Koran i chrześcijanie - Gnilka Joachim.pdf - ►Islam (vs. Gnoza pre-islamska=Sufi oraz perski Zoroastrianizm) - adad.molo

Joachim Gnilka

Koran i chrześcijanie

Tajemnice początków

Tytuł oryginału: Die Nazarener und der Koran. Eine Spurensuche

Tłumaczenie dr Monika Waluś

Redakcja i korekta

Zofia Korzeńska

Redakcja techniczna

Wiktor Idzik

Projekt okładki

Justyna KułagaWytrych

Zdjęcie na okładce:

Jupiter Images/EAST NEWS

ISBN 978-83-7660-632-3

Wydawnictwo JEDNOŚĆ

25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4

Dział sprzedaży tel. 41 349 50 50

Redakcja tel. 41 349 50 00

www.jednosc.com.pl email: jednosc@jednosc.com.pl

Skład wersji elektronicznej:

Marcin Satro

Wstęp

W dyskusji pomiędzy Saracenem a biskupem Teodorem z Haaranu, z przydomkiem

Abu Qurra (750-820/825)1, ma miejsce znacząca scena: Saracen próbuje pokonać biskupa za

pomocą trzech pytań. Pierwsza kwestia dotyczy Mojżesza, który nauczał zasad judaizmu.

Pada pytanie, czy pobożny był ten, kto przyjął judaizm, czy ten, kto pozostał przy kulcie

pogańskim. Biskup odpowiada: ten, kto przyjął judaizm. Drugie pytanie dotyczy pojawienia

się Chrystusa: kto jest pobożniejszy, ten, kto przyjął chrześcijaństwo, czy ten, kto niezmiennie

trzymał się zasad judaizmu i nie przyjął nauk Chrystusa? Pada jasna odpowiedź Teodora: ten,

kto przyjął chrześcijaństwo. Trzecie pytanie dotyczy Mahometa i brzmi zgodnie

z oczekiwaniami: kto wydaje ci się pobożniejszy, ten, kto przyjął mahometanizm, czy ten, kto

trzyma się zasad chrześcijaństwa i nie przyjął nauk Mahometa? Biskup odpowiada, wskazując

na słuszność chrześcijaństwa. Saracen kontruje, zarzucając Teodorowi brak logicznego

wnioskowania. Dyskusja toczy się dalej, biskup przedstawia argumenty merytoryczne, nie

dając się wciągnąć w argumentację chronologiczną. Mówi o autorytecie Mojżesza, jego misji,

znakach i cudach, które sprawiał w Egipcie. Dalej mówi o autorytecie Chrystusa, który należy

cenić jeszcze bardziej: nie tylko wykazał się znacznie większymi znakami i cudami, ale był

również zapowiadany przez proroctwa Mojżesza.

To ciekawe - w tej rozmowie Saracen uznaje słuszność argumentów biskupa Teodora

i częściowo je akceptuje. To jednak oznacza, że Saracen, ówczesny przedstawiciel islamu,

zna Stary i Nowy Testament, Torę i Ewangelie, jest zorientowany w ich treści i nie trzeba mu

tłumaczyć ich współzależności.

To przenikanie się trzech religii, wzajemna bliskość judaizmu, chrześcijaństwa

i islamu są znaczące. Słusznie określa się je jako trzy religie abrahamiczne, a więc religie,

które powołują się na Abrahama, jako swego duchowego czy fizycznego ojca. Są to główne

religie monoteistyczne. Dyskusja na tej bazie jest o wiele bardziej możliwa niż z ateistą.

Pięknym przykładem takiej sytuacji może być inna dyskusja biskupa Teodora Abu Qurry

z niewierzącym2. Rozmowa rozpoczyna się od wezwania: „Daj mu dowód, że Bóg istnieje”.

Argument z chronologii, który Teodor Abu Qurra pomija, ma poważne znaczenie

w Koranie. Jest jednak nieco inaczej przedstawiany. Decydujące nie jest to, co wydarzyło się

na końcu, lecz to, co było na początku. Islam rozumie siebie jako religię Abrahama,

pierwszego monoteisty. Judaizm i chrześcijaństwo zafałszowały tę jedyną prawdziwą religię,

a islam przywołał ją na nowo.

Także dla chrześcijaństwa było i pozostaje pewnym problemem teologicznym, że

pięćset lat po jego powstaniu pojawia się islam jako nowa religia o światowym zasięgu.

Oczywiście argument chronologiczny jest drugorzędny, ważniejsze są rzeczowe argumenty.

Te zaś nie powinny służyć jątrzeniu pomiędzy trzema światowymi religiami, lecz lepszemu

poznawaniu się i zrozumieniu3. Także stosunki między chrześcijaństwem a judaizmem były

trudne, aż dopiero w naszych czasach doszło do rzeczowych rozmów. Nie chodzi

o rezygnację z tego, co własne, lecz o zrozumienie innego.

Być może dopiero dzisiaj, dzięki doświadczeniom historii, jesteśmy w stanie, a może

dopiero będziemy w stanie wyjść sobie naprzeciw - z pragnieniem poznawania siebie

nawzajem. Oczywiście także dzisiaj rozmowy są trudne. To, co najczęściej się dziś zdarza,

także w literaturze, to mówienie o kimś innym, a nie z kimś innym. Tymczasem

w początkach, to znaczy w czasie powstawania i stabilizowania się islamu, rozmowy

pomiędzy teologami muzułmańskimi i bizantyjskochrześcijańskimi były całkiem możliwe4.

Z pewnością były to także spory, jak pokazuje przykład sporu pomiędzy biskupem Teodorem

Abu Qurrą a Saracenem. Ale rozmawiano ze sobą. Nieraz mogły to być ostre kłótnie,

niektórzy zmieniali poglądy. Ali Raban Tabari przeszedł na islam. Stał się jednym

z najbardziej znaczących teologów muzułmańskich. Parę lat po śmierci Abu Qurry Ali Raban

Tabari napisał godne uwagi apologetyczne dzieło w obronie islamu, na bardzo dobrym

poziomie. Przejął w nim metody rozumowania chrześcijan, używając chrześcijańskiej

metodologii i wychodząc z chrześcijańskich założeń. W swej apologetyce Ali Raban Tabari

przedstawia bogatą listę cytatów biblijnych, które według jego interpretacji będą wskazywały

na Mahometa i jego prorocką misję. Chrześcijański teolog Johann Kantakuzenos również

przedstawił muzułmanom listę cytatów biblijnych, wskazujących na przyjście Chrystusa5.

Jan z Damaszku († ok. 750), prawdopodobnie pierwszy teolog chrześcijański, który

się spierał z muzułmańskimi teologami, traktuje islam jako jedną z chrześcijańskich herezji.

W swym dziele „Przeciw herezjom” Jan Damasceński przedstawia islam w ostatnim

rozdziale6, sytuując go w pobliżu arianizmu, który także wyrażał wątpliwości w Boże

synostwo Chrystusa. Zdaniem Jana z Damaszku Mahomet podtrzymywał kontakty

z mnichami ariańskimi. Argumentem są tu przede wszystkim poglądy chrystologiczne, jednak

pojawiają się także personalne ataki na Mahometa. Tak rozpoczynają się polemiki

i oskarżenia o herezję wobec ismaelitów - jak nazywa Jan Damasceński muzułmanów - a ich

echa długo pozostaną żywe.

Jednak zaszeregowania islamu do rzędu chrześcijańskiej herezji nie należy widzieć

wyłącznie negatywnie7. Widać wyraźnie, że autor mógł odwołać się do przekonania

o wspólnych korzeniach, najwyraźniej uznawano, że jednak istnieje wiele wspólnego

pomiędzy tymi religiami.

To wzajemne przenikanie się trzech wielkich religii, ich bliskość i współzależności

znajdujemy szczególnie w pewnej grupie, która pochodzi ze środowiska palestyńskiego

judeochrześcijaństwa. To właśnie tę grupę religijną chcemy uczynić przedmiotem naszych

studiów. Przyjmijmy jako założenie wstępne, że miała ona związek z powstaniem islamu. Nie

myślimy tu o całym judeochrześcijaństwie w jego różnorodności. Wszyscy pierwsi

chrześcijanie gminy jerozolimskiej byli judeochrześcijanami. Także w gminie Antiochii, która

powstała jako druga znacząca gmina chrześcijańska, większość wiernych, być może

przeważająca, to judeochrześcijanie. W naszym przypadku mamy na myśli tych

judeochrześcijan, którzy sprzeciwiali się Pawłowi i byli określani przez niego jako „fałszywi

bracia” (Ga 2,4), chcący mocniej niż inni trwać przy zasadach judaizmu. Ale nie wolno

przeoczyć faktu, że jednak chcieli pozostać i pozostali chrześcijanami.

Budzą oni nasze zainteresowanie jako szczególny przykład przenikania się dwu

religii: judaizmu i nowopowstającego chrześcijaństwa. To zrozumiałe: gdy powstaje nowa

sytuacja, gdy tworzy się coś zupełnie nowego, pojawiają się różnorodne stanowiska co do

kwestii, jak należy się zachować wobec dotychczasowych praw i zasad. Pierwsi chrześcijanie,

będąc wszyscy judeochrześcijanami, a więc Żydami z urodzenia i wychowania, nie chcieli

porzucać wszystkiego, czym dotąd żyli. Odczytujemy to łatwo - zachowano świętą księgę

Żydów. Owszem, wykładano ją nieco inaczej, nazwano później Starym Testamentem (por. 2

Kor 3,14), ale pozostała korzeniem i podstawą własnej wiary.

To (judeo-)chrześcijaństwo, które na początku mogło wydawać się jednością, szybko

rozpadło się na różne kierunki. Judeochrześcijanie, których drogę będziemy śledzić, a więc

„fałszywi bracia”, jak ich nazwał Paweł, wprawdzie przyjęli Ewangelię, jednak

w przeciwieństwie do innych trzymali się mocno zasad judaizmu, a więc Prawa i zwyczaju

obrzezania. Uznawali je za ważne teologicznie, ważne dla zbawienia. Tworzyli własne

wspólnoty, posiadali także własny kanon ksiąg Nowego Testamentu, z którego wykluczyli

Pawła i jego listy. Tu wzajemne wpływy i przenikanie się judaizmu i chrześcijaństwa były

bliskie zlania się.

A jak jest z islamem, który pojawia się na scenie w siódmym wieku? Czy jest on

rzeczywiście chrześcijańską herezją, jak to widział Jan z Damaszku i wielu innych? W tych

czasach nie ma jeszcze ścisłego rozróżnienia pomiędzy herezjami a ortodoksyjnym

chrześcijaństwem.

Istnieli

monofizyci,

nestorianie

i wiele

innych

ugrupowań

chrześcijańskich, które same definiowały swą chrystologię. Każda z nich mogła określać

siebie jako ortodoksyjną, a odrzucać poglądy innych. Czy u początków ruchu, z którego

wyłonił się islam, stała jedna z tych grup chrześcijańskich? Wygłaszając tak interesującą

Koran i chrześcijanie - Gnilka Joachim.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: