ĆWICZENIA I
WSTĘP DO ĆWICZEŃ Z FIZYKOTERAPII
1. Definicja MEDYCYNY FIZYKALNEJ
Zajmuje się zastosowaniem metod fizycznych w celach leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych. W zakres medycyny fizykalnej wchodzą:
a) Fizykoterapia – dział lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, termiczne, promieniowanie Słońca oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia (aparaty)
b) Fizjoprofilaktyka - dział medycyny fizykalnej, w którym wykorzystuje się zarówno naturalne jak i wytworzone sztuczne czynniki do zaspokojenia potrzeb ustroju lub do zwiększenia jego odporności.
c) Fizykalne metody diagnostyczne - dział medycyny fizykalnej, który zajmuje się rejestracją pewnych zjawisk fizycznych zachodzących w ustroju i na badaniu jego odczynów na bodźce fizyczne (np. elektromiografia – rejestrowanie prądów czynnościowych powstających w czasie czynności mięśni szkieletowych)
CELE MEDYCYNY FIZYKALNEJ
· Zwalczanie bólu
· Zwalczanie stawów zapalnych
· Zwiększanie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom
· Usprawnianie mechanizmów regulacyjnych ukł. krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry
· Poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej organizmu
· Normalizacja przebiegu wegetatywnych procesów życiowych
· Przeciwdziałanie skutkom hipokinezji
· Usprawnianie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu
· Profilaktyka skutków dezadaptacji organizmu do bodźców termicznych
DZIAŁY MEDYCYNY FIZYKALNEJ
· Wodolecznictwo
· Balneoterapia
· Klimatoterapia
· Aerozoloterapia
· Światłolecznictwo
· Ciepłolecznictwo
· Elektroterapia
· Krioterapia
· Laseroterapia
· Magnetoterapia
· Wziewania
· Leczenie uzdrowiskowe
· Ultradźwięki
2. Czynniki fizyczne
a) Czynniki termiczne – bodźcem dla organizmu jest energia cieplna, która może być przekazana drogą przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o wielkiej częstotliwości , oddziaływania na nie pól elektrycznych, magnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej częstotliwości. Ciepło powstaje również w tkankach pod wpływem ultradźwięków.
b) Czynnik fotochemiczny – zależy od reakcji fotochemicznych zachodzących w tkankach pod wpływem promieni nadfioletowych
c) Czynnik elektrokinetyczny – różnego rodzaju prądy impulsowe powodują pobudzenie tkanki nerwowej i mięśniowej. Wynikiem tego pobudzania są skurcze mięśni.
d) Czynniki elektrochemiczne – istota tych czynników jest przepływ przez tkanki stałego prądu elektrycznego (przemieszczenie jonów i zmiany ich stężenia)
e) Czynniki mechaniczne i kinetyczne - związane są z oddziaływaniem mechanicznym (ciśnienie hydrostatyczne wody, ultradźwięki, masaż, nacieranie). Czynnik kinetyczny oddziałuje na organizm w czasie wykonywania ćwiczeń
3. Mechanizm działania czynników fizycznych
Zmiany w tkankach wywołuje tylko energia, która została zabsorbowana. Energia , która przenika przez tkanki lub odbija się od nich nie ma znaczenia terapeutycznego – prawo Grothusa-Drapera.
Zmiany (odczyn) występujące w tkance w wyniku zadziałania na nią określonej postaci energii zależy od:
· Ilości energii
· Czasu działania energii
· Właściwości tkanki
· Miejsca występowania
· Liczby zabiegów (ekspozycji)
Odczyn miejscowy – lokalne – występują w miejscu zabiegu i w jego najbliższej okolicy
Odczyn ogólny – stanowi odpowiedź całego ustroju lub niektórych jego układów na dany bodziec fizyczny (powstaje w wyniku zmian wtórnych zachodzących w ustroju pod wpływem miejscowego działania energii lub na drodze odruchowej)np. podniesienie temperatury ciała występujące po długotrwałym ogrzewaniu kończyn;
Odczyn progowy – najmniejszy stwierdzalny odczyn
Odczyn nieodwracalny – powstaje wskutek uszkodzenia tkanek – upośledzenie lub zniesienie jej czynności oraz zaburzenie lub zniszczenie jej struktury
Odczyn odwracalny – ustępuje po upływie pewnego czasu
Odczyn normalny – tkanki wykazujące prawidłowe czynności reagują w określony sposób, który można przewidzieć
Odczyn paradoksalny – występuje wskutek odmienny od spodziewanego, w przypadku gdy tkanki są zmienione chorobowo lub zaburzone są mechanizmy ustrojowe decydujące o odczynie
4. Dawkowanie energii leczniczych – terapeutyczne miary dawek
1. Kategorie:
· Podprogowe – zbyt słabe, by wywołać dostrzegalne zmiany w tkankach
· Lecznicze - wywołujące zmiany, które wykorzystuje się do leczenia fizykalnego
Wyróżniamy
-progowe
-nadprogowe
-średnie
-submaksymalne
· Szkodliwe – wywołujące zbyt duże zmiany
Najmniejszą dawkę wywołującą zmiany nazywa się dawką progową lub dolną granicą tolerancji. Pomiędzy dawkami progowymi a maksymalnymi znajduje się zakres tolerancji, w którym mieszczą się dawki lecznicze. Górną granicę tolerancji wyznacza wytrzymałość fizyczna tkanek i ustroju na działanie danej energii.
5. Tolerancja energii
(w przypadku tej nietolerancji należy przerwać leczenie i porozumieć się z lekarzem, który może zalecić kontynuację leczenia przy zmniejszonej dawce)
6. Ogólne zasady wykonywania zabiegów
a. Zaplanowanie zabiegu – poinformować pacjenta
i. Kolejność zabiegów i (jeśli zalecono kilka różnych zabiegów na jeden dzień, ustala się ich kolejność; jako pierwsze wykonuje się zabiegi z elektroterapii, następnie zabiegi mokre, zabiegi ciepło lecznicze i masaże, ultradźwięki, lasero-, magnetoterapie można przeprowadzić w dowolnej kolejności;
ii. Umiejscowieniu i rozległości zabiegów oraz sposobie przygotowania się do zabiegu
iii. Pozycji przy zabiegu
Pozycje ułożeniowe
· leżenie na plecach wałek pod kolana
poduszka pod głowę
· leżenie na brzuchu kocyk pod brzuch (zmniejszenie lordozy lędźwiowej)
wałek pod stopy
· leżenie na boku wałek między nogami
lub jedna kd ugięta w stawie biodrowym i kolanowym druga kd prosta
· Obowiązuje postępowanie rozpoznawczo-informacyjne, w trakcie którego należy:
§ Przeprowadzić wywiad (czy pacjent bierze zabieg po raz pierwszy, a jeśli nie, jak go poprzednie znosił, jakie dolegliwości pacjent odczuwa i gdzie są zlokalizowane, jak pacjent jest nastawiony na zabieg, czy ma zaufanie i czy zabieg nie budzi w nim lęku – na podstawie zachowania pacjenta)
§ Obejrzeć okolicę ciała, na której będzie wykonywany zabieg (dotyka się miejsce zabiegu, aby poznać bolesność, napięcie mięśni, nie zawsze widoczne dobrze nierówności powłok skórnych, znamiona, oraz i ciepłotę; o dotykaniu należy uprzedzić pacjenta)
· Rodzaje zabiegów:
o Całkowite – obejmują całe ciało lub całe ciało oprócz głowy
o Częściowe – obejmują część ciała, np. kończynę, dwie kończyny, kręgosłup
o Miejscowe – obejmują okolicę ciała mniejszą niż część ciała
§ Przekazać informacje o zabiegu (pozycje ułożeniowe, w jaki sposób będzie wykonywany zabieg oraz jakie może wywołać odczucia oraz skutki)
§ Odpowiedzieć na pytania i wątpliwości pacjenta (pacjent powinien ustnie wyrazić zgodę na zabieg)
· Zachowanie spokoju i sprawna reakcja
· Przyczyny
o Zła tolerancja zabiegu
§ Objawy ogólne – zemdlenia, osłabienie, bicie serce szybsze, zawroty
§ Objawy miejscowe na skórze lub ból w miejscu zabiegu
o Awaria aparatu lub instalacji energetycznej (niezwłocznie przerwać zabieg)
szydera