Astma oskrzelowa.doc

Astma oskrzelowa,

dychawica oskrzelowa (łac. Asthma bronchiale) - przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych o podłożu alergicznym, charakteryzująca się skurczem oskrzeli, samoistnie lub farmakologicznie odwracalnym, oraz nadreaktywnością oskrzeli

Przyczyny

W przypadku astmy atopowej objawy choroby są wynikiem reakcji alergicznej typu natychmiastowego. W procesie tym biorą udział trzy zasadnicze składniki: alergen, swoiste przeciwciała IgE oraz komórki układu odpornościowego. Najczęstszymi alergenami w astmie oskrzelowej są: roztocza kurzu domowego (Dermatophagoides pteronyssinus), sierść i naskórek zwierząt, pióra ptaków domowych, pyłki traw, drzew, chwastów, zarodniki grzybów i inne. Jednym z najsilniejszych czynników ryzyka wystąpienia astmy oskrzelowej jest atopia. Komórki układu odpornościowego biorące udział w procesie reakcji alergicznej to mastocyty, bazofile, eozynofile, limfocyty, monocyty, makrofagi pęcherzyków płucnych, komórki nabłonka oskrzeli.

Podział

Obecnie, biorąc pod uwagę nasilenie objawów i przebieg choroby, astmę oskrzelową dzieli się na:

• sporadyczną:

·         objawy rzadziej niż 1 raz w tygodniu,

·         objawy nocne nie częściej niż 2 razy w miesiącu,

·         zaostrzenia są krótkotrwałe;

• przewlekłą lekką:

·         objawy częściej niż 1x w tygodniu, ale rzadziej niż 1x dziennie,

·         objawy nocne częściej niż 2x w miesiącu,

·         zaostrzenia mogą zaburzać sen i utrudniać dzienną aktywność;

• przewlekłą umiarkowaną:

·         objawy codziennie,

·         objawy nocne częściej niż 1x w tygodniu,

·         zaostrzenia mogą zaburzać sen i utrudniać dzienną aktywność;

• przewlekłą ciężką:

·         objawy codziennie,

·         częste zaostrzenia,

·         częste objawy nocne,

·         ograniczenie aktywności fizycznej.

Objawy

Typowe objawy to:

·         napady duszności spowodowane skurczem oskrzeli,

·         świszczący oddech,

·         kaszel,

·         uczucie ciężaru w klatce piersiowej.

Objawy mogą cofać się częściowo lub całkowicie, spontanicznie lub pod wpływem leków. Występuje nadreaktywność oskrzeli na różnego rodzaju czynniki środowiska zewnętrznego. Napady astmy pojawiają się w wyniku kontaktu z alergenem (kurz, pyłki roślin, sierść zwierząt, pierze, niektóre pokarmy i in.), w trakcie wysiłku fizycznego, podczas oddychania mroźnym powietrzem, w trakcie infekcji (bakteryjnych, wirusowych) układu oddechowego.

Czynniki zaostrzające objawy astmy to:

·         kontakt z alergenami,

·         nawracające infekcje układu oddechowego,

·         palenie papierosów,

·         hiperwentylacja wysiłkowa,

·         niektóre leki,

·         niektóre składniki pokarmowe.

Chorzy na astmę oskrzelową skarżą się często na ucisk w klatce piersiowej, nadmierną produkcję plwociny, zaburzenia snu i częste napady duszności w godzinach nocnych.

Rozpoznanie

Wstępne rozpoznanie można często ustalić na podstawie dolegliwości zgłaszanych przez chorego. Jednak do ustalenia diagnozy niezbędne są badania dodatkowe. Najistotniejsze to: spirometria z próbą rozkurczową, prowokacyjne testy wziewne, testy skórne (prick testy), poziom swoistych przeciwciał w surowicy krwi (całkowite i swoiste IgE).

Leczenie

Leczenie w astmie oskrzelowej jest ściśle uwarunkowane stopniem ciężkości choroby.

Zasadnicze znaczenie w procesie leczenia astmy ma unikanie kontaktu z czynnikami wywołującymi napad astmy u chorego (unikanie alergenów, unikanie ekspozycji na mroźne powietrze). W niektórych przypadkach możliwe jest leczenie odczulające (desensytyzacja), jedna z metod immunoterapii.

Z uwagi na utrudnienia w leczeniu przyczynowym, stosuje sie zazwyczaj leczenie objawowe. W leczeniu napadów astmy stosuje się leki rozkurczające oskrzela a w długotrwałej, profilaktycznej terapii leki przeciwzapalne.

Obecnie dominującą metodą podawania leków spazmolitycznych (rozkurczowych) jest metoda wziewna – bezpośrednio do układu oddechowego. Ma ona tę istotną zaletę, że minimalizuje negatywne ogólne działania niepożądane. Stosowane są inhalatory dozowane, turbuhalery, a niektórzy chorzy wykorzystują metodę podawania leków w nebulizacji. W ciężkich postaciach choroby niezbędne jest także zastosowanie leków o działaniu ogólnoustrojowym, podawanych w postaci tabletek, iniekcji (zastrzyków) lub kroplówek.

Główne grupy leków o działaniu rozkurczowym, stosowane w astmie oskrzelowej, to:

Leki β-mimetyczne (agoniści receptorów β-adrenergicznych)

Pobudzenie receptorów β-adrenergicznych w oskrzelach powoduje bezpośrednio rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli. Przykłady leków: Ventolin, fenoterol, salmeterol, formeterol, berodual, buventol

Pochodne ksantyny.

Są inhibitorami fosfodiesterazy - enzymu odpowiedzialnego za rozkładanie cyklicznych nukleotydów. Wzrost stężenia cAMP i cGMP w komórkach mięśni oskrzeli powoduje spadek stężenia jonów wapnia i zahamowanie skurczu. Przykłady leków: teofilina, aminofilina

Leki cholinolityczne. Blokują receptory muskarynowe w oskrzelach powodując rozkurcz mięśni oskrzelowych, jeśli skurcz był wywołany pobudzeniem nerwu błędnego, co jest przyczyną napadów astmy u ok. 50% chorych. Nie hamują skurczów innego pochodzenia.

Leki o działaniu przeciwzapalnym:

kortykosterydy podawane w postaci wziewnej, rzadziej w postaci doustnej lub parenteralnej, np. neplit

stabilizatory komórek tucznych. Zmniejszają wydzielanie mediatorów prozapalnych takich jak histamina, prostaglandyny, interleukina.

inhibitory lipooksygenazy (LOX). Hamują syntezę prozapalnych leukotrienów

Inne leki przeciwastmatyczne:

leki o działaniu antyhistaminowym,

leki wykrztuśne i mukolityczne.

Poza tym stosuje się niekiedy metody fizykoterapeutyczne, psychoterapię i gimnastykę oddechową.

W skrajnie zaawansowanych przypadkach napadów astmatycznych zachodzi czasem potrzeba wspomagania oddechu respiratorem.

Specyficzne postaci astmy oskrzelowej

Astma wysiłkowa: napady duszności występują przede wszystkim lub wyłącznie po wysiłku lub po kilku minutach jego trwania i ustępują wkrótce po jego zaprzestaniu. Do dłuższych wysiłków można zaliczyć także zbyt długie przesiadywanie przed komputerem, uprawianie sportu np. biegi długodystansowe.

Astma aspirynowa: postać astmy, w której ciężkie napady duszności rozwijają się po zażyciu kwasu acetylosalicylowego (aspiryna, polopiryna) lub innego niesterydowego leku przeciwzapalnego.

Astma zawodowa: postać astmy ujawniająca się w wyniku zadziałania szkodliwego czynnika zawodowego u pracownika, który do tej pory był zdrowy. U tych chorych objawy choroby mogą ustępować w dni wolne od pracy, w trakcie urlopu. np. Niekiedy osoby pracujące w piekarni nie mogą już "patrzeć" na pieczywo itp. objawy mogą ustąpić po dłuższej nieobecności w pracy.