Fredro Aleksander, Dożywocie:
Akcja komedii toczy się we Lwowie.
1. Akt pierwszy. Sala w oberży.
a) Łatka i Filip → rozmawiają o balu, który miał miejsce w oberży i o Leonie, który pomimo chorowitości i lichej postawy pił jak smok;
• Łatka wypomina Filipowi, że to dzięki niemu ma pracę i on go tak oporządził; wymienia piękne rzeczy, które mu dał, a Filip określa je mianem łachów;
• Łatka ma dożywocie Leona Birzyckiego, jednak ten o tym nie wie (zostało wykupione pod fałszywym nazwiskiem);
b) scena II → Leon prosi o szklankę wody z cukrem i cytryną, Filip proponuje trochę rumu, kończy się na tym, że dostaje sam rum;
• Leon prosi Filipa, aby dowiedział się, kto ma jego dożywocie;
c) Scena III → Leon wyprawił bankiet jak się zowie, jest chwalony przez Michała i Rafała (dwóch braci);
• nie pamiętają, co robili, bo tak byli upici;
• proszą go, aby napisał kilka słów do żon, gdyż boją się ich reakcji;
d) Scena IV i V;
• narzekają na swoje żony, jednemu zrobi awanturę, drugiemu będzie drążyć dziurę w brzuchu do oporu;
• wychodzą w nie swoich kapeluszach → jeden w zbyt obszernym, drugi w zbyt małym;
e) Scena VI;
• Filip przynosi Leonowi paczkę, liczą, że to pieniądze, ale znajdują tam: parę pończoch, kaftanik i starą szlafmycę; przy tym znajduje się liścik „Szanuj życie należycie, bo jak umrzesz stracisz życie!”
f) Scena VII;
• doktor Hugo i Leon; „A co do Twojej głowy, chyba chirurg ci poradzi; jak tę zdejmie, inną wsadzi”
• lekarza przysłała jakaś postać, o której przysiągł milczeć, bo ponoć Leon był chory; L. Nazywa tę postać Sylfidą, będąc pewnym, że to jego nimfa opiekuńcza;
2. Akt II.
a) Scena I; Orgon, Rózia, służący;
• Rózia jest córką Orgona; Rózia ma zostać żoną Łatka;
b) Scena II; przychodzi Łatka;
• Orgon opowiada o tym, że procesuje się z krawcem, który miał mu uszyć czamarę, a wyszła mu kurtka;
c) Scena III;
• Orgon jest zadłużony u Łatka, dlatego oddaje mu za żonę córkę; ona nie przyjmuje pierścionka zaręczynowego → w scenie widać wstręt do absztyfikanta;
• chciwość Łatka → potrzebuje żony, żeby była w domu i strzegła szkatuły z pieniędzmi;
d) Scena IV;
• Łatka i Twardosz → targują się o dożywocie Birbackiego Leona, bo Łatka chce je odsprzedać Twardoszowi; Leon jest bowiem chorowity, niepewna z niego inwestycja;
e) Scena V;
• rozmowa pijanego Leona z Łatkiem; mówią prawie symultanicznie;
• Leon po pijaku czyta afisz o człowieku, który wybiera się w lot balonem i uznaje go za zaproszenie;
• Łatka zamyka szukającego Filipa Leona w pokoju Orgona, żeby nie wyszedł i przypadkiem nie wybrał się w podróż balonem;
f) scena VI;
• Łatka i Filip → Ł. Chce wysłać F. W podróż balonem, zapewne aby móc kontrolować, kiedy wypuścić Leona z pokoju; F. Jednak nie zgadza się na lot, więc Łatka każe mu iść i obserwować balon oraz przynieść potem wiadomość o jego odlocie;
g) Scena VII;
• Orgon i Łatka → Orgon narzeka na wysokie ceny i dziwaczne nazwy produktów (satan [pewnie chodzi o satynę → przyp. Ciesielska], grugru, szwali), z których chce uszyć suknię córce;
• „panna w fałdach to kot w worze” → krytyka fałdziastych sukienek;
• Leon jest zamknięty razem z Rózią w jednym pokoju, Łatka próbuje uniknąć dekonspiracji, jednak nie udaje mu się; Leon mocnym ciosem w drzwi otwiera je;
h) Scena VIII;
• okazuje się, że Leon kocha Rózię, która jest wychowanką jego matki i również go kocha;
• Leon chce pojąć Rózię za żonę, choć nie ma ani grosza → ślub z miłości, Orgon wzbrania się, gdyż jest świadom, że potrzebują pieniędzy;
3. Akt III.
a) Scena I;
• Łatka i Twardosz; dogadują się co do opłat i rozliczają się za dożywocie Leona;
• wchodzi Filip;
b) Scena II;
• Rafał i Michał za nim, szukają Leona Birbackiego; przychodzą z pistoletami i chcą go zabić;
• listy, które napisał Leon, zamiast uspokoić żony bohaterów, rozsierdziły je jeszcze bardziej; szepczą na ucho, że pan Leon już od roku.. [podejrzewam, że bałamucił im żony, ale nie jest napisane → przyp. Ciesielska]
• aby ratować życie Leona-inwestycji, Łatka proponuje, aby drasnęli mu strzałem łydkę, jeśli tak łakną krwi; Ci zgadzają się, a koleś zaczyna panikować;
• podziwiając jego przyjaźń i odwagę, odchodzą bez uszczerbiania kogokolwiek;
• przychodzi doktor i wygłasza opinię na temat kiepskiego zdrowia Birbackiego;
• to Łatka wysłał doktora do Leona, a nie jego Sylfida, czyli Rózia;
• pojawienie się doktora znów uniemożliwia podpisanie papieru przez Twardosza; w poprzednich scenach chował pieniądze, teraz wykrada się niezauważenie;
d) Scena IV; Rózia i Orgon;
• Rózia wyrzeka się cnót i honoru, aby ratować majątek ojca, płacze;
• Orgon dowodzi, że pieniądze kupują szacunek ludzi i nikt nie pogardza bogatymi;
• Rózia próbuje namówić ojca na zgodę na małżeństwo z Leonem, ten jednak obstaje przy swoim;
e) Scena V i VI;
• Filip wyznaje prawdę Leonowi, mówi, że jego Sylfidą jest Łatka, a to z Filipowej winy;
• Leon obmyśla plan, wysyła Filipa po pistolety, pisze pożegnawczy list samobójczy do Rózi; rozkazuje dać go jednak Łatce;
f) Scena VII i VIII → doskonała kreacja sceniczna;
• zostawia również list u Rózi, aby i ona wiedziała o jego zamiarach;
• łatka charakterystyczne powiedzonko → bodaj Ci nóżka spuchła; próbuje wymyślić sposób na powstrzymanie L. Przed samobójstwem, on jednak wszelkie jego pomysły zbija argumentami;
• Leon udaje, kiedy Ł. Proponuje mu Rózię, że wcale nie o to mu chodzi i że już mu wszystko jedno;
• Leon obiecuje spłacić za rok połowę swojego dożywocia w zamian za Rózię i to, że się nie zabije → cały podstęp się udaje, słyszy to Rózia i mamy happy end!
heaen