Dabrowska Maria - Dzienniki powojenne 2.pdf - Dąbrowska Maria - staszekka

Maria Dąbrowska

DZIENNIKI POWOJENNE

1950 -1954 t. 2

Wybór

wstęp i przypisy

Tadeusz Drewnowski

Czytelnik Warszawa

1996

1950

2 I 1950. Poniedziałek

Na szóstą wyszłam do kina "Palladium" - zaproszenie na inaugurację

nowego polskiego filmu "Czarci żleb". Ze znajomych spotkałam Iwasz-

kiewicza, Wata z żoną' i Zawieyskiego. Poza tym - tłum obcych

twarzy.

Kronika filmowa - trudna do zniesienia. Stalin, Stalin i Stalin

fetowa-

ny przez Sejm, Teatr Polski etc., etc.2 M.in. pokazano konkurs

zespołów

# chłopskich na... pieśni radzieckie. Myślałam, że będą śpiewali te

pieśni

rosyjskie (w praktyce - radzieckie znaczy zawsze rosyjskie)

przynaj-

mniej w polskim przekładzie. Otóż nie! Pokazano chłopów z Białowie-

ży śpiewających pieśń o komsomole nie tylko po rosyjsku, ale w

rosyj-

skich strojach z dyrygentem w "kosoworotce"3. Aż dusiło od gniewu.

# Tego nie może wymagać nawet Rosja. To już jest najczystsza,

upadlają-

ca służalczość, którą, gdybym była Rosjaninem, pogardzałabym.

Film "Czarci żleb"' jest apoteozą Wojsk Ochrony Pogranicza, które

pokazuje w walce z bandą przemytników. Zachowano tyle jeszcze przy-

zwoitości, że nie pokazano bandy politycznej. Ale i tak jest w tym

fil-

mie, jak we wszystkim, bardzo problematyczne odwrócenie wartości.

, Dotychczas świat przemytników uważany był za swego rodzaju świat

poetyczny, coś na pograniczu legendarnego świata zbójników. Wiado-

mo, że przemytnicy bywali zawsze nie tylko przestępcanu flskalnymi

i awanturnikami lubiącymi ryzykowne a duże zarobki, ale i

przewodni-

kami, jakże często bezinteresownymi, nieszczęśliwych zbiegów

polity-

cznych. Myślę, że i samego Lenina mógł taki zwykły przemytnik towa-

I rów prowadzić kiedyś przez zieloną granicę, nie mówiąc o innych

rosyj-

' skich i polskich rewolucjonistach. Wprawdzie w operze (i w noweli)

i, "Carmen" świat przemytniczy nie jest pokazany jako świat

pozytywny.

Ale konflikt między światem legalnym a tym jego nierządnym margine-

sem społecznym pokazano obiektywnie, jako ścieranie się indywidual-

nych ludzkich namiętności. Tutaj - koniec z tym wszystkim. W

oświet-

leniu marksizmu obiektywizm byłby tylko słabością i wymigiwaniem

się od odpowiedzialności. Tu świat przemytników pokazany jest

odraża-

jąco, jako stek zbrodniczych cyników bez jednego ludzkiego odruchu.

Natomiast cały bez wyjątku posterunek graniczny potraktowany jest

z sympatią, czułością i nawet humorem, rzekłbyś: przyjemne sceny

z dobrego pensjonatu dla dobrze wychowanych anielskich chłopców.

Poza tymi grzechami pierworodnymi film jest dobry. Piękne zdjęcia gór

w zimie, emocjonujące przygody, niezłe dowcipy, piękne góralskie

pieśni, m.in. moja ulubiona: "Pódźciez, chłopcy, pódźciez zbijać..."

# A 1 e k s a n d e r W a t, właśc. Chwat (1900-1969), poeta,

prozaik, tłumacz. Stu-

diował na Wydziale Filozoficznym I1W. W 1920-25 brał udział w

wystąpieniach i wy-

dawnictwach futurystycznych oraz współredagował czasopisma "Nowa

Sztuka" i "A1-

manach Nowej Sztuki". W I. 1929-31 należał do zespołu "Miesięcznika

Literackiego"

i kierował Spółdzielnią Wydawniczą "Tom"; następnie w 1. 1932-39 był

kierownikiem

literackim wydawnictwa Gebethnera i Wolffa. 23 I 1940 aresztowany

przez Rosjan we

Lwowie; zwolniony został na podstawie amnestii w listopadzie 1941 i

do 1946 przeby-

wał w Kazachstanie. Po powrocie do Polski był redaktorem naczelnym

PIW-u. Od 1963

przebywał na emigracji we Francji. Popełnił samobójstwo. Wydał m.in.:

Ja z jednej

strony i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka, 1920,

Bezrobotny Lucyfer,

Opowieści, 1927, Wiersze, 1957, Wiersze śródziemnomorskie, ł962,

Ciemne świecidfo,

1968, oraz pośmiertnie dwutomowy Mój wiek. Pamiętnik mówiony, ze

wstępem Cz. Mi-

łosza, 1978; Świat na haku i pod kluczem, 1985, Reduta, 1986,

Dziennik bez samogfo-

sek, 1986, Ucieczka Lotha, I988, Poezje zebrane, 1992. Wśród wielu

utworów różnej

wartości tłumaczył m.in. Dostojewskiego, L. Tołstoja, Gorkiego, T.

Manna, Bernanosa.

P a u I i n a (Ola) W a t (1903-1991), żona Aleksandra; wydano jej

wspomnienia

Wszystko co najważniejsze, 1985.

2 Niedawno, 21 XII 1949, minęło siedemdziesięciolecie Stalina -

szczytowy moment

jego kultu.

3 K o s o w o r o t k a - rubaszka rosyjska ze skośnym

kołnierzykiem i bocznym za-

pięciem.

' Czarci żleb,1949, scen. Tadeusz Kański, reż. T. Kański i Aldo

Vergano.

6 7

Na siedemdziesiąte urodziny Stalina...

,...podarki od społeczeństwa polskiego"

6 I 1950. Pi#tek. Trzech Króli

Opowiadanie o podsłuchanej na ulicy rozmowie. W czasie galówki

stalinowskiej prosta kobieta w chustce przechodzi mimo portretu

Stalina

i mówi do drugiej: "Znów ten zajęczy pysk wywiesili". I cóż pomogą

tony propagandy kosztującej miliardy? Lud widzi "zajęczy pysk" za-

miast oblicza "największego człowieka naszej epoki".

Dicta Tulci. Gdy Anna z nią przechodziła zrujnowaną ulicą, Tulcia

powiada: "Ty zawsze mówisz, że ja wszystko niszczę. A patrz, mnie tu

nie było, a wszystko zrujnowane". W zabawie z dziećmi, gdy któreś

z nich mówi, że ma tatusia, Tulcia, która zaczyna już boleśnie

odczuwać

brak "tatusia", mówi na to: "A ja mam Dziadzię, Maryjkę i Jurka".

W drugi dzień świąt, obudziwszy się, pyta: "Czy to Maryjka

przyjechała

dziś do mojego domu?" Kiedy Anna wyjaśnia, że przyjadę dopiero za

10 dni #ak było w projekcie), Tulcia mówi: "Za dziesięć dni to już

nie

warto. Swięta będą już stare, a moja wstążka ##seledynowa#, zmięta. I

nie

wiem, dlaczego właśnie dzisiaj chciałam bardzo zobaczyć Maryjkę i po-

wiedzieć jej wierszyk o bobasku".

Po powrocie z apteki zastałam Axera z paru rysunkami do "Nocy

i dni". Zaskoczyło mnie, że są takie niedobre, ale nie śmiem Axerowi

tego powiedzieć. Zapomniałam dodać, że wczoraj byli Erazm i p. Mały-

niczówna.

Anegdotka. Dzieciom w szkole powszechnej zadano wypracowanie

"urodzinowe": "Dlaczego kochamy Stalina?" Chłopiec pyta w domu oj-

ca, co ma napisać. Ojciec na to: "Daj mi pokój ze Stalinem". Idzie do

matki, która mówi mniej więcej to samo. Poradziwszy się jeszcze paru

osób zbywających go z tą samą niecierpliwością lub oburzeniem, chło-

piec napisał: "Kocham Stalina, bo go nikt nie kocha". To pewna, że

w Polsce poza jego agentami (czy agent kocha?), nikt go nie kocha,

na-

wet ci nieliczni, co mu przyznają jakieś racje czy jakieś znamiona

sata-

nicznej wielkości.

10 I 1950. Wtorek

Wieczorem przychodzi Erazm dowiedzieć się o zdrowie St. Wanda

zjawia się o siódmej. Przyjemna i dowcipna rozmowa. Anna opowiada

o Lubelskim Uniwersytecie Katolickim, w którym spędziła z mężem

kilka miesięcy w 1945. To wszystko z powodu wiadomości w "Życiu

Warszawy", że studenci Uniwersytetu im. M. Curie-Skłodowskiej ogło-

sili protest przeciw decyzji senatu KUL-u, zabraniającej jego słucha-

' czom należenie do Związku Młodzieży Akademickiej (jako marksisto-

wskiego). Decyzja KUL-u jest odruchem samoobrony, ale i krępowa-

niem swobody osobistej studentów. Ale takie skrępowanie jest zgodne

i całą procedurą funkcjonowania systemu katolickiego, mającego i w

prak-

tyce, i w filozofii duże podobieństwa do systemu marksistowskiego.

Ale Anna opowiada ciekawe rzeczy o istotnie kołtuńskich i

reakcyjnych

nastrojach tego uniwersytetu. Najbardziej wsteczne elementy

reprezen-

towane w nim są przez profesorów Żydów-neofitów i przez... damy,

różne "połamane" hrabiny, które znalazły na terenie KUL-u azyl i

każ-

dego rozpatrują pod kątem "bien" albo "tres bien". P. Jerzy

Kowalski

musiał w 1945 złożyć na piśmie oświadczenie, że Parandowska jest

ślubną żoną Parandowskiego, aby Jasia przyjęto w poczet profesorów

tego uniwersytetu. Elementem najbardziej postępowym i światłym byli

na tym uniwersytecie profesorowie księża.

C Przeczytałam wydaną przez "Czytelnika" książkę Elsy Triolet (żona

Aragona czy Eluarda, podobno Żydówka) pt. "Kochankowie z Awinio-

nu". Tytuł oryginahz: "Le premier accroc cońte deux cent francs"'.

Opo-

wiadania z czasów okupacji tchnące świeżością i dobrego gatunku

opty-

; mizmem. Wrażenie, jakby autorka zrzuciła festony starej świetnej

trady-

cji literackiej, której strzępami żyły wszystkie nowoczesne

rafmerie lite-

rackie Francuzów, i zaczęła z innego, prostego, skromnego, ale

ożyw-

czego tonu. Te opowiadania przypominają mi trochę moje, zarówno te

z czasów okupacji, jak dawniejsze. Choćby tym, że stanowią cykl

złą-

czony mniej więcej jednością miejsca (Lyon i Awinion) i

powtarzaniem

się tych samych osób. Oprócz tego - tym, że pokazują powszedni

dzień

okupacji bez makabry.

# E 1 s a T r i o 1 e t (1896-1970), pisarka francuska pochodzenia

rosyjskiego, sio-

stra Lili Brik, żona L. Aragona. Po francusku zaczęła pisać w 1938.

Podczas wojny we

francuskim ruchu oporu. Tego okresu dotyczy powieść Biafy koń,

1943, oraz wspo-

mniany zbiór opowiadań, 1945, tytuł oryginału: Pienvsze rozdarcie

kosztuje dwieście

franków, który przyniósł jej nagrodę Goncourtów. Ponadto napisała

m.in. cykl powie-

, ściowy Era nylonu, 1959-63. Tłumaczka literatury rosyjskiej,

autorka studiów o Gogo-

lu, Czechowie i Majakowskim.

12 I 1950. Czwartek

Dostałam dziś list od p. T. Czapczyńskiego z Łodzi. Jego broszurę

o mojej twórczości cenzura puściła bez skreśleń, ale broszura nie

wyj-

dzie, bo nie dostała przydziału papieru. Prywatnie oświadczono, że o

nieudzieleniu papieru zadecydował "zbyt życzliwy stosunek autora do

pisarki", że "Dąbrowska skończyła się i przeminęła". Na kursie

łódzkim

dla polonistów uczą, że "Dąbrowska powtarza myśli Żeromskiego z 21-

let-

nim opóźnieniem". Taki oto jest stosunek rzeczywisty tzw. czynników

do mnie i mojej twórczości. Tak wygląda pozorna uprzejmość ludzi

regime'u dla mnie będąca absolutnym fałszem. Jedyne, co by im odpo-

wiadało, to moja śmierć i - ostatecznie - pogrzeb na koszt państwa.

Trudno, mimo wszystko będę tylko tym, czym być mogę, to jest - sobą.

14 I 1950. Sobota

Do jedenastej drepczę około St. Potem wychodzę na pocztę z listami.

Odwilż i błoto. Warszawa nie czyszczona, brudna, okropna - nigdy, jak

żyję, tak zaniedbanej nie widziałam. Tonie się w błocie albo chodzi

zwałach lodu. Po południu wizyta Gucia Iwańskiego u St. Wieczorem-

Małyniczówna. Nic nie robię. Tańczę tylko koło chorego. Najwyżej za-

łatwiam korespondencję albo porządkuję papiery.

IS I 1950. Niedziela

Rano w jakimś przypadkowym koncercie w radiu usłyszeliśmy dwie

włoskie pieśni koloraturowe śpiewane przez Marię Kurenko. Zatonęli-

śmy po prostu w tym głosie. Co za rozkosz i jaka rzadkość słuchać

pięk-

nego sopranu kształconego w wybornej szkole. Soprany są przeważnie

ostre, strident, a polskie soprany - często nienawistnie szpetne. Ten

był

czarowny jak śpiew skowronka. Co za miękkość, delikatność, precyzja.

I wspaniale postawiony głos dosłownie tryskający jak dźwięczna woda

ze źródła. W drugiej pieśni akompaniował prócz fortepianu flet, ale

naj-

czystsze tony fletu brzmiały matowo w tym duecie z niepokalanym gło-

sem. Soprany, tak rzadko wdzięczne, mają ten przywilej, że są jedynym

głosem mogącym śpiewać muzykę instrumentalną. Lecz za to koloratu-

ra śpiewana przez zły sopran jest koszmarem. Czarnym kontrastem do

tej rannej koloratury była dawana po południu z taśmy "Goplana" Że-

leńskiego. Cztery śpiewaczki wyły jednym prawie głosem, że uszy

więdły. Nie tylko gatunek głosów, ale i sposób śpiewania był

nieznośny

z tymi tremolandami, z afektowaną "wibracją". Czy ci nasi śpiewacy są

głusi? Czy nigdy nie słyszeli dobrego śpiewu? Męskie głosy nie były

le-

psze. Sama opera słaba.

O jedenastej wychodziłam na chwilę po gazetę. Kupując "Radio"

Dabrowska Maria - Dzienniki powojenne 2.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: