Samokontrola, samoocena uczniów. Ewaluacja
SAMOKONTROLA to czynności pedagogiczne zmierzające do rozwijania samodzielności ucznia, czyli do samodzielnego myślenia, zdobywania wiedzy, sprawności i umiejętności. Samokontrola i samoocena samego siebie wymaga pewnego modelu, który wytworzyć pomoże uczniowi nauczyciel.
Wdrażanie ucznia do samokontroli jest procesem powolnym i musi być prowadzone z zachowaniem zasady stopnia trudności.
A więc
- jasne rozumienie
- Pamięciowe opanowanie treści
- Odpowiednie wyrażanie treści (właściwe sformułowanie)
- Zdolność do stosowania teoretycznego i praktycznego
- Badanie prawdziwości treści
- Uwaga i pilność w procesie uczenia się
Nauczyciel musi korzystać z wielu okoliczności dających sposobność uczniom do samokontroli np.:
- Wskazać potrzebę przejrzenia jeszcze raz swej pracy pisemnej i dokonania poprawek
- Wymagać sprawdzenia wyników rozwiązań matematycznych za pomocą różnych sposobów
- Porównać czas wykonywania zadań
- żądać oceny swej odpowiedzi (słownej)
- Porównywać z inną podobną
- Porównywać wyniki w różnych okresach własnej pracy
Na lekcjach nauczyciel powinien stwarzać możliwości wyposażenia ucznia w pewien zasób informacji i umiejętności ważnych do funkcjonowania w społeczeństwie oraz niezbędnych w przyszłej pracy zawodowej. Umiejętności te to między innymi:
- Efektywne współdziałanie w zespole
- Rozwiązywanie problemów w twórczy sposób
- Skuteczne komunikowanie się w różnych sytuacjach
- Planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się
Uczniowie pracujący w grupie powinni zadawać sobie różne pytania zasugerowane przez nauczyciela:
- Co uzyskam w wyniku współpracy z innymi osobami?
- Czy moje potrzeby intelektualne zostaną zaspokojone w czasie pracy grupowej?
- Czy wystarczająco często mam okazję do zabierania głosu?
- Czy pozostali uczestnicy słuchają tego, co mówię?
- Czy grupa jest dla mnie tak ważna, że jestem gotowy do aktywnego zaangażowania się w pracę?
Tego typu charakter pytań powinien wzbudzać samokontrolę u ucznia i powodować większe zaangażowanie podczas pracy w zespole.
SAMOOCENA to zespół różnorodnych sądów i opinii, które uczeń odnosi do swojej osoby, cech fizycznych i uzdolnień. Wyrasta ona na podłożu osobistych doświadczeń, przeżyć I stosunku innych ludzi.
Na samoocenę wpływają następujące czynniki:
- Statyczne (budowa fizyczna, wygląd zewnętrzny, zdrowie, nietypowość)
- Dynamiczne (osobiste doświadczenie ucznia - sukcesy, porażki, sytuacje w rodzinie, bodźce stresowe, pozycja wśród rodzeństwa, metody wychowawcze rodziców i nauczycieli)
Ze względu na powyższe czynniki możemy wyróżnić dwa rodzaje samooceny: dodatnią i ujemną.
Ujemna samoocena powoduje m. in.:
- Nadmiar kontroli
- Nauczyciel autokratyczny
- Brak akceptacji grupy
- Brak bezpieczeństwa
- Negatywna ocena innych
- Obawa przed ośmieszeniem
Dodatnią samoocenę powoduje m. in.:
- Nauczyciel demokratyczny
- Akceptacja grupy
- Poczucie bezpieczeństwa
- Pozytywna ocena innych
- Uznanie i docenianie przez innych
Objawami ujemnej samooceny są m. in.:
- Wewnętrzne napięcie ucznia
- Izolacja społeczna
- Oskarżanie i pomniejszanie wartości innych
- Wrażliwość na ocenę rówieśników
- Odczuwanie zagrożenia
Dodatnie objawy stanowią natomiast:
- Śmiałe, pewne siebie nawiązywanie kontaktów z innymi
- Zdolność ufania innym
- Mała zależność w stosunkach społecznych
- Mała potrzeba zachęt i pochwał
- Zdolność samodzielnego doboru kolegów.
Sposoby pobudzania dodatniej samooceny:
- Demokratyczna technika wychowawcza
- Aktywizowanie (na lekcjach i poza nimi)
- Ułatwianie wzajemnych kontaktów
- Stwarzanie warunków do nieskrępowanej dyskusji i do samodzielnego podejmowania decyzji
- Nie stosowanie zbyt surowej oceny
- Indywidualizowanie swoich oddziaływań na uczniów
- Zachęcanie do pracy
- Wnikliwe kontrolowanie pozycji i ról społecznych uczniów
- Prowadzenie rozmów indywidualnych (o problemach uczniów)
Evaluate - (j. ang.) - oceniać, szanować.
Ewaluacja edukacyjna stanowi systematyczne badanie lub szacowanie wartości jakiegoś obiektu. Ewaluacja to systematyczne gromadzenie różnorodnych informacji, które są pomocne w określaniu, jak i czy w ogóle nastąpiła modyfikacja uczenia się. To proces zmierzający do stwierdzenia, w jakim stopniu zamierzone cele edukacyjne są rzeczywiście realizowane.
To systematyczne badanie zdarzeń, które mają miejsce w ramach realizowanego programu bądź stanowią jego konsekwencję. Badania te mają przyczynić się zarówno do usprawnienia tego programu, jak i innych programów zmierzających do tych samych celów.
To dostarczanie informacji potrzebnych do podjęcia decyzji, np. jak dalej uczyć, żeby było lepiej.
· Formatywna, która dostarcza informacji potrzebnych do korygowania programu, jego modyfikowania i sterowania nim.
· Konkluzywna, która pozwala określić rezultaty i efektywność programu, zwłaszcza pod kątem podjęcia decyzji o kontynuowaniu czy też szerszym upowszechnianiu programu
· Psychologiczna lub społeczno - polityczna, konieczna do motywowania i kształtowania świadomości, pozwala ocenić, kto w społeczności szkolnej wie o realizacji programu i jaka jest ta wiedza
· Administracyjna - wykorzystywana do sprawowania władzy, podejmowania decyzji o modyfikacji, kontynuacji czy nawet wycofaniu się np. ze szkolnej innowacji, do ewaluowania podwładnych przez zwierzchnika.
Wszystko, co istnieje realnie, może być obiektem ewaluacji. Typowymi obiektami w edukacji są uczniowie, personel edukacyjny i administracyjny, programy szkolne, materiały nauczania, projekty, innowacje, pojedyncze lekcje, spotkania szkoleniowe.
Po co, w jakim celu przeprowadzać ewaluacje ?
Ewaluacja ma za zadanie oszacowanie:
· Merytorycznej wartości celów,
· Jakości planu, który ma zapewnić osiągnięcie celów,
· Stopnia, w jakim plan został zrealizowany lub w razie konieczności zmodyfikowany,
· Wartości jego rezultatów.
Każda ewaluacja jest użyteczna, o ile zostanie przez kogoś wykorzystana. Adresatami ewaluacji w szkole mogą być:
· Uczniowie wybranej klasy lub całej szkoły.
· Kadra pedagogiczna.
· Cała społeczność szkolna.
· Rodzice.
· Dyrekcja szkoły.
· Organ prowadzący szkołę.
Cztery poziomy ewaluacji wg modelu Kirkpatrika:
Zwykle szkoły stosują ewaluację na drugim poziomie po zakończeniu procesu wdrażania innowacji.
Przebieg ewaluacji.
Proces ewaluacji można podzielić na pięć faz:
Aby ułożyć dobrze arkusz ewaluacyjny, właściwie, trafnie zadać pytania, trzeba dokładnie określić przedmiot ewaluacji, uświadomić sobie, co chcemy zbadać, co było celem naszej pracy. Dokładne określenie przedmiotu ewaluacji pozwala stwierdzić, jakie informacje należy gromadzić i jak należy je analizować.
Cechy ewaluacji:
· Przydatna - ewaluatorzy powinni wskazywać kierunki dalszych działań oraz możliwość wykorzystania wyników ewaluacji w dalszej praktyce szkolnej. Ewaluacja nie ma sensu, jeżeli nie ma widoków, że ktokolwiek ją wykorzysta.
· Rzetelna - ewaluacja musi być obiektywna i dostarczać rzetelnej oceny, która powinna się potwierdzić, jeżeli zostanie przeprowadzona przez inną osobę lub inny zespół albo też, gdy zostanie powtórzona przez ten sam zespół.
· Wykonalna - uwagi ewaluatorów powinien cechować realizm i rozwaga. Ewaluację należy przeprowadzać tylko wtedy, gdy zostanie powtórzona przez ten sam zespół.
· Przyzwoita – ewaluacji można się podjąć tylko wtedy, gdy da się wykazać, że zostanie ona przeprowadzona uczciwie i zgodnie z normami etycznymi.
Metody badawcze w ewaluacji:
· Kwestionariusze.
· Wywiady z uczniami, nauczycielami, rodzicami.
· Śledzenie naturalnych zmian w toku realizacji programu.
· Eksperyment pedagogiczny.
· Pomiar dydaktyczny.
Dlaczego po lekcji przeprowadzamy ewaluację ? Dlatego, że jest to metoda na przekonanie się o realizacji celu głównego oraz szczegółowych lekcji.
Przykładowe pytania zadawane uczniom na koniec lekcji w części refleksyjnej w ramach wywiadu...
mg81s