ROZDZIAŁ l
CZYTAJĄC W SKAŁACH
W połowie siedemnastego wieku James Ussher, powszechnie poważany uczony i biskup Kościoła anglikańskiego w Irlandii i Anglii, wyliczył, że Ziemia została stworzona w roku 4004 p.n.e. Doszedł do tego wniosku w wyniku dokładnych studiów i dosłownej interpretacji Biblii. Zgodnie z duchem badań owego czasu, współcześni mu uczeni - nie próbując wymyślić innych metod określenia wieku Ziemi - sprawdzili rachunki Usshera. Rok powstania jest wyliczony prawidłowo, oświadczyli, lecz można podać dokładniejszą datę: Ziemia została stworzona o godzinie 9 rano, 23 października 4004 roku przed naszą erą!
Dziś wydziały geologii niektórych uniwersytetów, starając się w sposób żartobliwy uczcić Usshera, świętują urodziny Ziemi 23 października. W rzeczywistości jednak Ziemia jest prawie milion razy starsza, niż to obliczył Wielebny. Jej prawdziwy wiek wynosi 4,5 miliarda lat, choć trzeba było ponad stu lat od opublikowania pracy Usshera, by geolodzy zaczęli zdawać sobie sprawę z rzeczywistego ogromu czasu geologicznego.
Tak więc nasza planeta jest niewiarygodnie stara wedle ludzkich standardów: 4,5 miliarda lat to odcinek czasu, który nie ma żadnego odniesienia do doświadczeń człowieka. Skala czasu geologicznego jest tak niezmierna, że tylko poprzez analogię
możemy zrozumieć pozornie niezmierzony okres, jaki upłynął pomiędzy powstaniem Ziemi i pojawieniem się ludzi. Jedną z takich analogii może być historia Ziemi przedstawiona jako trzygodzinny film. My -jako gatunek, nie ty czyja osobiście - pojawilibyśmy się mniej więcej w ostatniej jego sekundzie. Książka ta, podobnie jak trzygodzinny film, jest bardzo skróconą podróżą przez tę historię, poczynając od powstania Układu Słonecznego aż do dzisiaj. Jest ona uporządkowana chronologicznie; dygresje są okazjonalne, pozwalają one przedyskutować zagadnienia ważne dla zrozumienia tej historii. Czytelnika należy jednak uprzedzić, że dotyczy ona tylko niektórych najważniejszych zagadnień. Można by łatwo strawić niejedno ludzkie życie, zanim opanowałoby się wszystkie szczegóły fascynującej przeszłości Ziemi.
Dla większości z nas naturalny krajobraz jest w jakimś stopniu stały. Z wyjątkiem takich klęsk, jak wybuchy wulkanów lub wielkie trzęsienia ziemi, panorama geologiczna w zasadzie nie zmienia się zauważalnie w ciągu życia człowieka. Ziemia w swej historii przeszła jednak niezwykłe przeobrażenia. W ciągu miliardów lat swego istnienia planeta nasza przeżywała globalne katastrofy na skalę nieporównywalną z ludzkim doświadczeniem, była świadkiem powstania i wyginięcia niezliczonych gatunków, które nie zdobią już Ziemi, oraz tworzenia się i znikania całych basenów oceanicznych i łańcuchów górskich. Skąd o tym wiemy? Nasza wiedza pochodzi częściowo z eksperymentów w laboratoriach i symulacji matematycznej procesów geologicznych lub jest nawet wynikiem inteligentnej spekulacji, lecz w większości pochodzi ze skał. Skały są zapisem ziemskiej historii i zawierają wskazówki na temat przeszłości planety. Odczytywanie ich nie zawsze jest łatwe i choć wiele się już dowiedzieliśmy, znacznie więcej pozostaje do odkrycia. Książka ta powstała z myślą o pobudzeniu apetytu nawiedzę, ponieważ niewiele jest rzeczy bardziej satysfakcjonujących niż zrozumienie pochodzenia te-(Sp. co nas w świecie fizycznym otacza, i być może własnego w nim miejsca.
Jeżyk nauk o Ziemi, podobnie jak język innych dyscyplin, charakteryzuje się swoistym słownictwem. Częściowo dlatego, że skały, minerał...
izat1984