokrzywy. Oprócz niewątpliwych walorów smakowych taka solidna dawka witamin może nam pomóc uniknąć wiosennych przeziębień i innych nękających nas w tym okresie dolegliwości. Suszone liście babki są również składnikiem niektórych gatunków tytoniu fajkowego, a także herbaty. Dojrzałe nasiona zawierają dużo tłuszczu i białka, dzięki czemu mogą być stosowane jako doskonały dodatek do pokarmu dla ptaków hodowlanych. Zbierając zioła do celów spożywczych pamiętajmy o ogólnej zasadzie, iż nie należy zrywać jakichkolwiek ziół w miejscach zanieczyszczonych - np. w pobliżu centrum miasta, przy zakładach przemysłowych, w pasie wzdłuż jezdni, w miejscach gromadzenia odpadów itp. Rośliny rosnące na takich stanowiskach mogą zawierać szkodliwe dla ludzkiego zdrowia składniki np. metale ciężkie.
KASZUBKA1307