ROLA GIER I ZABAW W STYMULACJI AKTYWNOCI MATEMATYCZNEJ DZIECKA. I. Wstęp. Wszystkie formy procesu uczenia się wymagajš od ucznia wysiłku mylowego oraz dużej aktywnoci uczšcego. Nawet najlepsi nauczyciele posiadajšcy wiele pomocy dydaktycznych nie spełniajš swej roli, jeli uczeń będzie tylko stronš biernš. Wiele rodków przekazu może być bowiem dla niego nudne, a co za tym idzie nie będš pobudzać jego aktywnoci. Zgodnie z postulatami dydaktyki jednš z najlepszych metod w nauczaniu poczštkowym matematyki jest wykorzystanie w procesie nauczania gier i zabaw dydaktycznych. Muszš być odpowiednio dobrane i przemylane aby móc w pełni wykorzystać ich potencjał. Zabawy umysłowe przyczyniajš się bowiem do łatwiejszego zapamiętywania nowych wiadomoci oraz utrwalenia już tych zdobytych. Przyczyniajš się do wywołania odpowiedniego nastawienia emocjonalnego, rozwijajš mowę i mylenie. Mówišc inaczej, czynnoci te wielostronnie aktywizujš ucznia i pobudzajš aktywnoć intelektualnš, sensomotorycznš, emocjonalnš i werbalnš. To włanie chęć wygrania stanowi silna motywację do działania, której tak często uczniom brakuje. Można też spojrzeć na matematykę pod nieco innym kštem, a mianowicie jako grę, która bawi dopóki się w niej wygrywa. Zarówno zbyt prosta jak i za trudna zniechęca. Nadmierne obniżanie czy podwyższanie poprzeczki nie pobudza aktywnoci uczniów tylko wywołuje wręcz odwrotny skutek. Matematyka dlatego powinna przestać być nonikiem szablonowej wiedzy i zbiorem reguł czy definicji. Musi stać się przedmiotem, który pozwala myleć i rozumować, a wykorzystujšc gry i zabawy ten proces można zaobserwować. II. Pojęcie gry i zabawy. Zabawa to jedna z działalnoci człowieka wykonywanych dla przyjemnoci. Obok pracy i uczenia jest jednš z jego głównych form aktywnoci, a co więcej towarzyszy mu od najmłodszych lat, aż do mierci. W między czasie przybiera różne formy, ale zawsze nacechowane sš one uciechš. Majšc na uwadze rozwój dzieci, mamy do czynienia z zabawami manipulacyjnymi, które z biegiem czasu zmieniajš się w zabawy tematyczne oraz pojawiajšce się równolegle z nimi zabawy konstrukcyjne. Brnšc dalej, w procesie rozwoju dziecka przychodzi moment, gdy dojrzewa ono do zrozumienia sensu reguł, dlatego obok zabaw pojawiajš się gry. Na poczštku sš to gry ruchowe, póniej stolikowe i dydaktyczne. Aktywnoć dziecka w formie zabawy jest bardzo pomocna w rozwijaniu zdolnoci dostrzegania znaczšcych elementów obserwowanych faktów i zdarzeń, wskazywaniu różnych zależnoci i zwišzków przyczynowo- skutkowych. To włanie dzięki temu dzieci przyswajajš już wyżej wspomniane, ważne reguły, a ponad to potrafiš je odpowiednio zastosować. Szczególne znaczenia ma dosłowne zapamiętywanie trudnych reguł, definicji i okreleń. Wišże się to bowiem zwłaszcza zapamiętywaniem trudnych i nielubianych przez dzieci reguł matematycznych. Dzięki zabawie reguły sš przez dzieci lepiej przyswajane, zgodnie z zasadš, że trwalej zapamiętuje się to co jest interesujšce i przyjemne. Rozrywki umysłowe czyli zagadki, różnorodne gry i zabawy umysłowe (np. warcaby, szachy, master- mind) , gry i zabawy logiczne, kombinacyjne gry planszowe, gry strategiczne i quizy sš niezwykle lubiane przez dzieci i dzięki temu często przyjmowane sš wręcz entuzjastycznie. Należy je więc docenić i dostrzec w nich czynnik, który pozytywnie stymuluje rozwój poznawczy dziecka, wyzwala jego twórczoć, aktywnoć i pozwala na samodzielne mylenie. Można wyróżnić następujšce cele i zadania poznawcze gier i zabaw: Utrwalajš rozumienie trudnych, abstrakcyjnych pojęć matematycznych i geometrycznych np. pojęcia zbioru i liczby, stosunków wielkociowych i przestrzennych; Stworzenie sytuacji umożliwiajšcych ćwiczenie techniki rachunkowej w zakresie czterech podstawowych działań arytmetycznych. W literaturze można spotkać wiele definicji gier i zabaw dydaktycznych, ale przytoczę cztery najciekawsze i doć popularne. Zabawa dydaktyczna to taka zabawa, która prowadzi z reguły do rozwišzania jakiego założonego zadania. Natomiast gra dydaktyczna to odmiana zabawy polegajšca na respektowaniu ustalonych cile reguł i wymagajšca wysiłku mylowego. / W.Okoń Zabawa dydaktyczna to zabawa, która bazuje na podstawowej funkcji psychiki dziecka, na potrzebie zabawy wywiera wiadomie wpływ na jego czynnoci umysłowe./E.Talarczyk Gry dydaktyczne to rodzaj metod kształcenia należšcych do grupy metod problemowych i organizujšcych treci kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezporedniego./K.Kruszewski Czynnoci wykonywane prze grajšce osoby (lub zespoły) w licznie co najmniej dwu, zgodnie z ustalonymi naprzód regułami, których celem jest wygrana jednej z grajšcych osób (lub jednego zespołu). Posunięcia graczy na ogół nie sš jednoznacznie zdeterminowane przez reguły gry, ale kierowane bšd przypadkiem bšd wiadomym wyborem grajšcego. W tym drugim przypadku o wygranej decyduje przede wszystkim wysiłek intelektualny i pomysłowoć grajšcego, prowadzšce do wyboru właciwej strategii. /H.Pieprzyk Podsumowujšc dane definicje można zauważyć różnicę pomiędzy zabawš a gra dydaktycznš. Zakres pojęcia zabawy jest bowiem szerszy od zakresu pojęcia gry. Tak więc każda gra jest zabawš, ale nie każda zabawa jest grš. Następnš cechš różnišcš jest to, że celem wykonywanych podczas gry czynnoci jest wygrana jednej ze stron. To włanie chęć wygranej jest motorem do maksymalnego wysiłku intelektualnego i poprzez stosowany wybór reguł gry, może być wykorzystana do celów dydaktycznych. III. Funkcje gier i zabaw dydaktycznych Metodyka stosowanie gier i zabaw dydaktycznych na zajęciach lekcyjnych nie została jeszcze jednoznacznie okrelona, ale powszechnie wiadomo, że ta forma aktywnoci niesie z sobš wiele zalet i korzyci. Wiele pedagogów dostrzega ten fakt i propagujš wykorzystanie tego rodka dydaktycznego na lekcjach. Jednym z nich jest miedzy innymi Z. Semadeni, który twierdzi, że gry dydaktyczne stanowiš doskonała okazję do pobudzenia do pracy dzieci nie miałych lub przekonanych o swoim braku zdolnoci z dziedziny matematyki. Gra kojarzy się dzieciom z zabawš, a zaangażowanie emocjonalne pozwala przezwyciężyć lęk przed włšczeniem się do wspólnego działania. Ważne jest także to, że gry sš prowadzone między uczniami, a nie w relacji uczeń- nauczyciel. Dziecko rozmawia z rówienikiem, swoim kolegš co ułatwia ten proces. Literatura wyróżnia na ogół następujšce funkcje gier i zabaw matematycznych: Motywacyjne: Pozwalajš na okazjonalne nauczanie matematyki, uczeń bawišc się i nie odczuwajšc znużenia ćwiczy swoje umiejętnoci matematyczne, poznaje pojęcia i struktury matematyczno- logiczne, które tworzš się na bazie indywidualnego dowiadczenia.\ Chęć wygranej stanowi motywację do maksymalnego wysiłku intelektualnego; Poznawcze: Ułatwiajš poznanie i pogłębiajš rozumienie pewnych pojęć i twierdzeń; Uczš formułowania i weryfikacji hipotez; Kształtujš umiejętnoć posługiwania się językiem matematycznym; Dšżenie do sukcesu w grze jest motorem rozwoju mylenia, bowiem szansę wygrania ma ten, kto mniej posługuje się metoda prób i błędów, a w większym stopniu potrafi przewidywać sposób dojcia do prawidłowego wyniku; Dydaktyczne: Rozwijajš mowę dziecka, które w grze musi adekwatnie przedstawiać pewne informacje; Stanowiš rodek pozwalajšcy na wyrównanie braków w rozwoju intelektualnym dziecka Zwiększa u dzieci zainteresowanie matematykš; Dajš szansę na uwierzenie w swoje możliwoci poprzez elementy losowe; Aktywizujš procesy poznawcze, wymuszajšc działanie ucznia w sposób nie represyjny, bowiem w grze uczestniczy wzajemnie się kontrolujš; Wychowawcze: Uczš opanowania i cierpliwoci; Przyzwyczajajš się do przestrzegania dyscypliny; Uwiadamiajš uczniom potrzebę podporzšdkowania się wymogom współdziałania w zespole; Kształtujš postawę koleżeńskš. IV. Stosowanie gier i zabaw na lekcjach matematyki Nauka szkolna wymaga od ucznia często zbyt dużego napięcia. Nadanie jej charakteru gry lub zabawy pozwala dziecku na łatwiejsze przezwyciężanie trudnoci. Stosujšc gry łatwo można wywołać u uczniów gotowoć i zapał do nauki, co jest zasadniczym warunkiem skutecznego uczenia się. Gry i zabawy matematyczne to nie tylko rodzaj pomocniczych zajęć, stanowišcych przerywnik w uczeniu się, ale mogš być też wykorzystane w charakterze poważnego i równoważnego rodka w przekazywaniu wiadomoci. Wymienić można kilka możliwoci wykorzystania gier i zabaw w nauczaniu matematyki: mogš być wykorzystane w celu ćwiczenia sprawnoci rachunkowych, a więc zastšpić częciowo popularne słupki; mogš stanowić bazę do zdobywania dowiadczeń (np. na temat zdarzeń mniej lub bardziej prawdopodobnych); mogš stwarzać pewne sytuacje, do opisu których potrzebny będzie pewien język (np. język teorii zbiorów) i stanowić model dla pewnych pojęć tego języka; mogš przygotowywać pewne pojęcia, które zostanš wprowadzone w póniejszym toku nauczania; mogš służyć utrwaleniu pewnych wczeniej wprowadzonych pojęć. Przeprowadzajšc na lekcji danš zabawę lub grę nauczyciel musi zdawać sobie sprawę z celów, jakie zamierza osišgnšć po przez ich stosowanie. Aby zabawy i gry dydaktyczne właciwie spełniały swojš rolę należy przestrzegać następujšcych zasad: gra powinna być dostosowana do możliwoci percepcyjnych dziecka. Gry za łatwe nie kształcš, nie rozwijajš, za trudne zniechęcajš; przepisy gry muszš być jasne, jednoznaczne i łatwe do opanowania, aby gra mogła przebiegać uczciwie, a przepisy były przestrzegane. W celu przyswojenia reguł danej gry n...
ela.su