Poradnik dla podejmującego pierwszą pracę cz.2.pdf

Spis treœci

Czas pracy i wynagrodzenia

1. Systemy czasu pracy

2. Obliczanie wymiaru czasu pracy

3. Przerwy w pracy i odpoczynki

4. Godziny nadliczbowe

5. Praca w niedziele i œwiêta

6. Praca w porze nocnej

7. Odrêbnoœci dotycz¹ce pracowników m³odocianych

8. Czym jest wynagrodzenie za pracê?

9. Sposób ustalenia warunków wynagradzania

10. Termin, miejsce i czas wyp³aty wynagrodzenia

11. Forma wynagrodzenia za pracê

12. Potr¹cenia z wynagrodzenia za pracê

13. Kwota wolna od potr¹ceñ

14. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy

15. Odpowiedzialnoœæ materialna pracownika

1. Systemy czasu pracy

Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji praco-

dawcy w zak³adzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywa-

nia pracy. Jest to zatem ten czas, kiedy pracownik znajduje siê w miejscu wska-

zanym przez pracodawcê, gotowy do wykonywania pracy.

Tydzieñ pracy to nie tydzieñ kalendarzowy, lecz 7 kolejnych dni, poczy-

naj¹c od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Jeœli zatem okres rozlicze-

niowy bêdzie rozpoczyna³ siê np. w pi¹tek 1 grudnia 2006 r., to ka¿dy tydzieñ

pracy w tym okresie rozliczeniowym bêdzie obejmowa³ dni od pi¹tku

do czwartku.

Okres rozliczeniowy to odcinek czasu wyra¿ony w tygodniach lub miesi¹-

cach, na który jest planowana i po up³ywie którego jest rozliczana praca ka¿-

dego pracownika (maksymalne d³ugoœci okresów rozliczeniowych zosta³y

wskazane przy opisie ka¿dego z systemów czasu pracy).

Doba pracownicza to 24 kolejne godziny, poczynaj¹c od godziny, w któ-

rej pracownik rozpoczyna pracê zgodnie z obowi¹zuj¹cym go rozk³adem cza-

su pracy. Pojêcie doby pracowniczej nie pokrywa siê zatem z pojêciem doby

astronomicznej.

Zasad¹ jest, ¿e czas pracy pracownika nie mo¿e przekraczaæ 8 godzin

na dobê (tzw. norma dobowa czasu pracy) i przeciêtnie 40 godzin w przeciêt-

nie 5-dniowym tygodniu pracy (tzw. norma œredniotygodniowa czasu pracy)

w okresie rozliczeniowym nieprzekraczaj¹cym 4 miesiêcy. Oznacza to zatem,

¿e pracownik nie mo¿e pracowaæ wiêcej ni¿ 8 godzin na dobê, ale mo¿e pra-

cowaæ wiêcej ni¿ 40 godzin w tygodniu i wiêcej ni¿ 5 dni w tygodniu. Jednak

praca ponad 40 godzin w tygodniu lub ponad 5 dni w tygodniu musi byæ zrów-

nowa¿ona czasem wolnym w innych tygodniach, tak by w danym okresie roz-

liczeniowym pracownik nie pracowa³ œrednio w tygodniu wiêcej ni¿ 5 dni

po 40 godzin.

Przyk³ad:

Pracownik œwiadczy pracê w 4-tygodniowym okresie rozliczeniowym.

W jednym tygodniu pracownik œwiadczy³ pracê w wymiarze 30 godzin,

w drugim – 50, w trzecim – 48, a w czwartym tygodniu tego okresu rozlicze-

niowego – 32. Norma œredniotygodniowa zosta³a zatem zachowana, gdy¿

œrednio w tym okresie rozliczeniowym pracownik œwiadczy³ pracê

przez 40 godzin tygodniowo (30 + 50 + 48 + 32 = 160, 160 : 4 = 40).

Ww. porz¹dek pracy, w którym pracownik pracuje nie wiêcej ni¿ 8 godzin

na dobê i przeciêtnie 40 godzin w przeciêtnie 5-dniowym tygodniu pracy

w przyjêtym okresie rozliczeniowym, nazywany jest podstawowym systemem

czasu pracy .

Istniej¹ równie¿ systemy czasu pracy, w których praca mo¿e byæ œwiadczo-

na d³u¿ej lub musi byæ œwiadczona krócej ni¿ wynika to z podstawowego sys-

temu czasu pracy.

I tak, mamy nastêpuj¹ce, inne ni¿ podstawowy, systemy czasu pracy:

System równowa¿nego czasu pracy, w którym dopuszczalne jest

przed³u¿enie dobowego wymiaru czasu pracy, nie wiêcej jednak ni¿ do

12 godzin , w okresie rozliczeniowym nieprzekraczaj¹cym 1 miesi¹ca. Prze-

d³u¿ony dobowy wymiar czasu pracy jest równowa¿ony krótszym dobowym

wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.

Mo¿e byæ stosowany w przypadkach, gdy jest to uzasadnione rodzajem pra-

cy lub jej organizacj¹.

System równowa¿nego czasu pracy, w którym dopuszczalne jest prze-

d³u¿enie dobowego wymiaru czasu pracy, nie wiêcej jednak ni¿ do 16 godzin ,

w okresie rozliczeniowym nieprzekraczaj¹cym 1 miesi¹ca. Mo¿e byæ stosowa-

ny przy pracach polegaj¹cych na dozorze urz¹dzeñ lub zwi¹zanych z czêœcio-

wym pozostawaniem w pogotowiu do pracy

System równowa¿nego czasu pracy, w którym dopuszczalne jest prze-

d³u¿enie dobowego wymiaru czasu pracy, nie wiêcej jednak ni¿ do 24 godzin ,

w okresie rozliczeniowym nieprzekraczaj¹cym 1 miesi¹ca. Mo¿e byæ stosowa-

ny przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a tak¿e dla pracowników zak³a-

dowych stra¿y po¿arnych i zak³adowych s³u¿b ratowniczych.

System czasu pracy w ruchu ci¹g³ym , w którym dopuszczalne jest

przed³u¿enie czasu pracy do 43 godzin przeciêtnie na tydzieñ w okresie rozli-

czeniowym nieprzekraczaj¹cym 4 tygodni. Jednego dnia w niektórych tygo-

dniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy mo¿e byæ przed³u¿ony

do 12 godzin. Mo¿e byæ stosowany przy pracach, które ze wzglêdu na tech-

nologiê produkcji nie mog¹ byæ wstrzymane.

System przerywanego czasu pracy , który mo¿e przewidywaæ nie wiêcej

ni¿ jedn¹, co najwy¿ej 5-godzinn¹, przerwê w pracy w ci¹gu doby. Przerwy tej

nie wlicza siê do czasu pracy, jednak pracownikowi przys³uguje za czas tej

przerwy wynagrodzenie w wysokoœci po³owy wynagrodzenia nale¿nego

za czas przestoju. Zasad¹ jest bowiem, ¿e pracownik w jednej dobie pracowni-

czej mo¿e zaczynaæ pracê tylko raz – w przypadku zaœ systemu przerywanego

pracownik, w zwi¹zku z t¹ przerw¹, rozpoczyna pracê dwa razy.

System zadaniowego czasu pracy mo¿e byæ stosowany w przypadkach

uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacj¹, albo miejscem wykonywa-

nia pracy (np. gdy pracownik pracuje poza zak³adem pracy). Polega na tym, ¿e

pracodawca z pracownikiem ustalaj¹ zakres zadañ pracownika, a pracownik

sam decyduje o tym, w jakich godzinach i w jakich dniach bêdzie je wykony-

wa³. Zadania powinny byæ jednak ustalone w takiej iloœci i rozmiarze, ¿eby ich

wykonanie by³o mo¿liwe przy pracy nie d³u¿szej ni¿ 8 godzin na dobê i prze-

ciêtnie 40 godzin w przeciêtnie 5-dniowym tygodniu pracy w danym okresie

rozliczeniowym. Jeœli zakres ten bêdzie szerszy, pracownikowi bêdzie siê na-

le¿a³a rekompensata za pracê w godzinach nadliczbowych.

System skróconego tygodnia pracy mo¿e byæ wprowadzony na pisem-

ny wniosek pracownika. W tym systemie dopuszczalne jest wykonywanie pra-

cy przez pracownika przez mniej ni¿ 5 dni w ci¹gu tygodnia, przy równocze-

snym przed³u¿eniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie wiêcej jednak ni¿

do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczaj¹cym 1 miesi¹ca.

System pracy weekendowej , w którym praca jest œwiadczona wy³¹cznie

w pi¹tki, soboty, niedziele i œwiêta. Wprowadzany jest na pisemny wniosek

pracownika. W systemie tym dopuszcza siê przed³u¿enie dobowego wymiaru

czasu pracy, nie wiêcej jednak ni¿ do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym

nieprzekraczaj¹cym 1 miesi¹ca.

System skróconego czasu pracy wprowadzany jest dla pracowników za-

trudnionych w warunkach szczególnie uci¹¿liwych lub szczególnie szkodliwych

dla zdrowia, lub w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry

tempie. Mo¿e polegaæ na ustanowieniu dodatkowych przerw w pracy wlicza-

nych do czasu pracy albo na obni¿eniu normy czasu pracy (pracownik pracuje

mniej ni¿ wynika to z podstawowego systemu czasu pracy).

W ka¿dym systemie czasu pracy pracownik musi mieæ zapewnion¹ odpo-

wiedni¹ liczbê dni wolnych od pracy oraz dobowych i tygodniowych odpo-

czynków (patrz s. 24). Tak wiêc, jeœli np. w systemie równowa¿nego czasu pra-

cy pracownik pracuje 12 godzin na dobê, nie oznacza to, ¿e mo¿e pracowaæ

tak codziennie. Trzeba równie¿ pamiêtaæ, ¿e ka¿dy pracownik w danym okre-

sie rozliczeniowym mo¿e przepracowaæ tylko okreœlon¹ liczbê godzin pracy.

Pracodawca zatem, ustalaj¹c dla pracownika harmonogram czasu pracy, musi

przede wszystkim obliczyæ liczbê godzin, któr¹ pracownik mo¿e przepracowaæ

w danym okresie rozliczeniowym , a dopiero potem roz³o¿yæ je na poszczegól-

ne dni, zgodnie ze stosowanym u pracodawcy systemem czasu pracy.

2. Obliczanie wymiaru czasu pracy

Aby obliczyæ wymiar czasu pracy, czyli liczbê godzin, jak¹ pracownik ma

przepracowaæ w danym okresie rozliczeniowym:

j nale¿y pomno¿yæ liczbê pe³nych tygodni z danego okresu rozliczenio-

wego przez 40 godzin,

j do uzyskanego wyniku dodaæ wynik mno¿enia 8 godzin przez liczbê

dni pozosta³ych do koñca okresu rozliczeniowego przypadaj¹cych

od poniedzia³ku do pi¹tku,

j od uzyskanego wyniku odj¹æ wynik mno¿enia 8 godzin przez liczbê

dni œwi¹tecznych przypadaj¹cych w innych dniach ni¿ niedziele w tym

okresie rozliczeniowym; je¿eli jednak w tygodniu obejmuj¹cym 7 dni

od poniedzia³ku do niedzieli wyst¹pi¹ 2 œwiêta w inne dni ni¿ niedzie-

la, obni¿enie wymiaru czasu pracy o 8 godzin nastêpuje tylko z tytu³u

jednego z tych œwi¹t.*

Przyk³ad:

Pracownik pracuje w 2-miesiêcznym okresie rozliczeniowym. Jak obliczyæ

liczbê godzin, jak¹ pracownik ten powinien przepracowaæ w okresie rozli-

czeniowym obejmuj¹cym listopad i grudzieñ 2006 r.?

Zgodnie z powy¿szymi wskazówkami:

j mno¿ymy liczbê pe³nych tygodni pracy (definicja tygodnia pracy po-

wy¿ej, s. 20) w tym okresie rozliczeniowym przez 40 godzin, czyli 8

x 40, co daje 320,

j do 320 dodajemy wynik mno¿enia 8 godzin przez liczbê dni pozosta-

³ych do koñca okresu rozliczeniowego przypadaj¹cych od poniedzia³-

ku do pi¹tku (czyli dni od 27 do 29 grudnia), a zatem 8 x 3, co daje 344

(320 + 24= 344),

j od uzyskanego wyniku odejmujemy wynik mno¿enia 8 godzin przez

liczbê dni œwi¹tecznych przypadaj¹cych w innych dniach ni¿ niedziela

(czyli 1 i 11 listopada oraz 25 i 26 grudnia) w tym okresie rozliczenio-

wym; nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e chocia¿ w tygodniu od 25 do 31 grud-

nia wystêpuj¹ dwa œwiêta w inne dni ni¿ niedziela, to wymiar czasu pra-

cy obni¿ymy o 8 godzin tylko z tytu³u jednego z tych œwi¹t, a zatem

otrzymany wy¿ej wynik pomniejszamy o 8 x 3, a nie o 8 x 4, co daje 320.

* W chwili opracowywania niniejszej publikacji tocz¹ siê prace legislacyjne maj¹ce na celu

usuniêcie regulacji zawartej w tym zdaniu i wprowadzenie stanu prawnego, zgodnie z którym

wymiar czasu pracy ulega³by obni¿eniu z tytu³u ka¿dego ze œwi¹t. Nale¿y zatem skonsultowaæ ten

zapis z treœci¹ art. 130 par. 2 Kodeksu pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: