geriatria_zacma.pdf

G E R I A T R I A 2008; 2: 252-254

GERIATRYCZNE PROBLEMY KLINICZNE/GERIATRICS MEDICAL PROBLEMS

Wpłynęło: 15.07.2008 • Poprawiono: 28.08.2008 • Zaakceptowano: 28.08.2008

Zaćma (cataracta)

Cataract

Barbara Iwaszkiewicz-Bilikiewicz

Centrum Monitoringu Kardiologicznego "Kardiotel" w Sopocie

Streszczenie

Zaćma jest wrodzonym lub degeneracyjnym schorzeniem prowadzącym do zmętnienia soczewki oka.

Występowanie zaćmy jest najczęściej związane z procesem starzenia się. Cukrzyca, urazy, sterydoterapia, zabiegi

operacyjne gałki ocznej, takie jak witrektomia, zwiększają ryzyko jej rozwoju.

Istnieje wiele technik operacyjnych usuwania zaćmy. Nowe metody są bezpieczne oraz wymagają niewielkich

nacięć. Niemal zawsze wszczepiane są wewnątrzgałkowe implanty soczewkowe, które po zabiegu umożliwiają

właściwe ogniskowanie.

Ograniczenia dla zabiegów operacyjnych zaćmy stanowić mogą o stanie ogólnym oraz psychicznym chorego,

powodować poczucie zawodu oraz brak oczekiwań, związanych z leczeniem. Ponadto koszty wewnątrzgałkowych

implantów soczewkowych wciąż pozostają wysokie. Geriatria 2008; 2: 252-254.

Słowa kluczowe: epidemiologia zaćmy, leczenie operacyjne zaćmy

Summary

Cataract is a congenital or degerative opacity of the lens. In most cases cataracts occurs with aging. Diabetes,

trauma, steroid intake, eye operations such as vitrectomy increase risk of disease development.

here are a number of cataract eye surgery options for cataract removal. New techniques are safe and requires

small incision. Almost always lens implants are implanted intraocularly to replace the optical focusing power.

Limitations of cataract surgery might be results of patients general condition, mental state and patient expecta-

tions. Costs of Intraocular Lens Implant are still high. Geriatria 2008; 2: 252-254.

Keywords: cataract epidemiology, cataract surgery

Uważano niegdyś, że z mózgu, jak wodospad,

spływa do oka zapalny płyn, powodując ślepotę - stąd

nazwa katarakta. Polskie określenie – zaćma - obrazuje

obserwowane w obrębie źrenicy zaćmienie – zmętnie-

nie soczewki.

Zaćma, znana i leczona od dawna, może wystę-

pować w każdym wieku, jako zaćma wrodzona,

młodzieńcza, czy starcza. Poza niewątpliwymi uwa-

runkowaniami genetycznymi, zarówno zaćmy star-

czej, jak i przede wszystkim wrodzonej, istnieje wiele

przyczyn powstawania zmętnień soczewki. Mogą być

one powikłaniem chorób samej gałki ocznej lub chorób

ogólnoustrojowych.

Zaćma wrodzona ( c.congenita ), zwykle przeka-

zywana z pokolenia na pokolenie, często jako cecha

dominująca, w momencie narodzin dziecka w różnym

stopniu upośledza jego widzenie. Jeśli jest to obu-

stronne całkowite zmętnienie soczewek konieczna

jest szybka interwencja chirurgiczna. Operuje się

nawet kilkutygodniowe dzieci, wtedy gdy możliwe jest

znieczulenie ogólne małego pacjenta. Tak jak u dzieci

pozbawionych możliwości obserwacji otaczającego

świata nie rozwija się prawidłowa psychika, tak siat-

kówka bez należytych bodźców świetlnych pozostaje

niedoskonała, co grozi w konsekwencji trwałym nie-

dowidzeniem jednego lub obu oczu. Zaćma wrodzona

252

G E R I A T R I A 2008; 2: 252-254

może być także wynikiem urazu podczas ciąży lub

przebytej w jej pierwszym trymestrze choroby matki

(różyczka, grypa, terapia antybiotykowa). Z metabo-

licznych chorób ogólnych, których powikłaniem jest

zmętnienie soczewki, na pierwszym miejscu należy

wymienić cukrzycę a u niemowląt galaktozemię [1].

Cukrzyca także może przyspieszyć pojawienie się

właściwej zaćmy starczej [2].

Leczenie operacyjne chorych z cukrzycą obarczone

jest większym ryzykiem powikłań, przede wszystkim

zapaleniem tkanek oka oraz krwotokami [3]. Należy

pamiętać także, że u osób, u których rozwinęła się

retinopatia cukrzycowa usunięcie zaćmy może, wbrew

oczekiwaniom chorego, nie poprawić widzenia lub

polepszyć je tylko w niewielkim stopniu [4].

Odrębną postacią zaćmy jest zaćma pourazowa

powstająca w wyniku nawet niedużego urazu oka,

podczas którego dochodzi do uszkodzenia torebki

soczewki. Czas powstania zaćmy zależy od rozległości

tego uszkodzenia i pojawia się bardzo szybko (godziny,

dni) lub narasta powoli (tygodnie, miesiące).

Podobną przyczyną zaćmy (uszkodzenie torebki)

bywają operacje oka, np. operacje przeciwjaskrowe,

chirurgiczne leczenie odwarst wienia siat kówk i,

krwotoków do ciała szk listego czy nowotworów,

przede wszystkim tzw. witrektomia [5,6]. Podczas

niej nierzadko zdarza się uszkodzenie soczewki a w

konsekwencji zaćma. Do zaćm urazowych zalicza się

także zaćmę po porażeniu prądem elektrycznym lub

piorunem oraz u osób napromienianych z powodu

guzów wewnątrzgałkowych.

Szczególną grupą chorych, wymagających trud-

nego w tych przypadkach leczenia zaćmy są osoby

z zapaleniem błony naczyniowej oka o różnej etiologii,

z jaskrą, wysoką krótkowzrocznością lub dystroią

siatkówki. Powstałe wtedy zmętnienia nazywamy

zaćmą wikłającą lub powikłaną. Niemałą grupę stano-

wią pacjenci poddawani długotrwałej sterydoterapii,

przede wszystkim chorzy z reumatoidalnym zapale-

niem stawów, po przeszczepach narządów oraz sto-

sujący sterydy drogą wziewną; zaćmę taką nazywamy

zaćmą toksyczną [7-9].

Nie znamy dokładnej bezpiecznej dawki tygodniowej

sterydów, aczkolwiek uważa się, że stosowanie ich krócej

niż rok na ogół nie stwarza ryzyka powstania zaćmy.

U chor ych, u któr ych już w ystąpił y zmiany

w soczewce proponuje się, jeśli to możliwe, zmniej-

szenie dawki lub stosowanie terapii przerywanej (co

2-gi dzień).

Niektóre leki (np. amiodaron) doprowadzają do

powstawania niedużych zmętnień soczewki, które

nie upośledzają widzenia, nie mają więc zasadniczego

znaczenia w kontynuacji terapii [10].

Pomimo wielu, bardzo różnych przyczyn powsta-

wania zaćmy, najczęściej oprócz uwarunkowa ń

genetycznych wymienia się podeszły wiek chorego.

Nie da się jednoznacznie zdeiniować początku wieku

„podeszłego”, używa się tego określenia w miejsce

dawnego – starość, którą także trudno ująć w ramy

liczbowe. Istnieje bowiem bardzo wiele czynników

wpływających na kondycję zdrowotną poszczególnych

osobników. Tak więc zaćma, zwana nieelegancko star-

czą ( c.senilis ), może dotyczyć zarówno osób 50-letnich,

jak i niewątpliwie starych, mających około 100 lat, któ-

rzy wcale nie są rzadkością. Operowano chorą, która

mając 102 lata grała namiętnie w brydża i początkowa

zaćma utrudniała jej rozpoznawanie kart, ponownie

zgłosiła się po 2 latach (mając 104 lata) na operację

drugiego oka, ale nie można było jej przeprowadzić

za względu na stan ogólny pacjentki. Jak widać wiek

nie ma znaczenia w podejmowaniu decyzji o leczeniu

zaćmy zarówno przez chorego jak i lekarza.

Nie można dyskwaliikować chorego i nie ope-

rować go tylko ze względu na jego podeszły wiek,

uważam, że zapewnienie mu widzenia nawet na kilka

tygodni czy miesięcy jego życia warte jest podjęcia

takiej decyzji.

Spotykamy się nierzadko z pytaniem ze strony

chorego czy zaćma jest już dojrzała do operacji. Otóż

jeszcze 40 lat temu rzeczywiście czekało się na inten-

sywne zmętnienie soczewki zwane zaćmą dojrzałą,

gdyż metody operacji były różne od współczesnych.

Teraz nie zaćma ma dojrzeć , a chory dojrzewa do

podjęcia decyzji o zabiegu. Im wcześniej wykona się

operację tym jest ona obciążona mniejszym prawdo-

podobieństwem niezwykle teraz rzadkich powikłań,

trwa krócej a chory im młodszy, tym lepiej zniesie sam

zabieg i okres pooperacyjny.

Jedynym, jak dotychczas, leczeniem zaćmy jest

operacja.

Po długim okresie spychania zaćmionej soczewki

do ciała szklistego i powikłań z tym związanych, od

1747 r. rozpoczęła się era wydobywania zaćmy na

zewnątrz. Pierwszym, który tego dokonał był francuz

Jacques Daviel.

Chorzy po wyżej wymienionych operacjach zaćmy

nie widzieli dobrze, gdyż po usunięciu soczewki

brakowało ich układowi optycznemu +10 dioptrii do

253

G E R I A T R I A 2008; 2: 252-254

dali i +13 dioptrii do czytania, a więc konieczna była

korekcja okularowa.

Technika usuwania soczewki zmieniała się ogrom-

nie w miarę upływu lat, udoskonalano metody chirur-

giczne, narzędzia, materiały szewne oraz aparaturę.

Ogromnym przełomem w chirurgii zaćmy było

powszechne wprowadzenie w latach 70-tych X X w.

sztucznych soczewek wewnątrzgałkowych, których

pomysłodawcą był angielski okulista Ridley (pierwsze

operacje wykonał w połowie X X w.).

Wszczepienie sztucznych soczewek umożliwiło

chorym widzenie bez okularów, zakładali je tylko do

czytania, jak wszystkie osoby (normowzroczne) po

40 r.ż.

Implanty te pozwalają także na dobranie takiej ich

wartości, która koryguje wadę wzroku chorego, tzn.

jeśli nosił całe życie okulary, po operacji może widzieć

prawidłowo z bliska lub z daleka nie stosując żadnych

pomocy optycznych.

Postęp techniki umożliwił obecnie wykonywanie

operacji zaćmy przez małe milimetrowe nacięcie oka,

wydobycie przez nie zawartości soczewki i wszczepie-

nie sztucznej.

Ciągle udoskonalane implanty pozwalają m.in.

na uzyskanie częściowej akomodacji oraz ostrego

widzenia zarówno z bliska, jak i z daleka, korygując

także astygmatyzm i chroniąc siatkówkę przed pro-

mieniowaniem UV.

Jednakże są pewne ograniczenia w stosowaniu

takich najdoskonalszych na dzisiaj soczewek. Wynikają

one ze stanu ogólnego chorego, jego psychiki, zawodu,

oczekiwań związanych z w ynikiem operacji oraz

dostępności soczewek ze względu na ich wysoką cenę.

Niestety dla większości starych ludzi w naszym kraju

cena ta jest nie do zaakceptowania.

Adres do korespondencji:

Barbara Iwaszkiewicz-Bilikiewicz

Centrum Monitoringu Kardiologicznego "Kardiotel"

w Sopocie

81-741 Sopot, ul. Jana z Kolna 16

Tel. + 48 22 627 39 86;

E-mail: redakcja@akademiamedycyny.pl

Piśmiennictwo

1. Kleinbeck R, Moss SE. Prevalence of cataract in a population-based study of persons with diabetes mellitus. Ophthalmology 1985; 92:

1191–6.

2. Nielsen NV, Vinding T. he prevalence of cataract in insulin-dependent and non-insulin-dependent-diabetes mellitus. Acta Ophthalmol

Scand 1984; 62: 595–602.

3. Cunlife IA., Flangan DW, George NDL, Aggarwaal RI , Moore AT. Extracapsular cataract surgery with lens implantation in diabetics

with and without proliferative retinopathy. Br J Ophthalmol 1991; 75: 9–12.

4. Borrillo JL, Mittra RA, Dev S, Mieler WF, Pescinski S, Prasad A, Rao PK, Koenig SB. Retinopathy progression and visual outcomes ater

phacoemulsiication in patients with diabetes mellitus. Trans Am Ophthalmol Soc 1999; 97: 435–49.

5. he AGIS Investigators he Advanced Glaucoma Intervention Study, 8: Risk of Cataract Formation Ater Trabeculectomy Arch Ophthalmol,

Dec 2001; 119: 1771-9.

6. Blodi BA, Paluska S A. Cataract ater vitrectomy in young patients. Ophtalmology 1997 Jul; 104(7): 1092-5.

7. Black RL, Oglesby RB, von Sallmann L, Bunim JJ. Posterior subcapsular cataracts induced by corticosteroids in patients with rheumatoid

arthritis. JAMA 1960; 174:166-71.

8. Cumming RG, Mitchel P, Leeder SR. Use of inhaled corticosteroids and the risk of cataract. N Engl J Med 1997; 337: 8-14.

9. Chylack LT Jr. Cataracts and inhaled corticosteroids. N Engl J Med 1997; 337: 46-8.

10. Flach AJ, Dolan BJ, Sudduth B i wsp. Amiodarone-induced lens opacities. Arch Ophthalmol 1983; 101: 1554–6.

254

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: