Historia Anglożyda.pdf

HistoriaAngloŜyda

śydziprzyjechalinaWyspyBrytyjskiezeswoimiumiejętnościamihandlowymii

kapitałem

WygnaniwkońcuXIIIwieku,powrócilipoponad350latach.Achoćdziśnarastają

obawyoodradzaniesięantysemityzmu,członekIzbyLordów,lordJanner–który

samjestśydem–widziinnezagroŜenie:zbytdalekoidącąasymilację.

KiedyktośpytapisarzaAshleyaPerry’ego,skądwywodzisięjegorodzina,ten

odpowiada:„ZWielkiejBrytanii”.Zapytany,skądpochodząjegodziadkowie,mówito

samo.Nawetjeśliktośbardziejupartyzapytaopradziadkówiprapradziadków,Perry

mówirównieŜ:„ZWielkiejBrytanii”.

„Takaodpowiedźtraktowanajestzwyklezniedowierzaniem,poniewaŜwiększośćludzi

przypuszcza,ŜeangielscyśydzisątuniedłuŜejniŜoddwóch,trzechpokoleńi

pochodzązEuropyWschodniej”–mówiPerry.Aleci,którzyzebralisięniedawnow

londyńskiejsynagodzeBevisMarksdlauczczenia350rocznicyponownegoosiedlenia

sięśydówwAnglii,wiedząlepiej.ByliwśródnichmiędzyinnymiburmistrzLondynu,

kilkuministrówrządu,członkowieparlamentuiprzedstawicieleróŜnychspołeczności

religijnychwWielkiejBrytanii.

PierwszawzmiankaośydachŜyjącychwAngliipochodzizczasównormańskich.W

1066rokuWilhelmZdobywcazaprosiłgrupęśydówzRouen,byprzyjechalidoAngliize

swymiumiejętnościamihandlowymiikapitałem.Stosunkiznimiukładałysię,

najoględniejmówiąc,bardzoróŜnie.PoŜyczaniepieniędzynaprocent,czylilichwa,było

wśredniowieczuuznawanezagrzechichrześcijanomniewolnobyłosiętymzajmować.

Aleśredniowieczniwładcykorzystaliztego,Ŝeprocederówmogliuprawiaćśydzi.

Królewskąkonsumpcję,zachciankiiwojnyfinansowalizatemcioutsiderzyiprzyokazji

siębogacili.W1168rokumajątekosobistyśydów(około60tysięcyfuntów)szacowano

najednączwartącałegobogactwaAnglii.KiedyzmarłAaronzLincoln,HenrykII

otrzymałogromnąsumę15tysięcyfuntów,poniewaŜcałymająteknabytydziękilichwie

przechodziłpośmiercilichwiarzanawłasnośćkorony.

ZapanowaniaHenrykaIIśydziŜyliwdobrychstosunkachzeswymichrześcijańskimi

sąsiadami.Pomogliufundowaćwieleopactwiklasztorówimoglichronićsięwnichw

okresachzamieszek,jakiewybuchałyodczasudoczasunatlereligijnymlub

ekonomicznym.Schronieniebyłoimpotrzebne.DuchowieństwoipapieŜeregularnie

podsycaliniechęćdośydówjako„zabójcówChrystusa”.Nastawienietoumocniły

wyprawykrzyŜowe,podczasktórychśydzibylicelematakówszlachetnychrycerzyw

niemniejszymstopniuniŜniewierniSaraceni.

Jedenznajbardziejpopularnychinajbardziejhaniebnychmitówzrodziłsię

najprawdopodobniejwAnglii,kiedyw1144rokusformułowanooskarŜenieprzeciw

niejakiemuWilliamowizNorwich.Miałonrzekomowespółzinnymiśydamizabić

chrześcijańskiegochłopca,byuŜyćjegokrwidomacyprzeznaczonejnaświętoPaschy.

ZAngliimittendotarłdoFrancji,HiszpaniiicałejśredniowiecznejEuropy,awwiekuXX

pojawiłsięznówwnazistowskiejpropagandzie.

Wroku1218doszłodoustanowieniapierwszychprawantyŜydowskich,kiedyStephen

Langton,arcybiskupCanterburynakazałśydomnosićbiałyprostokątowymiarach

dwóchpalcównacztery,bymoŜnabyłoichrozpoznać.Baronowie,poŜyczającyod

śydówpieniądze,podburzalipospólstwodowystąpień,wczasiektórychplądrowano

Ŝydowskiedomyiniszczoneksięgizrejestremdługów.

PodkoniecXIIwiekunafaligorączkireligijnejtowarzyszącejprzygotowaniomdo

trzeciejkrucjatyRyszardaLwieSercedoszłodopogromówśydównajarmarkuw

Stamford,wBuryStEdmundsoraznajgłośniejszegowYorku.W1190rokuśydzi

miejscyotrzymalischronieniewClifford’sTowernazamkuYork,alewokółzebrałsię

tłum,Ŝądającodnichprzejścianachrześcijaństwo.WiększośćoblęŜonychpopełniła

samobójstwo,aci,którzysiępoddali,zostalizamordowani.W1290roku,kiedyEdward

Iznalazłinneźródłofinansowania–uwłoskichkupców,znanychjako„papiescy

lichwiarze”,śydówzAngliiwygnano.

Oficjalnieniebyłoichwtymkrajuprzezponad300lat.DopieropościęciuKarolaI

uznali,Ŝemogąbezpieczniewracać.Wroku1656śydholenderskiMenassehben

IsraelskierowałdoOliveraCromwellapetycjęzprośbąozezwolenienapowrótswych

rodakówdoAnglii.

Cromwell,Ŝarliwypurytaniniczłowiekozdrowymrozsądkudostrzegł,Ŝezgodanaich

przybyciedapewnekorzyści.Istniałopowszechneprzekonanie,Ŝepowtórneprzyjście

Chrystusanienastąpi,dopókinawszystkichziemiachświataniezamieszkająśydzi.

Pozatympowyniszczającejwojniedomowejgospodarkabyławopłakanymstaniei

trzebająbyłoodbudować.

KiedyjednakCromwellzwołałzgromadzeniewWhitehall,naktóreprzybylisędziowie,

duchowniikupcyzcałegokrólestwa,okazałosię,Ŝeniemawśródnichjednomyślności.

Przedstawicieleprawabyliza,aleklerikupcy–przeciw.Abyniedopuścićdopodjęcia

niewłaściwejdecyzji,Cromwellzakończyłobradytegogremiumizezwoliłbogatym

śydomzAmsterdamunaprzybyciedoLondynuiprzeniesieniebazyichoperacji

handlowychzHolandiidoAnglii.

ItakwpołowieXVIwiekuokoło300hiszpańskichiportugalskichśydówosiadłow

Londynie.W1701rokuwznieślipierwsząwAngliisynagogę,BevisMarks,jedynąw

Europie,gdzieŜydowskiepraktykireligijnekontynuowanesąnieprzerwanieodponad

300lat.

PonowneosiedlaniesięśydówwAngliinieprzebiegałogładko.Podobniejakokres

średniowiecza,równieŜnowyrozdziałstosunkówŜydówichrześcijanniebyłwolnyod

napięć.Rozmaitekoalicjearystokratów,chrześcijańskichzelotówiludziinteresustarały

sięznówwygnaćśydów.AlekupcyŜydowscybylizbytuŜyteczni.Przywieźlizesobą

półtoramilionafuntów,adopołowywiekukapitałtenzwiększyłsiędopięciumilionów.

SfinansowanoznichwojnyosukcesjęhiszpańskąwNiderlandach.Podczaspowstania

jakobitóww1745rokuśydziwykazalisięszczególnąlojalnością,oferującśrodki

finansoweiochotników,którzyzasililioddziałyformowanedlaobronyLondynu.Ich

inwestycjeprzynosiłyjednądwunastądochodówkrajuijednądwudziestąhandlu

zagranicznegoAnglii.

Wnagrodęprzygotowanow1753rokutakzwaną„ustawęŜydowską”zezwalającąim

nanaturalizacjępoprzezprzyjęcieobywatelstwabrytyjskiego.UstawaprzeszławIzbie

Lordów,aleupadławIzbieGmin,kiedytorysigorącozaprotestowaliprzeciwkotemu

„odstępstwuodchrześcijaństwa”.

ReakcjaspołecznościsefardyjskiejbyłateŜzróŜnicowana.Wieluznanychśydów,jak

ródDisraelich,pozwoliło,byichdzieciwychowywanowwierzechrześcijańskiej.Powoli

zaczętoichakceptować.W1837rokukrólowaWiktorianadałatytułszlachecki

MosesowiHaimowiMontefiore.CzterylatapóźniejIsaacLyonGoldsmidjakopierwszy

śydzostałdziedzicznymczłonkiemIzbyLordów.W1855rokuwybranopierwszego

burmistrzaLondynuŜydowskiegopochodzenia,sirDavidaSalomonsa,atrzylata

później,kiedyrozszerzonochrześcijańskąformułęprzysięgiparlamentarnej,Lionelde

Rotschildzasiadłjakopierwszyśydwparlamenciebrytyjskim.

W1874rokupremieremzostałBenjaminDisraeli.Byłochrzczony,aleniekryłswych

Ŝydowskichkorzeni.Pewnegorazuzadrwiłzjednegozoponentów,mówiąc,Ŝe„kiedy

przodkowiewielceszanownegopanaposłabylijeszczedzikusaminanieznanejwyspie,

moibylijuŜkapłanamiwświątyniSalomona”.W1890rokudopuszczonośydów,aŜyło

ichtuwtedyokoło46tysięcy,dowszystkichprócztronustanowiskwImperium

Brytyjskim.

WtedywłaśnienastąpiłduŜynapływśydówdoWielkiejBrytanii.PogromywNiemczech,

PolsceiRosjizmusiływieluznichdoucieczki.NiebylitoSefardyjczycy,leczśydzi

aszkenazyjscyztypowądlanichwschodnioeuropejskąkulturąjidisz.Wkrótcebyłoich

tuznaczniewięcejniŜśydówhiszpańskichiportugalskich.

Doroku1919liczbaśydówwWielkiejBrytaniiwzrosładookoło250tysięcy.Mieszkali

główniewLondynie,ManchesterzeiLiverpoolu.Alechoćmieliodrębnąkulturęi

pielęgnowaliją,tworząckoszernefirmy,sieciopiekispołecznej,szkołyiinstytucje

kulturalne,wprzeciwieństwiedoswychrodakównaprzykładwPolsceŜydowska

społecznośćwAnglii(opróczgarstkiultraortodoksyjnychizolacjonistówwtakich

miejscach,jakStamfordHill)naogółchętnieintegrowałasięzmiejscowąkulturą.Iw

odróŜnieniudośydówamerykańskichzangielszczyliswojenazwiskaiobyczaje,

zakładającnawetorganizacjemłodzieŜowe,naprzykładJewishLadsBrigade

wzorowanąnabrytyjskichskautach.(...)

IchoćŜydowscyuchodźcyuciekającyprzeznazistowskimreŜimemwlatach30.nie

zawszebyliprzyjmowaniwWielkiejBrytaniizotwartymiramionami,zezwolonona

osiedleniesię40tysięcyśydówzAustriiiNiemiecoraz50tysięcyzWłoch,Polskii

innychkrajówEuropyWschodniej.WprzeddzieńwybuchuwojnyuratowanoteŜ

transport10tysięcydzieci.

Dzisiaj,kiedypowszechnestająsięobawyzpowoduodradzaniasięantysemityzmu,

uznajesięzarazem,Ŝe–jakpowiedziałczłonekIzbyLordów,śydlordJanner–„w

WielkiejBrytaniiniejesttozjawiskotakpowaŜne,jakweFrancji,Danii,Holandiiczy

Belgii”.LordwidzinatomiastinnezagroŜenie.

ObecniewWielkiejBrytaniiŜyjeokoło350tysięcyśydów–mniejwięcejdwietrzeciew

Londynie,około40tysięcywManchesterzeorazsporespołecznościwLeeds,Glasgow,

Brighton,Liverpoolu,Birmingham,Bournemouth,GatesheadiSouthend.Niesąto

jednakgrupybardzozwarte.

„Conajmniej30procentzawierazwiązkimałŜeńskiepozaswąreligiąijesttonaprawdę

powaŜnyproblem”–mówilordJanner.Niektórzybowiemprawdopodobniezintegrowali

sięizasymilowalizbytdobrze.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: