Sonia Sukiennik
St. II stopnia; rok I; gr 2
ZEWiEP
LITERATURA:
Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika cz 1,Warszawa 2004.
Encyklopedia PWN
PEDAGOGIKA PRAGMATYZMU
W niniejszej pracy zajmiemy się omówieniem w szczególności poglądów Deweya na „uczenie się przez działanie”. Omówione zostaną filozoficzne opdstawy pedagogiki pragmatyzmu, poglądy Deweya na edukację oraz zajmiemy się neopragmatyzmem Richarda Rortyego.
W encyklopedii PWN znaleźć można taką definicję pedagogiki pragmatyzmu:
„Pedagogika pragmatyzmu, kierunek pedag., zapoczątkowany na przeł. XIX i XX w., nawiązujący do koncepcji pragmatyzmu; p.p. cechują idee, które na stałe zostały wpisane w praktykę edukacyjną szkolnictwa alternatywnego czy liberalnego, a mianowicie: 1) pajdocentryzm; 2) holistyczne podejście do dziecka; 3) preferowanie kształcenia problemowego i aktywizującego (likwidacja podziału wiedzy na przedmioty nauczania, edukacja w pracowniach zajęć praktycznych, bądź warsztatowych); 4) nastawienie eksperymentalne (uczeń może zrozumieć prawa przyrody dzięki doświadczeniom laboratoryjnym, prawa życia społ. — przez aktywny udział w życiu klasy szkolnej); 5) optymizm wychowawczy; 6) orientacja na współzawodnictwo i działanie; 7) relatywizm wartości moralnych i estetycznych (za wartościowe uważa się to, czego ludzie pragną, co budzi ich zainteresowania i co sprawdza się w działaniu)”[1]
WSTĘP
Kiedy pod koniec XVIII wieku powstały niepodległe Stany Zjednoczone, stworzyło to nowy bodziec do rozwoju charakterystyki amerykańskiej i kultury i sposobu myślenia. Minęło jednak następne sto lat, zanim filozofia amerykańska rozwinęła się na tyle, by zwrócić na siebie uwagę świata. Na przełomie XIX i XX wieku wielu znawców uważało, że najlepszy wydział filozofii znajduje się na Uniwersytecie Harvarda. Trzech wybitnych filozofów amerykańskich tamtego okresu stało się klasykami znanymi jako "amerykańscy pragmatyści". Najbardziej oryginalny był Charles Sanders Peirce, najlepiej pisał William James, a największy wpływ wywarł John Dewey.
Charles Sanders Peirce (ur. 10 września 1839, zm. 19 kwietnia 1914) - naukowiec, filozof amerykański, twórca (obok Williama Jamesa) kierunku filozoficznego zwanego pragmatyzmem. Autor ważnych prac poświęconych metodzie nauki oraz logice relacji.
William James (ur. 11 stycznia 1842 w Nowym Jorku, zm. 26 sierpnia 1910 w Chocorua w stanie New Hampshire) – amerykański filozof, psycholog, psychofizjolog, psycholog religii, prekursor psychologii humanistycznej i fenomenologii. Był bratem pisarza Henry'ego Jamesa.W filozofii współtwórca pragmatyzmu – metody filozoficznej, oceniającej twierdzenia metafizyczne według praktycznych konsekwencji.
GENEZA
Pragmatyzm to kierunek filozoficzny XX w. Mający swe korzenie w Stanach Zjednoczonych. Tam też pragmatyczne myślenie o edukacji stało się częścią codziennej praktyki szkolnej.
Był on filozoficzną reakcją na doświadczenia amerykańskich osadników, którzy podbijając nowe tereny i przesuwając się na zachód przystosowywali podbite ziemie na własne potrzeby, wtedy też zdobyli oni duże doświadczenie w podporządkowywaniu sobie natury na własne potrzeby.
Ich „ekspansywność” w podejściu do natury szybko rozszerzyła się na cały świat, który odtąd ludzie pojmowali jako miejsce ciągłych nieustannych zmian i ruchu. Jednocześnie stanowisko takie podpierane było dynamicznym rozwojem nauki, przemysłu i technologii na przełomie XIX i XX w.
Czyli w okresie rozwoju pragmatyzmu.
Pragmatyzm wpisywał się również w ideologię progresywizmu- ruchu znaczących reform społecznych, politycznych, i edukacyjnych które miały miejsce w Stanach Zjednoczonych w okresie do końca lat 80 XIX w.
Podejście pragmatyczne opierało się na założeniu że jeśli problem można zdefiniować to można go również rozwiązać.
PRAGMATYZM JOHNA DEWEYA
Dewey John (1859-1952), amerykański filozof, psycholog i pedagog. Nazywany ojcem pragmatyzmu. 1894-1904 profesor uniwersytetu w Chicago, a później wielu innych uniwersytetów amerykańskich. Głosił zasadę: uczenia się przez działanie. Główne prace: Moje pedagogiczne credo (1897), Szkoła a społeczeństwo (1899), Jak myślimy (1910), Demokracja i wychowanie (1916), Problems of Men (1946).
1) FILOZOFICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI PRAGMATYZMU
W swych rozważaniach na temat pragmatyzmu nawiązuje do wybitnych poprzedzających go przedstawicieli pragmatyzmu takich jak:
- Charles Pierce który uważał wiedza godna zaufania to taka, która potrafi przewidzieć skutki podejmowanych działań
- Wiliam James chciał aby pragmatyzm pozwolił ludziom myśleć i działać zgodnie z ich potrzebami.
Dewey twierdził że filozofia która ogranicza nie ma wartości gdyż ignoruje rzeczywisty świat.
Filozofia powinna:
· zrezygnować z dążenia do odkrycia prawdy
· skoncentrować się na społecznych, moralnych i edukacyjnych problemach społeczeństwa
· służyć konkretnym potrzebom i celom społecznym
· ukazywać całą prawdę o sobie i o stanie swojej wiedzy a nie kreować się na wszystkowiedzącą w dziedzinie interpretowania rzeczywistości
Człowiek:
· Istota ludzka- integralna część natury
· Ewolucja ukształtowała zdolność myślenia
· Myślenie związane jest nierozerwalnie ze środowiskiem a nie z metafizyczną siłą.
· Umysł – przystosowany do tego alby ułatwiać człowiekowi adaptację w środowisku
· Świat- cechuje się permanentną zmianą, jest pluralistyczny i nie posiada zakończonej postaci, ciągle „staje się”, ma awanturniczy, niezdecydowany charakter.
· Interakcja człowieka ze światem niesie przekształcanie, rekonstruowanie.
· Człowiek posiada wolną wolę. Znajduje się w zamkniętym kręgu interakcji. Z jednej strony nie jest „ofiarą okoliczności” potrafi wybierać, kierować, zmieniać ale z drugiej strony nie potrafi całkowicie zapanować nad światem. Można więc powiedzieć że człowiek jest wolny gdyż może pozwolić na to alby sytuacja go zdominowała ale może również na nią wpłynąć.
Rzeczywistość:
· Kontekstualna koncepcja rzeczywistości – rzeczywistością jest to, co jest za rzeczywistość uznawane w danym, szczególnym kontekście historycznym
Prawda i wiedza:
· Żadna prawda nie jest absolutna, niezmienna.
· Prawda to coś posiadające użyteczność lub zastosowanie w praktyce
· Prawda - „dynamiczna seria procesów” za pomocą których można osiągnąć cele życiowe (instrumentalizm)
· Należy być gotowym na poddawanie własnych założeń i przekonań stałej weryfikacji która może przynieść również rezultat negatywny.
· Wiedza- „proces” a nie gotowy „towar” do podania
· Wiedza może być gromadna, dociekana, badana, szukana,
· Nigdy nie można stwierdzić że posiada się wiedzę
· Wiedza to sposób działania i zastosowania
Źródło wartości:
· Nie ma najwyższej wartości
· Dewey preferuje empiryczną teorię wartości opierającą się na rozpoznawaniu wartości w trakcie działania ludzkiego
· Poprzez doświadczenia ludzie oceniają wartości i to co ma wartość zostaje częścią „ zwyczaju społecznego” a to co nie „zanika”
· Wszystkie wartości konstytuowane są tak samo jak wiedza i prawda tzn w zależności od czasu, miejsca i okoliczności.
· Wartości „definiują” idee. Wg pragmatyzmu Deweya idea znacząca, prawdziwa to taka która sprawdza się w działaniu.
· Pragmatyzm ma charakter świecki -gdyż odrzuca istnienie transcendentnych wartości- i charakteryzuje się pluralizmem gdyż odrzuca możliwość „wykluczania” a stopniowania jednostek w życiu społecznym i politycznym na podstawie dominujących zasad, wartości i celów.
2) POGLĄDY NA EDUKACJĘ
Dewey krytykuje tradycyjną edukację. Swoją krytykę wyraża w pracy Education and Experience.
Wymienia on trzy najważniejsze cechy które determinowały cele i metody kształcenia:
1. przedmiot tworzony przez układ informacji wypracowanych w przeszłości
2. kształcenie moralne polegało na kształtowaniu sposobów postępowania rozwiniętych w przeszłości
3. „ogólny wzór” organizacji szkolnictwa znacznie odbiegał od innych instytucji społecznych z którymi miał styczność uczeń (np. Rodzina)
Szkoła tradycyjna cechowała się:
· przekazywanie gotowej „suchej” wiedzy
· rygorem- uczniowie ulegli i posłuszni
· traktowaniem podręczników jako „mądrości przeszłości”
· nauczycielami uważanymi za „organy” łączenia uczniów z materiałem.
· Poglądem, że uczniowie jedynie powoli dorastają ku dojrzałości
· Edukacją oderwaną od codziennej rzeczywistości ucznia
· Założeniem że przyszłość będzie taka sama jak przeszłość
Dewey uważa, że zdolności młodych ludzi są ogromne. Dużą wagę przywiązuje do doświadczenia uczniów już zdobytego oraz na tym aby uczniowie tego doświadczenia zdobyli jeszcze więcej. Krytyczne poglądy na szkołę tradycyjną doprowadziły Deweya do sformułowania własnej propozycji systemu edukacji a głównymi jej założeniami było
UCZENE SIĘ PRZEZ DOŚWIADCZENIE I DZIAŁANIE
· Nauczyciele w nauczaniu powinni bezpośredni odwoływać się do życia codziennego uczniów oraz do ich już zdobytego doświadczenia
„ całe życie jest edukacyjne, a cała edukacja jest życiem”
· Szkoła musi współdziałać i łączyć się z innymi pozaszkolnymi doświadczeniami jednostki oraz innymi instytucjami życia człowieka. Jej zadaniem jest również przedstawianie realnego, aktualnego sposobu życia.
· Nauka w szkole powinna zapewniać ciągłość i jednorodność z tym co uczeń przyswaja sobie poza szkołą
„Gram doświadczenia więcej warty niż tona wiedzy teoretycznej”
· Szkoła- miejsce wymiany doświadczeń
· Nauczyciele – przewodnicy po świecie, nośniki doświadczenia, powinni rozszerzać doświadczenie uczniów oraz opierać się na nim.
· Samo doświadczenie dziecka powinno być refleksyjne, powinno zmuszać dziecko do zastanowienia się oraz zrozumienia konsekwencji tego co aktualnie dziecko doświadcza
· Nie można dopuścić również do tego aby nauczyciel narzucał się swoim uczniom, powinien on być przyjacielem cichym ale stale obecnym i pomocnym w momencie napotkania trudności.
„Bezpośrednie doświadczenie jest zawsze lepsze niż pośrednie”
· Edukacja to proces doświadczania który nie posiada swojego końca. Świat się zmienia dlatego też rozwój ucznia nie może zostać przerwany
· Program szkolny musi również akceptować zainteresowania i potrzeby ucznia gdyż tylko wtedy możliwe jest nabywanie i odkrywanie nowej wiedzy oraz wykorzystywanie jej w praktyce.
· Przedmioty – to „impulsy” do rozwoju zainteresowań oraz źródło problemów stawianych przed zainteresowanym uczniem.
· Dewey odrzuca założenie o odmienności kształcenia ogólnego i zawodowego oraz podział wiedzy na teoretyczną i praktyczną
· Człowiek stale się rozwija, jego działanie nastawione jest na poznawanie świata oraz na jego zmienianie. Dokonuje się to za pomocą rozwiązywania problemów, które człowiek napotyka. Cała edukacja, powinna być oparta na działaniu, gdyż tylko wtedy uczenie się można nazwać procesem badawczym zorientowanym na rozwiązywanie problemów.
INDYWIDUALIZM PEDAGOGICZNY
Dla paradygnatystów punktem wyjścia uczenia się jest szacunek dla indywidualnych różnic każdego człowieka.
Należy skupić się na tym co jest niepowtarzalne w jednostce oraz podtrzymywaniu zmienności ludzkiej wyrażającej się poprzez indywidualne różnice.
Dewey chce aby człowiek poprzez taki sposób uczenia się stał się:
· świadomym współtwórcą przemian w świecie
· swobodnym i odpowiedzialnym
· zdolnym do inicjatywy i samodzielnego rozwijania się
· umiejącym przystosować się do nowych warunków
Taka koncepcja wymaga aby środowisko uczenia się było „czułe” na różnorodne odpowiedzi i interakcje uczniów.
EDUKACJA I DEMOKRACJA
· Nie istnieją jednostki wyodrębnione od całości
· Wspólnota podejmowania środków i celów działania stanowi jądro społecznego kierowania młodymi
· Naturalny fakt „współdziałania”, współistniejący z orientacją na rozwój jednostki stanowi podstawę syntezy wychowania indywidualnego i społecznego.
· Demokracja jest formą wspólnoty życia, wzajemnej wymiany doświadczeń, jest totalnym sposobem życia społecznego którego najważniejszym czynnikiem jest demokratyczna edukacja.
· Demokracja i edukacja to dwa najważniejsze, pozostające w sprzężeniu zwrotnym, elementy życia społecznego. Jednocześnie nie mają one kształtu absolutnego, charakteryzują się partycypacją oraz wyłanianiem się ciągłych zmian w ich obrębie.
· Demokracja łączy się tutaj z dążeniem do osiągnięcia równości społecznej
Według Deweya
„Misją szkoły było zachować marzenie, że Ameryka była krajem nieograniczonych możliwości i sprawiedliwości społecznej”.
KRYTYKA
Dla Deweya demokracja jest czymś więcej niż formą rządów. Jest to przede wszystkim forma wspólnoty życia, wzajemnej wymiany doświadczeń. Demokracja jest totalnym sposobem życia społecznego, którego najważniejszym czynnikiem jest demokratyczna edukacja. Życie jest uczeniem się, edukacja -jak demokracja - jest żywa, jest sposobem życia.
Zdaniem Deweya demokracja i edukacja to dwa najważniejsze, pozostające w sprzężeniu zwrotnym, elementy życia społecznego. Demokratyczne społeczeństwo i demokratyczna edukacja nie mają przy tym ustalonego z góry i absolutnego kształtu. Pojęcie demokracji związane jest bezpośrednio z dążeniem pragmatystów do osiągnięcia równości społecznej. Stopień demokratyzacji danego społeczeństwa zależy od tego, w jakiej mierze społeczna struktura opiera się na wykorzystaniu specyficznych i zmiennych właściwości jednostek, nie zaś na ścisłych barierach klasowych.
soncia18