Bronk Andrzej - Nauka wobec religii.doc

Towarzystwo Naukowe

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Katedra Metodologii Nauk KUL

Prace Wydziału Filozoficznego 69

Studia metodologiczno-filozoficzne
Pod redakcją Andrzeja Bronka

Andrzej Bronk

Nauka
wobec religii

(teoretyczne podstawy
nauk o religii)

Lublin 1996

Lublin 1996

Towarzystwo Naukowe

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Redaktor
Antoni Fetkowski

Indeks nazwisk
Marta Fetkowska

Skład komputerowy
Anna Kopiec

Wydanie publikacji dofinansowane
przez Komitet Badań Naukowych

© Copyright by Towarzystwo Naukowe KUL 1996

ISBN 83-86668-44-X

Pamięci

ks.prof. Wilhelma Schmidta SVD (1868-1954),
ks. prof. Stanisława Kamińskiego (1919-1986)

- dzięki którym książka ta powstała

Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

ul. Gliniana 21. 20-616 Lublin, tel. (0-81) 55-01-93, 54-31-77, fax 54-31-77

Wydanie I. Ark. wyd. 18. Ark. druk. 15,75. Papier offset, kl. III, 80
Oddano do powielania i powielanie ukończono w sierpniu 1996 r.

Druk: „Tekst", ul. 1 Maja 51, 20-410 Lublin

Spis treści

Wprowadzenie                             9-15

1.    Nazewnictwo                             17-20

2.    Dzieje badań nad religią                             21-29

3.    Sytuacja po roku 1945                             31-43

4.    Metodologiczny status nauk o religii                            45-52

5.    Wielość i jedność nauk o religii                             53-65

6.    Spór o przedmiot i metodę              .                            67-75

7.    Problem definicji religii                            77-87

8.    Zalożeniowość i obiektywność

w badaniach nad religią                             89-98

9.    Prawdziwość religii

w świetle nauk religiologicznych                            99-122

10. Krytyka religii                             123-127

11. Teologia religii                            129-136

12. Filozofia religii                            137-151

13. Analityczna filozofia religii, logika religii

i semiotyka języka religijnego                            153-162

14. Historia religii                             163-168

15. Etnologia religii i etnoreligioznawstwo                             169-176

16. Fenomenologia religii                            177-188

17. Socjologia religii                            189-201

18. Psychologia religii                                          203-212

19. Geografia religii i ekologia religii                             213-222

Zakończenie                             223-225

Science and Religion

(the Epistemological Foundations of Religiology). Summary .              227-231

Bibliografia                            233-244

Indeks nazwisk                             245-252

Contents

Wprowadzenie

Introduction                             9 15

1.    Terminology                            17-20

2.    The History of the Study of Religion(s)                            21-29

3.    Situation after 1945                             31-43

4.    Methodological Status of the Study of Religion(s)                             45-52

5.    Plurality and Unity of the Study of Religion(s)                            53-65

6.    The Controversy about the Subject and Method                            67-75

7.    The Definition of Religion                            77-87

8.    Assumptions and Objectivity

in the Study of Religion(s)                             89-98

9.    The Truth of Religion

in the Light of the Study of Religion(s)                             99-122

10.             The Critiąue of Religion                            123-127

11.             Theology of Religion                             129-136

12.             Philosophy of Religion                             137-151

13.             Analytical Philosophy of Religion, the Logic of Religion,

and the Semiotics of Religious Language                            153-162

14.             History of Religion                             163-168

15.             Ethnology of Religion                            169-176

16.             Phenomenology of Religion                             177-188

17.             Sociology of Religion                            189-201

18.             Psychology of Religion                            203-212

19.             Geography of Religion and Ecology of Religion                             213-222

Conclusion                            223-225

Science and Religion

(the Epistemological Foundations of Religiology). Summary .              227-231

Bibliography                             233-244

Index of Names                            245-252

Od podjęcia systematycznych badań nad religią minęło więcej niż sto lat.
W tym czasie nauki o religii, określane mianem „nauk religioznawczych" czy
„religioznawstwem", a przeze mnie chętnie „naukami religiologicznymi",
rozrosły się treściowo i zakresowo, usamodzielniły i okrzepły instytucjonalnie.
Określając badania religii naukowymi, nie mam na myśli scjentystycznego
pojęcia nauki, zawężonego do nauk przyrodniczych, lecz szerokie, wiązane w
starożytności z poznaniem typu episteme, a w średniowieczu - scientia.
Omawiane przeze mnie zagadnienia należą do metareligiologicznych: ich bez-
pośrednim przedmiotem nie są same zjawiska religijne (religia) lub wyjaś-
niające je teorie, lecz nauki badające religię1. Tytułu książki, Nauka wobec
religii, nie należy rozumieć - w duchu pozytywizmu - jako chęci wyłożenia
złożonego problemu stosunku nauki do religii lub omówienia merytorycznych
wyników naukowych badań nad religią, lecz - zgodnie z podtytułem - jako
namysł nad naukami religiologicznymi. Nie występuję jako religioznawca
prowadzący przedmiotowe rozważania nad religią, lecz jako filozof nauki
zainteresowany metodologiczną pozycją nauk o religii.

Zamiarem moim nie było też napisanie kolejnego wstępu do badań nad
zjawiskami religijnymi, lecz przedstawienie złożonych problemów, które rodzi
naukowe ich badanie. Interesuje mnie status epistemologiczny nauk o religii,
tj. poznawcze możliwości, oraz status metodologiczny, tj. przedmiot, cel,
metoda i struktura. W ujęciu Kanta zainteresowania moje są transcendentalne,
gdy pytam o warunki możliwości oraz granice różnych sposobów podejścia
do religii: humanistycznych, filozoficznych i teologicznych2. Zależy mi na

...