Fritz Spiegl Wielkie mi�o�ci kompozytor�w Copyright (C) Fritz Spiegl 1997 Korekta: Ma�gorzata Po�nik Spiegl Fritz Mi�o�ci wielkich kompozytor�w / Fritz Spiegl ; [d. Ewa Pankiewicz]. - Warszawa : Philip Wilson,1999 WYDAWNICTWO PHILIP WILSON - WARSZAWA Warszawa, ul. Szpitalna 6/17, tel. 827 6512, 827 96 27, fax 826 07 79 Tytu� orygina�u: Lives, Wives and Loves of the Great Composers by Fritz Spiegl Redakcja: Katarzyna Szroeder Dowjat Projekt ok�adki: Malwina Wieczorek Redakcja techniczna: Aleksandra Napi�rkowska Spis tre�ci S�owo wst�pne Johann Sebastian Bach Ludwig van Beethoven Albano Maria Johannes Berg Luis-Hector Berlioz Alexandre Cesar Leopold (Georges) Bizet Johannes Brahms Anton Bruckner Fryderyk Franciszek Chopin Piotr Iljicz Czajkowski Achille Claude Debussy Edward William Elgar Gabriel Urbain Faure Carlo Gesualdo Charles Francois Gounod George Percy Aldridge Grainger Franz Joseph Haydn Augusta Mary Anne Holmes Leo� Eugen Jana�ek Franti�ek Ko�vara Jean-Marie Leclair Franz (Ferenc) Liszt Gustav Mahler Johannes Wolfgangus Amadeus Chrysostomus Sigismundus Mozart Giacomo Antonio Domenico Michele Maria Puccini Charles Camille Saint-Saens Erik Alfred Leslie Satie Franz Peter Schubert Robert Alexander Schumann i, i Clara Josephine Schumann Bedrich (Friedrich) Smetana Alessandro Stradella Richard Georg Strauss Arthur Seymour Sullivan Maria Agata Szymanowska Wilhelm Richard Wagner Carl Maria Friedrich Ernst von Weber Indeks os�b Don Giovanni: Zitto! mi pare sentir odor di femmina! Leporello: Cospetto, che odorato perfetto!* Cicho! Wydaje mi si�, �e czuj� zapach kobiety! Leporello: Do licha, c� za doskona�y zapach! W.A. Mozart, Don Giovanni, Akt I, scena IV W latach osiemdziesi�tych Piers Burton-Page z Redakcji Muzycznej BBC poprosi� mnie o napisanie i przedstawienie w programie czwar- tym Radia BBC kilku audycji po�wi�conych �onom i mi�o�ciom wiel- kich kompozytor�w. By� to jego pomys� i z wdzi�czno�ci� przyznaj�, �e w�a�nie �w pomys� sta� si� inspiracj� do napisania tej ksi��ki. Nie- bawem okaza�o si� bowiem, �e kr�tkie programy ozdabiane ilustrac- jami muzycznymi nie s� odpowiednimi �rodkami dla kilku zgo�a za- dziwiaj�cych informacji, jakie wy�oni�y si� w czasie moich bada�, i �e ksi��ki o tematyce muzycznej i biografie kompozytor�w skupiaj� si� raczej na ich dzie�ach ni� na �yciu prywatnym tych tw�rc�w. Oto dlaczego ja skoncentrowa�em si� raczej na �onach, kochankach i in- nych upodobaniach wielkich kompozytor�w ni� na ich muzyce. Czasami czu�em si� troch� jak poszukuj�cy skandali felietonista plotkarskich rubryk towarzyskich, ale niemal ekscytuj�ce by�o u�wia- domienie sobie, �e na przyk�ad Beethoven, �w genialny tw�rca Missa solemnis, by� tak�e po��dliwym kobieciarzem ("Kiedy si� patrzy na ni� z boku, okazuje si�, �e ma cudowny ty�ek!") i �e, podobnie jak Brahms, odwiedza� domy publiczne. Beethovenowskie - dotychczas nieprzet�umaczone - zeszyty konwersacyjne, kt�re ten g�uchy m�- czyzna nosi� przy sobie, by porozumiewa� si� z przyjaci�mi, tak�e dostarczaj� ekscytuj�cego materia�u, przynosz�c wi�cej poruszaj�cych informacji ni� ujawniaj� biografowie. Sugeruj� one bowiem, �e nie- �lubna c�rka, kt�r� w roku 1820 urodzi�a jakoby nielubiana przez Beethovena bratowa, mog�a by� jego dzieckiem. Z jakiego� bowiem innego powodu nadano by jej imi�... Ludwika? I kt�ry� biograf zada� sobie trud om�wienia incydentu w Helenental nie opodal Wiednia, kiedy Beethoven dowiaduje si�, jak Karolina Unger (pierwsza wyko- nawczyni partii kontraltowej w IX Symfonii) straci�a dziewictwo? A kto opowiedzia� o Beethovenie przeskakuj�cym z ��ka do ��ka? R�wnie zdumiewaj�ce jest odkrycie, �e Janaczek i jego Kamila "poruszyli zie- mi�" jakie� trzyna�cie lat wcze�niej ni� bohaterowie Ernesta Heming- waya uczynili to w Komu bije dzwon. I kto by przypuszcza�, �e ten �wi�tobliwy Anton Bruckner komponuj�cy monumentalne symfonie i msze ugania� si� za nastoletnimi dziewcz�tami, sporz�dzaj�c - ni- czym Leporello - listy kandydatek? Jeszcze bardziej osobliwa jest jego fascynacja zw�okami, kt�re zawsze chcia� ogl�da� w kostnicach. By� te� niem�ody Brahms z beatlesowsk� fryzur� (wyprzedzaj�c� ten styl czesania si� o ca�e stulecie), kt�ry adorowa� kobiety, cho� mi�osne zwi�zki wydawa�y mu si� trudne, i kt�ry, niemal zostaj�c zabawk� Klary Schumann, m�g� by� ojcem jej dziecka. Kieszenie zawsze mia� pe�ne cukierk�w, �eby rozdawa� je dzieciom ulicy, co by�o niewinnym zaj�ciem, kt�re dzi� wzbudzi�oby mroczne domys�y. Publikowanie po �mierci tw�rc�w rewelacji o ich homoseksualiz- mie jest teraz bardzo modne i ostatnio takie "�wiat�o" pad�o na Schu- berta. Niew�tpliwie nie istnieje �aden jego list mi�osny, ale s� r�ne wzmianki o romansach z wiede�skimi dziewcz�tami ("Ta pokoj�wka jest wyj�tkowo ch�tna..." - pisa�). Zamiast list�w posy�a� im pie�ni - pisane w ci�gu jednej nocy Standchen. Biedermeierowski Wiede� uwa�a� za rzecz niegodn�, by trzydziestojednoletni m�czyzna pozo- stawa� kawalerem. Jego najstarszy brat Ferdynand (nauczyciel, spora- dycznie zajmuj�cy si� r�wnie� komponowaniem) zrekompensowa� to, p�odz�c z dwiema �onami dwadzie�cioro dziewi�cioro dzieci. Mo�- na by przypuszcza�, �e Wiede� b�dzie teraz przepe�niony Schuber- tami, i chocia� to nazwisko wci�� si� w nim pojawia, linia muzyczna wydaje si� ju� wymar�a. Wszak�e geniusz Schuberta, Beethovena, Bra- hmsa i innych mo�e spoczywa� cicho w progeniturze ich nieprawego potomstwa, b�d�cego owocem rozmaitych nielegalnych "skok�w". Podczas gdy,Jan Sebastian Bach wi�d� spokojne, chwalebne i godne szacunku �ycie z dwiema kolejnymi �onami i dwadzie�ciorgiem dzie- ci, to przecie� jego najm�odszy syn,,Jan Chrystian bez �enady stworzy� w Soho, w londy�skim West Endzie, swobodny uk�ad z kompozyto- rem K.F. Ablem i �piewaczk� Cecyli� Grassi, do kt�rego p�niej przy- ��czy� si� nast�pny Bach... Potencjalny Kevin Filip Emanuel mo�e si� zatem jeszcze kry� w Neasden, a jaka� Tracy Magdalena - w Tooting... Czajkowski, Faure, Mahler i Saint-Saens o�enili si� p�no i z r�- nych powod�w. Czajkowski - poniewa� mia� nadziej�, �e ma��e�stwo wyleczy go z homoseksualizmu; Faure i Mahler - bo wcze�niej za bardzo kochali zbyt wiele kobiet, by wi�za� si� z jedn� (z tego samego powodu kawalerem pozosta� sir Artur Sullivan) ; celem za� tajemni- czych wyjazd�w Saint-Saensa do ciep�ych kraj�w by�o by� mo�e po- szukiwanie w Algierii arabskich ch�opc�w. Debussy'ego - co �atwiej mo�na sobie wyobrazi� - fascynowa�y blondynki i... szybko mu si� nudzi�y. Percy Grainger posun�� si� do utleniania sobie w�os�w i ow- �adni�ty by� demonami sadomasochizmu z dodatkiem kazirodztwa. Zdarzy�y si� te� w�r�d wielkich muzyk�w dwa samob�jstwa z mi�o�ci (Jeremiasz Clarke si� zastrzeli�, a haydnowski harfista Krumpholtz skoczy� do Sekwany) oraz jedna �mier� z erotycznej ekstazy (�mier� Franciszka Koczwary, w��czonego tu raczej z powod�w sensacyjnych ni� muzycznych). Jerzy Fryderyk Handel pozosta� kawalerem i miesz- ka� ze swoim kucharzem, jednak nie dotar�a do nas �adna pog�oska o skandalu. By� mo�e jest to przypadek psa, kt�ry nie szczeka�. Jak wi�kszo�� s�awnych kompozytor�w w Anglii, mia� Handel do dyspozy- cji elit� wszystkich najbardziej zmys�owych �piewaczek, gotowych zna- le�� si� na jego "obsadowej" kanapie, ale najwyra�niej nie mia� na nie ochoty. Mo�emy si� jedynie domy�la�, tak jak zrobi� to jego bio- graf Christopher Hogwood i... wyci�gn�� oczywisty wniosek. Rzecz nie jest jednak rozstrzygni�ta. Karol Gesualdo �a�o�nie zaniedbywa� �on�, bo wola� pi� i muzykowa� ze swymi m�skimi przyjaci�mi, a potem zamordowa� ma��onk� i jej kochanka! Ociekaj�ca krwi� opowie��, kt�ra zachwyci�aby dzisiejsze kolorowe magazyny. O �onie Henryka Purcella, Franciszce, wiemy bole�nie niewiele, opr�cz tego, �e obwiniano j� o �mier� m�a z powodu grypy, kt�rej si� nabawi�, bo zamkn�a przed nim drzwi, kiedy pewnej nocy "roz- grzany winem wypitym w tawernie wr�ci� do domu godzin� p�niej, ni� mu kaza�a". Dwaj kompozytorzy zostali zamordowani: Aleksander Stradella i Jan-Maria Leclair. Ten drugi - na schodach w�asnego domu. Niemal jak John Lennon: "Pad� ofiar� w�asnej s�awy"... Tajemnica pozostaje nierozwi�zana, cho� podejrzewano zar�wno jego siostrze�ca, z kt�- rym si� wcze�niej pok��ci�, jak i pani� Leclair, wzorow� �on�, kt�ra nauczy�a si� rytowania nut, by pom�c w publikowaniu utwor�w m�a. Niekt�re nazwiska pozostaj� jedynie w odno�nikach, jak na przy k�ad Izydor De Lara, niezbyt wielki kompozytor, ale wielki kochanek, kt�rego oper� Amy Robsart w roku 1893 wystawiono w Covent Garden. Izydor De Lara mieszka� w Claridge's Hotel, ale nie zawsze tam sypia�, dziel�c noce mi�dzy damy, w kt�rych domach by� mile widziany. Pew- nej nocy jaki� rywal napisa� na frontowych drzwiach domu jednej z nich: "Ici dort De Lara!" (po francusku: "Tu �pi De Lara" - gra s��w; zdanie to brzmi po francusku tak jak imi� i nazwisko De Lary). Aby utrzyma� t� ksi��k� w daj�cej si� opanowa� obj�to�ci, ograni- czy�em jej zawarto�� do opowie�ci o parach heteroseksualnych. Matki kompozytor�w sta�yby si� olbrzymi� ksi�g� o ograniczonym powodze- niu. Nikt nie zdo�a�by udoskonali� telewizyjnego wywiadu, w kt�rym sir Peter Pears wzruszaj�co opowiada� o swym wieloletnim zwi�zku z Beniaminem Brittenem; zwi�zku, kt�ry - mimo okropnego charak- teru Brittena - by� artystycznie bardziej owocny ni� wiele kreatywnych i prokreatywnych par ma��e�skich. Je�li Haydn by� "ojcem symfonii", to Britten musia�by by� "matk� ch�ru ch�opi�cego" - tak bardzo pragn�� czystych sopran�w. Lustrzanym odbiciem mi�o�ci Brittena i Pearsa by�o uczucie ��cz�ce Francisa Poulenca z Pierrem Bernakiem (d�ugoletnim partnerem i wykonawc� jego pie�ni), nie obci��one przy tym �adnymi k�opotami finansowymi, poniewa� Poulenc odzie- dziczy� "aspirynow�" fortu...
psotnica23