pedagogika egzystencjalna.doc

                      Pedagogika egzystencjalna

GENEZA

Istnieje wiele opinii co podochodzenia egzystencjalizmu. Bliskie prawdy wydaje się rozwiązanie jakie zaproponował Adam Schaff. Ukazuje tradycję dwu koncepcji filozoficznych:

1.      Pierwsza z nich wywodzi się ze szkoły jońskiej(VI-IV w.p.n.e), a przedstawiciele to m.in. Tales, Alaksymander, Heraklit. Szukali oni odpowiedzi na pytanie o początek i naturę świata, oraz zasad nim rządzących.

2. Druga koncepcja pochodzi od Sokratesa. Nie chciał on zajmować się przyrodą, gdyż twierdził, że drzewa niczego nie mogą go nauczyć, ale do wiedzy można dojść przede wszystkim poprzez rozmowy z ludźmi.

Nagły sukces egzystencjalizmu można także wytłumaczyć aktualnymi czynnikami:

·          Problemy własnego losu są stale ważne dla człowieka

·          Po dwóch strasznych wojnach wytworzyła się „sytuacja graniczna”, gdyż świat znajduje się na krawędzi życia i śmierci.

Za „ojca egzystencjalizmu” uważany jest  SOREN KIERKEGAARD   (1813-1855), gorliwie wierzący w Boga, ale do jego poglądów często nawiązują niewierzący egzystencjaliści.

Pień egzystencjalistyczny rozdziela się na dwie gałęzie, których jedna została zaszczepiona w chrześcijaństwie a druga jest ateistyczna.

I.                   Tendencja agnostyczna ateistyczna

Przedstawiciele

1.      MARTIN HEIDEGGER     (1889-1976)

Ø       Reprezentant postawy agnostycyzmu

v       Koncepcja człowieka

3 momenty istnienia człowieka;

1)     absurdalne wynurzenie się człowieka z nicości i rzucenie w świat

2)     wyrywanie się ku przyszłości ; nadające sens światu, ale jedynie dzięki projekcji dokonanej przez człowieka

3)     upadek, czyli ugrzęźnięcie w powszedniości, bezosobowe zatopienie w rzeczach pod presją otoczenia

v       Człowiek wobec świata

·         Istnienie człowieka jest zespolone ze światem w jedną całość. Chociaż jednak człowiek ciąży ku innym ludziom zagrażają oni autentyczności jego życia

·         Tłum zagrzebuje jednostkę w swej anonimowej masie, narzucając jej bezosobowe, konwencjonalne formy postępowania

3 niebezpieczeństwa czyhające na jednostkę ze strony społeczeństwa:

1)      Gadatliwość- gdy nie dba się o pierwotny i właściwy sens słów, zaciemniając nimi prawdę

2)      Ciekawość- gdy nie chodzi o dogłębne poznanie rzeczy, ale o zaspokojenie podniet: stąd rozproszenie i pośpiech

3)      Dwuznaczność- brak prawdy i szczerości przy zachowaniu pozorów

Jedynym wyjściem, przed zagubieniem jest sumienie- pełne milczącej wymowy i metafizycznych treści.

v       Człowiek wobec Boga

M.Lelong opiera się na kategorycznym oświadczeniu Heideggera, że jego filozofii nie powinno się uważać za ateistyczną i dodaje, że „heideggerowski niebyt pozostaje dwuznaczny”. Najbardziej odpowiednie jest określenie jego postawy mianem agnostycyzmu otwartego

2.      JEAN PAUL SARTRE     (1905-1980)

Ø       Reprezentant postawy ateizmu o podbudowie intelektualnej

v       Koncepcja człowieka i problem Boga

·         Jeśli Bóg istnieje, to człowiek nie byłby wolny. Jako stworzony przez Boga zależałby od niego, gdyż stosunek Stwórca- stworzenie jest podobny do związku między rzemieślnikiem, a wytworem jego pracy

·         W umyśle Boga powstaje jakaś esencja człowieka, która potem urzeczywistnia się w poszczególnych jednostkach

·         Sartre jest przeciwny wszelkiemu esencjonalizmowi: wychodzi on z założenia, że egzystencja poprzedza esencję i wtedy człowiek posiada wolność absolutną, po prostu jest wolnością

v       Człowiek wobec świata

·         Wg. Heideggera pierwotnym stosunkiem człowieka do świata jest trwoga, zdaniem Sartre zaś obrzydzenie

·         Niemożliwa jest harmonia z przyroda, gdyż stanowi ona dla ludzi stałe zagrożenie, a przedmioty natury są „lepkie”, „mdłe”, „zimne”, i „złowrogie”

·         Ludzie odzierają się z ludzkiego istnienia, a miłość jest niczym innym jak atakiem na drugą osobę; jej zniewolnieniem i uprzedmiotowieniem

3.      ALBERT CAMUS     (1913-1960)

Ø      Reprezentant ateizmu życiowego

v       Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata

·         Dwie kategorie:

1.      Absurdu- ogólna uwaga wobec codziennego automatyzmu, w którym pogrążone jest życie ludzkie

·          Nieraz wskutek ważnego wydarzenia lub w wyniku nagłego olśnienia wewnętrznego: przebudzenie; odkrycie fundamentalnego absurdu świata

·          Uświadomienie obcości otoczenia, także tych których się kocha, nawet samego siebie

·          W konsekwencji niemożność podporządkowania się wszelkim ideałom, które tracą sens wobec powszechnej absurdalności, a człowiek czuje się zawsze niewinny

2.      Buntu

v       Człowiek wobec Boga

·         Camus nie podaje argumentów za ateizmem

·         Trudnością dla Camusa nie jest pogodzenie istnienia Boga z wolnością człowieka, gdyż wobec Boga mniej wchodzi w grę problem wolności, niż problem zła

II.              Tendencja teistyczna

1.      KARL JASPERS     (1883-1969)

Ø       Nie należy do żadnego wyznania

v       Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata

·         Nie usiłuje dotrzeć do istoty bytu,  ogranicza się tylko do badania ludzkiej egzystencji

·         Egzystencja nie jest czymś gotowym i zakończonym, a filozofia ma pomóc w stawaniu się sobą

·         Egzystencja jest nieuchwytna, a swą obecność manifestuje w sytuacjach granicznych, takich jak: śmierć, cierpienie, walka, wina. Przejawia się także głosem sumienia, lękiem egzystencjalnym

·         Dzięki komunikacji międzyludzkiej odkrywa się „głębsze ja”

v       Człowiek wobec Boga

·         Człowiek jest rozdarty między światem rzeczy, a transcendencją, która jest jedynie bytem prawdziwym i pełnym

·         Gdy życie kończy się śmiercią, egzystencja może uczestniczyć w życiu wiecznym

·         Wg. Jaspera transcendencja nie jest nicością, jednak przeraża człowieka, ale i fascynuje, niesie pokój i nadzieję

2.      MARTIN BUBER     (1878-1965)

Ø       Wyznawca religii mojżeszowej

v       Koncepcja człowieka

·         Wg Bubera istota ludzka nie jest bytem zwróconym do siebie, lecz do innych; be powiązania z „Drugim” (Bogiem i innymi ludźmi) nie jest w ogóle człowiekiem

·         We właściwy sposób jednostkę ludzką widzi tylko ten, kto ujmuje ją w relacjach do Boga i świata

·         Różnica między indywidualnością, a osobą:

1.indywidualność- zawiera to, co odróżnia nas od innych: charakter, rasa, sposób działania, zdolności

2.osoba- mieści w sobie to dzięki czemu wchodzimy w relację z innymi. Jest to moje „ja”, ale nie oznacza „jestem taki”, tylko „ja jestem”. Osoba stanowi duchową formę łączności.

v       Człowiek wobec świata

·         Przeciwstawność słów „To” i „Ty”

1.     To- oznacza rzeczy, obiektywny i powierzchowny system

2.     Ty- nie znajduje się bynajmniej poza światem rzeczy, lecz nadaje mu inny, nowy wymiar-ludzki

·          Gdy człowiek zamknie się w rzeczywistości, staje się nieludzki i dochodzi do nicości

·          Wg. Bubera najbardziej zasadniczą postawą jest dialog. Dzięki niemu może dojść do spotkania i poznania Drugiego, czego uwieńczeniem staje się miłość

v       Człowiek wobec Boga

·         Buber współczesny mozaizm traktuje jako zbiór zasad i praktyk bez nawiązania osobowego stosunku do Boga

·         Relacja z Bogiem nie polega również na ucieczce od rzeczywistości, gdyż spotkanie z Bogiem ma być relacją doskonałą, a świat ma stać się „nowym mieszkaniem” dla ludzi

3.  GABRIEL MARCEL     (1889-1973)

Ø       Katolik

v       Koncepcja człowieka

·         Czynnikiem dehumanizującym i degradującym jest rosnąca tendencja do posiadania

·         Pragniemy cos posiadać i lękamy się aby nie stracić tego co już mamy, stąd ból i cierpienie. Tak stajemy się niewolnikami rzeczy

·         Należy przejść od posiadania do istnienia, a odbywa się to dzięki twórczości i miłości

·         Dla człowieka „być” to istnieć jako podmiot, wcielony, ale niematerialny i wolny

v       Człowiek wobec świata

·         Zdaniem Marcela, wspólnym błędem idealizmu i materializmu jest zaprzeczenie centralnej idei jaką jest wcielenie

·         Błędnie uważam swoje ciało jako narzędzie, którym mogę manipulować, jednak jest podmiotem, mną samym, moim punktem oparcia: dzięki niemu mogę kontaktować się z całym światem

v       Człowiek wobec Boga

·         Spotkania z ludźmi mogą stać się zasadniczym punktem zmiany orientacji życiowej

·         Spotkanie z Bogiem jest kataklizmem metafizycznym

·         Nie ma prawdziwej miłości człowieka, jak w Bogu i przez Boga

Cechy egzystencjalizmu można ograniczyć do 3:

1. Autentyczność- wiąże się z urzeczywistnieniem jedynej, niepowtarzalnej egzystencji w całym wachlarzu jej zmiennych możliwości
2. Zaangażowanie- wynika z właściwego odkrycia swego konkretnego usytuowania z jego trudnościami, konfliktami i całym tragizmem
3. Dialogiczność- opierające się na uznaniu wolności zarówno własnej jak i innej