Leczenie bocznych skrzywień kręgosłupa w wodzie symetryczne, asymetryczne.doc

Leczenie bocznych skrzywień kręgosłupa -skolioz -poprzez ćwiczenia w wodzie.

Boczne skrzywienie kręgosłupa czyli skolioza (scoliosis) jest to odchylenie się anatomicznej osi od mechanicznej osi kręgosłupa ustawionej w płaszczyźnie czołowo - strzałkowej (definicja według Wejsfloga, 1969). Natomiast według Tylmana skolioza jest wielopłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa, gdzie wraz z charakterystycznym dla skolioz wyboczeniem występuje zmiana wielkości i zakresu krzywizn w płaszczyźnie strzałkowe, rotacja kręgów oraz ich torsją.

Skoliozy możemy podzielić:

I.        Według podziału Cobba:

II.      

a.       skoliozy czynnościowe, czyli takie bez zmian trwałych w budowie kręgosłupa,

b.      skoliozy strukturalne, czyli takie w których można stwierdzić stałe zmiany w budowie. Te możemy podzielić na:

·         skoliozy kostno - pochodne:

-wrodzone,

-torakopochodne,

-układowe,

·         skoliozy neuropochodne:

-wrodzone,

-porażeniowo - wiotkie,

-porażeniowo - spastyczne,

-inne

·         skoliozy mięśniowo pochodne:

-wrodzone,

-dystrofie mięsni,

-inne,

·         skoliozy idiopatyczne: czyli takie o nieznanej przyczynie, stanowią około 80-90 % skolioz.

II.     Podział ze względu na umiejscowienie wyboczenia:

III.   

a.       Skolioza szyjna,

b.      Skolioza piersiowa,

c.       Skolioza lędźwiowa,

IV.  Podział ze względu na ilość skrzywionych łuków:

V.     

a.       Skoliozy z jednym łukiem,

b.      Skoliozy dwułukowe,

c.       Skoliozy wielołukowe (najwyżej 4 łukowe),

VI.  Podział ze względu na mechaniczny stopień skompensowania wyboczenia:

VII.                        

a.       Skoliozy wyrównana,

b.      Skoliozy nie wyrównane,

VIII.                    Podział ze względu na czynno - bierne wyrównanie wyboczenia:

IX.   

a.       Skoliozy, które mogą wyrównać się same, dzięki czynnej pracy mięśniowej,

b.      Skoliozy, które mogą się wyrównać, dzięki biernym ćwiczeniom, ułożeniu na boku, zwisom,

X.    Podział ze względu na szerokość kąta. Im większy kąt skoliozy tym wyższy stopień skrzywienia,

XI.  Podział z uwagi na moment wystąpienia skoliozy:

XII.                        

a.       Skoliozy wczesnego dzieciństwa - to skoliozy powstające od 6 miesiąca do 3 roku życia dziecka,

b.      Skoliozy dziecięce - powstające między 3 a 8 rokiem życia,

c.       Skoliozy dzieci, młodzieży dorastającej - najczęściej powstające w okresie pokwitaniowym.

W dzisiejszych czasach za jedną z najbardziej skutecznych metod leczenia skrzywień kręgosłupa uważa się leczenie pływaniem orz ćwiczeniami w wodzie, która pomaga wyeliminować obciążenie jakie stanowi masa ciała, zwłaszcza obciążenia powyżej miejsca wyboczenia. Pomaga to w samo korekcji tego odcinka w przypadku skolioz aktywnych. Dodatkowym działaniem wody jest zmuszenie i mobilizowanie do czynności mięśni oddechowych, zarówno głównych jak i pomocniczych, zwiększenie pojemności życiowej płuc nawet do 5 l, stymulacja układu wegetatywnego oraz wspomaganie rozwoju gorsetu mięsni lub też stymulowanie określonych tylko mięśni. Jednakże nie należy zapominać o równie ważnej formie rehabilitacji jaką jest bez wątpienia kinezyterapia, czyli ćwiczenia na sali gimnastycznej. Kiedys niedoceniana forma rehabilitacji w dzisiejszych czasach znowu wraca do łask. Dzieje się tak dzięki powstającym nowoczesnym, czasem nieco kontrowersyjnym metodom, które nastawiają się na konkretny, indywidualny przypadek skoliozy, a nie traktują tego tematu ogólnikowo.

Pływanie najczęściej jest łączone ze sportem lub wypoczynkiem. Jednakże pływanie spełnia także inne, ważne role. Stąd też podział na:

Pływanie lecznicze inaczej hydrokinezyterapię - pływanie rehabilitacyjne ma bardzo duży wpływ na leczenie skolioz. Gimnastyka wodna, aquaaerobik są formami, które doskonale mogą dopełnić a czasem nawet i zastąpić klasyczne ćwiczenia poza wodą. Pływanie, a więc również równoległe ułożenie ciała w stosunku do wody pomaga utrzymać prawidłowe ułożenie kręgosłupa, zlikwidować dystrofię mięśniową oraz wzmocnić mięśnie.

W wodzie wykonuje się przeważnie dwa rodzaje ćwiczeń - symetryczne oraz asymetryczne. W symetrycznych uzyskujemy częściową lub całkowita korekcję dzięki elongacji kręgosłupa, natomiast w asymetrycznych stosuje się hiperkorekcyjne pozycje wyjściowe.

Ćwiczenia symetryczne muszą być połączone z całkowitym rozluźnieniem mięśni przeciwdziałających grawitacji, rozciągnięciem kręgosłupa, które warunkuje zmniejszenie, przynajmniej na czas wykonywania ćwiczeń w wodzie, skrzywienia. Zwłaszcza w skoliozach "miękkich". Zajęcia gimnastyki korekcyjnej wodnej są zajęciami prowadzonymi w grupie, mniej więcej 15 osobowej. Instruktor nie byłby w stanie każdemu dziecku indywidualnie dobrać ćwiczeń asymetrycznych, dlatego podstawą takich zajęć są ćwiczenia asymetryczne.

Przykłady ćwiczeń symetrycznych:

·         Pozycja wyjściowa w leżeniu na brzuchu, nogi ugięte, ręce wyciągnięte do przodu, odbicie od brzegu, ślizg po wodzie jak najdalej,

·         Pozycja wyjściowa w leżeniu tyłem, nogi ugięte na brzegu , ręce przed sobą wyprostowane, odbicie i ślizg po wodzie.

·         Pozycja wyjściowa w leżeniu na brzuchu, nogi ugięte, ręce wyciągnięte do przodu, odbicie od brzegu, ślizg pod powierzchnia wody jak najdalej,

·         Pozycja wyjściowa na brzuchu, w rękach trzymamy deskę, nogi wyprostowane, wykonujemy ruch wiosłujący, silniej w fazie odpychania się nogami.

·         Pozycja wyjściowa w leżeniu na plecach, w rękach trzymamy deskę, nogi wyprostowane, wykonujemy ruch wiosłujący, silniej w fazie odpychania się nogami.

·         Pozycja na brzuchu, ręce pracują jak do stylu grzbietowego, nogi do klasycznego, szczególne zwrócenie uwagi na fazę poślizgu,

·         Pozycja w leżeniu tyłem, ręce jak do stylu grzbietowego, nogi do klasycznego, zwrócenie uwagi na fazę poślizgu,

·         Pływanie na grzbiecie, ręce naprzemiennie, nogi nie pracują, długa faza poślizgu,

·         Pływanie na brzuchu, ręce pracują naprzemiennie jak do kraula, ale głowa ponad poziomem wody, nogi nie pracują, długa faza poślizgu

·         Pozycja w leżeniu przodem w rękach trzymana deska, płyniemy jak do kraula, ale ręce nie pracują naprzemiennie, ale są dokładane na deskę raz jedna raz druga, z zachowaniem fazy poślizgu,

·         Pozycja w leżeniu na plecach, w rękach trzymana deska, płyniemy jak do stylu grzbietowego, ale ręce nie pracują naprzemiennie, ale są dokładane na deskę raz jedna raz druga, z zachowaniem fazy poślizgu,

·         Pozycja na plecach, uda zaciskają deskę, ręce pracują jak w stylu grzbietowym,

·         Pozycja na plecach, deska zaciskana miedzy stawami skokowymi, ręce pracują jak w stylu grzbietowym

·         Pozycja w leżeniu na brzuchu, między udami trzymamy deskę, ręce jak do żabki.

·         Pozycja w leżeniu na brzuchu, deska trzymana w połowie długości podudzia, ręce jak do żabki

Ćwiczenia asymetryczne to ćwiczenia równie często stosowane. Polegają głownie na indywidualnym dla każdej skoliozy ustawieniu ciała, ułożenia barków czy też bioder. Asymetryczna praca kończyn pozwala na wyegzekwowanie takich ruchów, które pozwalają zniwelować i znieść skrzywienie na określony czas ćwiczenia. Prowadzenie ćwiczeń asymetrycznych jest zadaniem trudnym i wymaga dużej wiedzy terapeuty oraz indywidualnego podejścia do każdego dziecka. Należy pamiętać właściwej pozycji wyjściowej, stabilizacji pozycji i jednocześnie o doborze dzieci o podobnym rodzaju skrzywienia do jednej grupy. W leczeniu asymetrycznym w wodzie wyróżnia się następujące grupy skrzywień:

a. Skoliozy jednołukowe piersiowe,

b. Skoliozy jednołukowe lędźwiowe,

c. Skoliozy jednołukowe piersiowo-lędźwiowe,

d. Skoliozy dwułukowe piersiowo-lędźwiowe,

Dobierając ćwiczenia należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach.

·         Gdy barki są ustawione w linii poziomej, kręgosłup pozostaje w pionie,

·         Gdy barki są ustawione pod skosem, kręgosłup jest wygięty na poziomie piersiowym w stronę barku położonego wyżej,

·         Gdy biodra są ustawione pod skosem, kręgosłup wygina się lędźwiowo w kierunku biodra leżącego niżej,

Przykłady ćwiczeń asymetrycznych, które mogą być zastosowane w przypadku skoliozy jednołukowej piersiowej prawostronnej:

·         Pozycja w leżeniu przodem z wyciągniętą do przodu lewą ręką, a prawą wzdłuż tułowia, pływanie bez ruchu rak, nogi jak do kraula,

·         Pozycja na plecach z wyciągniętą do przodu lewą ręką, a prawą wzdłuż tułowia, pływanie bez ruchu rak, nogi jak do kraula,

·         Pozycja na plecach z wyciągniętą do przodu lewą ręką pracująca jak do stylu grzbietowego, praw wzdłuż tułowia, nie pracuje, nogi wyprostowane leżą swobodnie (nie pracują),

·         Pozycja w leżeniu przodem, lewa wyprostowana przed głową, wykonuje ruchy jak do kraula, prawa ręka wzdłuż ciała, nogi jak do kraula,

·         Pozycja w leżeniu na plecach, lewa wyprostowana za głową, wykonuje ruchy jak do stylu grzbietowego, prawa ręka wzdłuż ciała, nogi jak do kraula,

·         W leżeniu przodem, ręce wyprostowane, lewa do przodu, prawa w bok, przywodzenie ręki prawej, połączone z jednoczesną pracą ręki lewej i nóg jak do kraula,

Przy skoliozach jednołukowych odcinka piersiowego, nogi powinny pracować ruchem symetrycznym, zarówno w stylu klasycznym, grzbietowym, jaki i kraulu, ale z zastrzeżeniem, że u dziecka nie pojawia się żaden ruch asymetrii podczas takiego ćwiczenia. Gdyby występowała jakkolwiek asymetryczna praca nóg, ruch należy wyeliminować lub poprawić.

Przykładowe ćwiczenia asymetryczne w skrzywieniu jednołukowym odcinka lędźwiowego lewej strony:

·         Pozycja w leżeniu przodem z rękoma wyprostowanymi przed siebie, prawa noga wyprostowana z założonym rękawkiem utrzymującym na powierzchni wody, płyniemy stylem klasycznym wykonując ruchy tylko lewa noga,

·         Pozycja w leżeniu na plecach z rękoma wyprostowanymi za siebie, prawa noga wyprostowana z założonym rękawkiem utrzymującym na powierzchni wody, płyniemy stylem grzbietowym, wykonując ruchy tylko lewa noga,

·         Pozycja wyjściowa w leżeniu przodem, ręce wyprostowane trzymają deskę przed sobą. Na prawa nogę założony dmuchany rękaw, na lewą płetwa. Ruchy jak do kraula,

·         Pozycja w leżeniu tyłem, ręce wyprostowane trzymają deskę za sobą. Na prawa nogę założony dmuchany rękaw, na lewą płetwa, pływanie stylem grzbietowym,

·         Pozycja na brzuchu, ręce wyprostowane trzymają deskę przed sobą. Na prawa nogę założony dmuchany rękaw, na lewą płetwa, pływanie kraulem,

·         Pozycja w leżeniu przodem, zgięcie lewej nogi w biodrze i w kolanie, Prawa noga i ręce jak w stylu klasycznym,

·         Leżenie tyłem, zgięcie lewej nogi w biodrze, noga prawa pracuje jak do stylu klasycznego, natomiast ręce symetrycznie pracują jak w stylu grzbietowym.

·         Leżenie na brzuchu, zgięcie lewej nogi w biodrze, noga prawa pracuje jak do stylu klasycznego, ręce symetrycznie pracują również jak w stylu klasycznym.

Kolejne przykłady ćwiczeń asymetrycznych, możliwych do zastosowania w skoliozach jednołukowych odcinka piersiowo-lędźwiowego, w skrzywieniu prawostronnym:

·         Pozycja w leżeniu przodem, wyciągnięcie wyprostowanej lewej ręki przed siebie, prawa wzdłuż tułowia, lewa noga wyprostowana, nie wykonuje ruchu, prawa pracuje jak do klasycznego,

·         Pozycja w leżeniu tyłem, wyciągnięcie wyprostowanej lewej ręki za siebie, prawa wzdłuż tułowia, lewa noga wyprostowana, nie wykonuje ruchu, prawa pracuje jak do klasycznego,

·         Pozycja leżąc przodem, lewa ręka wyprostowana przed siebie, prawa wyprostowana, ale skierowana w bok. Lewa noga wyprostowana, nie pracuje. Ruch prawą nogą jak w stylu klasycznym, natomiast prawą wykonujemy ruch przywodzenia pod powierzchnia wody.

·         Pozycja leżąc tyłem, ruch i ułożenie ciała jak wyżej,

·         Pozycja leżąc na plecach, lewa ręka wyprostowana przed siebie, prawa wyprostowana, ale skierowana w bok. Lewa noga wyprostowana, nie pracuje. Ruch prawą nogą jak w stylu grzbietowym, natomiast prawą wykonujemy ruch przywodzenia pod powierzchnia wody.

·         W leżeniu przodem, ręce wyprostowane, trzymają deskę, nogi proste, na lewej założony nadmuchany rękaw, na prawej płetwa. Ruch prawą nogą jak w kraulu oraz prawej ręki jak w stylu klasycznym,

·         W leżeniu na plecach ręce wyprostowane, trzymają deskę, nogi proste, na lewej założony nadmuchany rękaw, na prawej płetwa. Ruch prawą nogą jak w kraulu oraz prawej ręki jak w stylu grzbietowym,

Ćwiczenia asymetryczne, mające zastosowanie w leczeniu skolioz dwułukowych odcinka piersiowo-lędźwiowego. Skrzywienie lewostronne:

·         Pozycja w leżeniu przodem, lewa ręka prosta z przodu trzyma deseczkę, prawa ręka wzdłuż tułowia, na nogach założone dmuchane rękawy, lewa noga pracuje jak w stylu klasycznym,

·         Pozycja w leżeniu na plecach, lewa ręka prosta trzyma deseczkę za sobą, prawa ręka wzdłuż tułowia, na nogach założone dmuchane rękawy, lewa noga pracuje jak w stylu klasycznym,

·         Pozycja w leżeniu przodem, lewa ręka trzyma deskę przed sobą, prawa w wyproście, ruch prawej nogi ograniczony rękawkiem, prawa jak do klasyka,

·         Pozycja w leżeniu tyłem, lewa ręka trzyma deskę za sobą, prawa w wyproście, ruch prawej nogi ograniczony rękawkiem, prawa jak do klasyka,

·         Pozycja w leżeniu przodem, ręce wyprostowane przed siebie, ruch lewą noga jak w stylu klasycznym, prawa nie pracuje,

·         Pozycja w leżeniu na plecach, ręce ułożone wzdłuż ciała, ruch lewą noga jak w stylu klasycznym, prawa nie pracuje,

·         Pozycja w leżeniu tyłem, ręce proste, wyciągnięte za siebie, w rękach deseczka, obie nogi są ugięte w biodrach i w kolanach, ruchy są wykonywane przez prawą rękę stylem grzbietowym (dokładanie ręki do deski) oraz przez prawa nogę stylem klasycznym. Zwrócić uwagę powinno się na fazę poślizgu połączonej z wyprostowaniem prawej nogi i przywiedzeniem prawej ręki.

·         Pozycja w leżeniu na brzuchu, ręce proste, wyciągnięte przed siebie, w rękach deseczka, obie nogi są ugięte w biodrach i w kolanach, zwisają swobodnie, ruchy są wykonywane przez prawą rękę kraulem (dokładanie ręki do deski) oraz przez prawa nogę stylem jak w stylu klasycznym. Zwrócić uwagę powinno się na fazę poślizgu połączonej z wyprostowaniem prawej nogi i przywiedzeniem prawej ręki.

·         Pozycja w leżeniu na brzuchu, ręce proste, wyciągnięte przed siebie, w rękach deseczka, nogi proste w kolanach, zwisają swobodnie, ruchy prawą nogą jak do tylu klasycznego,

·         Pozycja w leżeniu tyłem, ręce proste, wyciągnięte do tyłu, w rękach deseczka, nogi proste w kolanach, zwisają swobodnie, ruchy prawą nogą jak do stylu grzbietowego,

Spostrzeżono, że jeżeli łuki w skrzywieniu dwułukowym piersiowo-lędźwiowym są blisko ułożone i raczej krótkie, nie powinno się wykonywać ćwiczeń asymetrycznych, ale zastąpić je symetrycznymi. Ćwiczenia asymetryczne wykonujemy w rehabilitacji skolioz dużych, rzędu II stopnia oraz jeszcze większych. Dla takich skolioz należy całkowicie indywidualnie ustawić zestaw ćwiczeń wraz z pozycjami wyjściowymi, biorąc pod uwagę miejsce, stopień dotychczas zaawansowanie skoliozy. Dodatkowo powinno się zwrócić szczególna uwagę na możliwości siłowe i napięcie mięśniowe danego pacjenta. Dlatego też wyżej wymienione przykłady ćwiczeń należałoby zmodyfikować dla każdego pacjenta osobno.

Pływania asymetrycznego nie należy także wykonywać w skoliozach wielołukowych, skrzywieniach dwułukowych charakteryzujących niekrótkimi, blisko osadzonymi łukami, w skrzywieniach o małym stopniu oraz w grupach wieloosobowych, w których skrzywienia u osób ćwiczących nie są tego samego rodzaju.

Systematyczne pływanie rehabilitacyjne ma ogromne znaczenie w leczeniu skolioz, jednak nie należy zapominać o tym, że pływanie ma tylko uzupełniać terapię, a nie ją zastępować. W wielu przypadkach leczenie rehabilitacyjne nie przynosiło rezultatu z powodu braku systematyczności, nieprawidłowego dobrania pozycji lub złego określenia stopnia skrzywienia. Dlatego tak istotna jest prawidłowa diagnoza i prowadzenie zajęć przez fachowców. Podstawą leczenia są ćwiczenia gimnastyki korekcyjnej, prowadzone na sali gimnastycznej różnymi metodami kinezyterapii. Aktualnie można wyróżnić wiele skutecznych metod takich jak; Metoda McKenziego, PNF, terapia manualna Mulligana i wiele, wiele innych.