WPROWADZENIE DO STUDIÓW NAD ROSJĄ PODRĘCZNIK AKADEMICKI Pod redakcją Lucjana Suchanka WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO Seria: Prace Katedry Rosjoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. 7. (dawniej Prace Katedry Literatury i Kultury Rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego) Książka finansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Instytutu Studiów Regionalnych, Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych oraz centralnej rezerwy na badania własne © Copyright by Lucjan Suchanek & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2004 Ali rights reserved RECENZENT Andrzej Nowak PROJEKT OKŁADKI I STRON TYTUŁOWYCH Marcin Bruchnalski OPRACOWANIE REDAKCYJNE Renata Włodek KOREKTA Dorota Janeczko ІШ Książka, ani żaden jej fragment, nie może być przedrukowywana bez pisemnej zgody Wydawcy. W sprawie zezwoleń na przedruk należy zwracać się do Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISBN 83-233-1835-2 www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Karmelicka 27/4, 31-131 Kraków tel. (012) 423-31-87, tel./fax (012) 423-31-60 Dystrybucja: ul. Bydgoska 19 C, 30-056 Kraków tel. (012) 638-77-83, (012) 636-80-00 w. 2022 fax (012) 423-31-60, (012) 636-80-00 w. 2023 tel. kom. 0506-006-674, e-mail: wydaw@if.uj.edu.pl Konto: BPH PBK SA IW/O Kraków nr 62 1060 0076 0000 3200 0047 8769 /и^ЪЦющ SPIS TREŚCI Lucjan Suchanek, Czym jest rosjoznawstwo?....................................................................... 7 GEOGRAFIA, HISTORIA, JĘZYK, WYZNANIA Zygmunt Szot, Geografia Rosji............................................................................................ 11 Mieczysław Smoleń, Historia Rosji...................................................................................... 43 Aleksy Awdiejew, Język rosyjski i języki innych narodowości Rosji.................................... 93 Hanna Kowalska, Prawosławie w Rosji................................................................................ 111 Andrzej Dudek, Inne wyznania w Rosji................................................................................ 127 KULTURA Hanna Kowalska, Kultura bizantyńsko-prawosławna..........................................!............... 143 Hanna Kowalska, Zmiany kulturowo-cywilizacyjne w XVII i XVIII wieku........................... 159 Lidia Liburska, Kultura rosyjska 1800-1861....................................................................... 173 Anna Raźny, Kultura rosyjska 1861-1917. Od „materializmu antropologicznego" do bol- szewizmu......................................................................................................................... 189 Katarzyna Duda, Kultura radziecka i postradziecka............................................................. 203 LITERATURA Lucjan Suchanek, Literatura rosyjska XI-XVUI wieku......................................................... 223 Lidia Liburska, Literatura rosyjska 1800-1861.................................................................... 237 Anna Raźny, Literatura rosyjska 1861-1917. Realizm i modernizm.................................... 257 Katarzyna Duda, Literatura rosyjska XX wieku.................................................................... 277 SZTUKA, TEATR, FILM, MUZYKA Małgorzata Smorąg Różycka, Sztuka rosyjska...................................................................... 295 Lidia Liburska, Teatr rosyjski............................................................................................... 317 Katarzyna Duda, Film rosyjski.............................................................................................. 333 Aleksy Awdiejew, Muzyka rosyjska..................................................................................... 339 FILOZOFIA, NAUKA, SZKOLNICTWO Joachim Diec, Rosyjska myśl filozoficzna i polityczna.......................................................... 353 Andrzej Dudek, Nauka rosyjska........................................................................................... 369 Joachim Diec, Szkolnictwo w Rosji.................................................................,..................... 377 ROSJA WSPÓŁCZESNA- POLITYKA I SPOŁECZEŃSTWO Lucjan Suchanek, Emigracja rosyjska XXwieku.................................................................. 387 Marek Czajkowski, Konstytucja i system polityczny Federacji Rosyjskiej........................... 397 Marek Czaj ko wski, Polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej...................................... 411 Paweł Burek, Partie i organizacje polityczne w Rosji.......................................................... 421 Joachim Diec, Gospodarka Rosji.......................................................................................... 429 Aleksy Awdiejew, Rosyjskie środki masowego przekazu..................................................... 441 Indeks osób........................................................................................................................... 453 1 CZYM JEST ROSJOZNAWSTWO? Rosjoznawstwo - to nowa dyscyplina, w skali Polski unikatowa. W Rosji zaczyna się dopiero kształtować pod nazwą rossijewiedienije. Idzie ona dalej niż popularne na Zachodzie Russian studies, ma bowiem ambicję całościowego prezentowania Rosji. Jako odrębna specjalność uniwersytecka pojawiła się na Uniwersytecie Jagiellońskim, na nowo otwartym Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Prowadzi ją działająca tu Katedra Rosjoznawstwa - również jedyna tego typu jednostka naukowo--dydaktyczna w Polsce. Rosjoznawstwo to nie tylko nowa oferta studiów, które od razu spotkały się z dużym zainteresowaniem. To także gałąź nauki - integralna wiedza o Rosji, jakiej nie daje żadna z dotychczas istniejących dyscyplin, one bowiem ukazują z reguły jeden aspekt Rosji. Rosjoznawstwo natomiast obejmuje swym zasięgiem Rosję jako całość. Zaznajamia z geografią Rosji, z językiem rosyjskim i językami używanymi na jej terytorium, z dominującą tu religią prawosławną i innymi tradycyjnymi konfesjami, z bogatą historią kraju i jego dniem dzisiejszym, z emigracją z kulturą i literaturą sztuką, teatrem, filmem, muzyką, z filozofią i myślą polityczną, z nauką i szkolnictwem, z systemem politycznym oraz polityką zagraniczną i bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, a także z działającymi tu partiami politycznymi, ze środkami masowego przekazu. Jest więc rosjoznawstwo dziedziną interdyscyplinarną. Ogląd Rosji dokonywany zostaje z perspektywy kulturoznawcy, filologa, historyka, historyka sztuki, politologa, socjologa, religioznawcy, geografa, specjalisty od nauk o cywilizacji i dziejów idei. Dlatego w oddawanej do rąk czytelnika książce piszą specjaliści z różnych dziedzin nauki. Większość z nich zatrudniona jest w Katedrze Rosjoznawstwa UJ, inni z nią współpracują, prowadząc zajęcia zgodne z ich zainteresowaniami. Dla kogo przeznaczona jest napisana przez nas książka? Adresatów jest wielu -przede wszystkim studenci rosjoznawcy, ale także studenci innych kierunków, a więc filologowie-rusycyści, kulturoznawcy, politologowie, historycy. Wszyscy znajdą w niej wiedzę, która pozwoli poszerzyć ich horyzonty poznawcze. Jednak nie tylko oni. Książka dzięki swej bogatej zawartości i przystępnej formie wykładu może być pożyteczna dla wszystkich interesujących się Rosją, będzie przydatna także dla dziennikarzy. Pozwala bowiem poznać ten kraj z szerokiej perspektywy -jest kompendium, jakiego nie ma dotąd na polskim rynku wydawniczym. Przyjdzie z pomocą także kandydatom na studia rosjoznawcze i te kierunki, na których Rosja jest przedmiotem nauczania. Wszystkich zainteresowanych rosjoznawstwem na Uniwersytecie Jagiellońskim zapraszamy na stronę internetową Katedry Rosjoznawstwa: rosjoznawstwo@sigma. wsmip.uj.edu.pl Zamieszczony tu został obszerny katalog-informator o studiach rosjoznawczych wraz z charakterystyką wszystkich przedmiotów wchodzących w skład programu stu- . 8 CZYM JEST ROSJOZNAWSTWO? diów. Kandydat na rosjoznawstwo zapoznać się może z warunkami rekrutacji na studia dzienne, zaoczne i prowadzone w języku angielskim i rosyjskim Russian Graduate Studies. Znajdują się tu także dane o pracownikach naukowych Katedry Rosjoznaw-stwa, o Kole Naukowym Rosjoznawców, o różnych formach aktywności Katedry. J GEOGRAFIA HISTORIA JĘZYK WYZNANIA GEOGRAFIA ROSJI Położenie i granice. Rosja, będąca od końca 1991 r. oddzielnym suwerennym państwem, jest największym powierzchniowo państwem świata. W kwietniu 1992 r. rosyjskie państwo wielonarodowościowe przyjęło nazwę Federacja Rosyjska. Powierzchnia tego euroazjatyckiego państwa wynosi 17 075,4 tys. km , to jest dwukrotnie więcej niż powierzchnia Australii i prawie tyle co powierzchnia Ameryki Południowej. Terytorium Rosji rozciąga się we wschodniej części Europy i północnej części Azji (41° 12' a 81° 49' N i 19° 38' E a 169° 40' W), przy czym rozgraniczenie kontynentów jest umowne; geografia fizyczna zalicza do Europy góry Ural, w geografii ekonomicznej natomiast do europejskiej części Rosji zalicza się również okręg przemysłowy Uralu, sięgający na wschód dość daleko poza te góry. Na europejską część państwa przypada 25% powierzchni, a na ogromną azjatycką część określaną potocznie Syberią aż 75%. Ogromne rozmiary tego euroazjatyckiego państwa, a zwłaszcza jego rozciągłość równoleżnikowa, spowodowały istnienie na jego terytorium aż 11 stref czasowych. Oficjalnym czasem jest czas moskiewski odpowiadający czasowi słonecznemu na południku 45° dł. geogr. wsch. Na wschód od strefy czasu moskiewskiego rozciąga się 10 dalszych stref, przy czym różnica czasu pomiędzy Moskwą a Półwyspem Czukoc-kim wynosi 10 godzin. Kiedy na zachodzie kraju zapada wieczór, na ws...
Natussia2488