Jadacki-Spor_o_granice_poznania.pdf

SPÓR O GRANICE

POZNANIA

Projekt okładki

EWA GIERACH

Redaktor

BOŻENA UMINSKA

Redaktor techniczny

JOANNA KĘDRA

Korektor

JANINA BARTKOWSKA

Państwowe Wydawnictwo Naukowe,

Warszawa 1965

ISBN 83-01-05620-7

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE

Wydanie pierwsze. Nakład S«00 + £50 ege.

Ark. wydawniczych 11,00. Ark. drukarskich I3.W.

Papier druk. sat. kl. V, 70 g, 62X104.

Oddano do składania w lutym 1984 r.

Podpisano do druku w marcu 1986 r.

Druk ukończona w maju 1985 r.

Zamówienie nr 106J-JUO-«t. R-12. Cena zł U0.—

Druk: Opolskie Zakłady Graficzne Im. Jana Łangowslcie£t>,

Opole, ul. Niedziałlcowskiego t-12

SPIS TREŚCI

Przedmowa

....".

Wykaz piśmiennictwa

Zagadnienie granic poznania

II.

Źródła poznania

III. Podmiot poznający

IV.

Przedmiot poznania

Prawomocność poznawcza

VI.

Poznanie i istnienie

VII. Praedmiotowość i prawda

105

VIII. Zestawienie

115

Przypisy

128

Skorowidz

rzeczwy

172

Wykaz nazwisk

212

ZAGADNIENIE GRANIC POZNANIA

§ 1

Pytanie o granice poznania może być ujmowane

dwojako. Po pierwsze, można je rozumieć wąsko —

jako zagadnienie przedmiotu poznania. Po drugie, moż-

na je rozumieć szerzej — jako zagadnienie nie tylko

przedmiotu, lecz także podmiotu, źródeł i prawomoc-

ności poznania \

Wokół sprawy granic poznania — w obu rozumie-

niach — toczą się od dawna liczne spory. Przewlekłość

tych sporów nasunęła niektórym myśl, że trzeba roz-

porządzać jakimś swoistym rodzajem poznania — umo-

żliwiającym bezpośrednie wykrywanie granic pozna-

nia 2 — aby to zagadnienie rozwiązać. Inni natomiast

uznali przewlekłość sporów za dowód nierozstrzygał-

ności będącego przedmiotem tych sporów zagadnie-

nia. Sprawa granic poznania miałaby być — jak w ogó-

le wszelkie problemy filozoficzne — zagadnieniem po-

zornym \ Uprawianie filozofii byłoby w takich warun-

kach zajęciem niedorzecznym. Można jednak stać na

stanowisku, że przekonanie o nierozwiązywalności

problemów filozoficznych samo domaga się uzasadnie-

nia. Właśnie co najmniej w poszukiwaniu takiego uza-

sadnienia można widzieć zadanie filozofii. Takie zada-

nie zaś trudno uważać za niedorzeczne \

O rzetelnym sporze wolno mówić wówczas, gdy spie-

rające się strony wiedzą, o co w nim chodzi i jakimi

związkami myślowymi powiązane są ich poglądy, a w

szczególności, czy zdania wyrażające owe poglądy, są

wzajemnie sprzeczne 5 . Oczywiście po to, aby spór

mógł być rozstrzygnięty, jedno z tych zdań musi być

stwierdzone przez stronę sporu broniącą wyrażanego

przez nie poglądu*. Jeśli wymienione warunki nie są

spełnione, wówczas «spór» może się ciągnąć w nieskoń-

czoność 7 . Przewlekłość sporu może mieć zresztą także

inny powód. Może mianowicie być wywołana tym, że

strony sporu poczyniły wspólnie błędne założenia e .

Otóż nie ulega wątpliwości, że mówienie o grani-

cach poznania — w każdym razie w szerszym rozu-

mieniu — jako o przedmiocie sporu jest daleko idą-

cym uproszczeniem 9 . Mamy tu bowiem do czynienia

w istocie ze splotem — jeśli nie wręcz plątaniną —

różnych sporów. Rozpoznanie poszczególnych zagad-

nień tworzących ten splot jest utrudnione przez to, że

wielu myślicieli wypowiada się w sprawie granic po-

znania w sposób mętny, dla nazwania zaś tych samych

przedmiotów używa różnych słów, a często i ję-

zyków 10 . Ponadto cały ten zlepek spraw uwikłany jest

w takim czy innym stopniu w całość zagadnień pozna-

nia i bytu u . Dlatego też po to, aby przedstawić po-

glądy jakiegoś badacza w sprawie granic poznania,

trzeba nieraz zapoznać się z dużą częścią jego dorob-

ku — wykraczającą poza ściśle rozumiany przedmiot

sprawozdania. Jest to niezbędne, po pierwsze, wtedy,

gdy badacz używa języka przypominającego język po-

toczny 12 , ale treść wypowiedzi dotyczących granic

poznania, wziętych w oderwaniu od pozostałych,

czyli ich treść 'wewnątrzjęzykowa', jest zbyt ubo-

ga lub w ogóle nieuchwytna 1S . Z podobną koniecznością

trzeba się liczyć także wówczas, gdy język rozpatry-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: