Kleszcz i choroby odkleszczowe.pdf

Kleszcz i choroby odkleszczowe

Kleszcze Ŝerują na ponad 300 gatunkach ssa

ków,ptakówigadów.

Okreszimowypajęczakispędzajągłębokopod

ściółkąleśną,natomiastwrazzewzrostemtem

peratury otoczenia (miesiące IIIIV) wzrasta

równieŜichaktywność,któratrwaaŜdokońca

jesieni (XXI). Maksimum aktywności zaleŜy

odczynnikówklimatycznychiprzebiegawEu

ropie Środkowej w dwóch fazach: w miesią

cach V/VI i IX/X. Rozprzestrzenianiu paję

czakówsprzyjająłagodnazimaiwilgotnelato.

Typowymi miejscami bytowania kleszczy,

stanowiącyminaturalneogniskainfekcji,sąob

szary przejściowe między dwoma róŜnymi ty

pamiroślinnościtj.obrzeŜalasów,szczególnie

zaśgranicelasówliściastychiiglastych,lasów

róŜnowiekowych,cechującychsięróŜnąwyso

kością, obrzeŜa lasów graniczących z łąkami,

polany,obszaryporośniętepaprociami,jeŜyna

mi,leszczyną,czarnymbzemorazinnymikrze

wamitworzącymipodszyt,zagajnikizzarośla

mi,łąkiizaroślawpobliŜurzek,stawówije

zior.KleszczepotrzebująroślinoróŜnejwyso

kości, stąd moŜna je spotkać najczęściej na

skraju lasów lub nad leśnymi drogami, gdzie

czatująnaŜywiciela.Nierzadkopojawiająsięw

parkach, zadrzewieniach oraz trawnikach, w

pobliŜusiedliskludzkich,nastrychach,wjaski

niach, piwnicach, norach, ptasich gniazdach i

dziuplach.

Larwykryjąsięwtrawach,osobnikidojrzałe

(niebezpieczne)–nawysokościokoło1,5m,na

krzewach.Wiszącnaźdźbłachtrawy,atakŜena

spodniejstronieliścikrzewówkleszcze,sątru

dnodostrzegalne,aczęstoniewidocznedlaoka

człowieka.

Kleszcze są niezwykle odporne na brak poŜy

wienia,gdyŜwytrzymujągłódprzezokreskilku

lat. Larwy i nimfy (późne stadium larwalne)

kleszczywybierająnajczęściejzwierzęta,które

moŜnazaatakowaćzwysokościnieprzekracza

jącej jednego metra, stąd często ich ofiarami

padają gryzonie. ZbliŜający się potencjalny

„posiłek” kleszcze rejestrują dzięki zmysłom,

rejestrując stęŜenie dwutlenku węgla, zmiany

Kleszcze mogą przenosić niektóre groźne dla

człowiekachorobyzakaźne,doktórychnaleŜą:

wirusowe zapalenie opon rdzeniowo

mózgowychimózgu,

krętkowica kleszczowa – borelioza z

Lyme.

Kleszczowezapaleniemózgu(kzm)

Pierwszazwymienionychchoróbjestostrąwi

rusową chorobą zakaźną wywoływaną przez

flawowirus, zbudowany z jednołańcuchowego

kwasurybonukleinowego(RNA)itrzechprote

in strukturalnych V1, V2, V3. Wirus znajduje

się w ślinie zakaŜonego kleszcza. U zakaŜo

nychpajęczakówwirusyprzenikajądoskłada

nychjajtak,Ŝenosicielstwowirusówprzenosi

sięzpokolenianapokolenie.Pomimo,iŜwirus

szybkotracizakaźnośćpoprzezwysuszenie,pa

steryzację lub przez poddanie go działaniu

środkówchemicznychalboenzymatycznych,w

naturalnychwarunkachmoŜejednakprzetrwać

wielemiesięcynp.wmlekuimaślelubwilgot

nymśrodowisku.

Spośród wielu znanych rodzajów kleszczy w

Europie,mogącychprzenosićwirusazapalenia

mózgunajwiększeznaczeniemaIxodes ricinus

naleŜący do rodziny kleszczy tarczowatych,

najbardziej rozpowszechniony kleszcz na tere

nieEuropy.Zachorowanianakzmzwiązanesą

naogółzogniskamiprzyrodniczymi,wktórych

wiruskrąŜymiędzyzwierzętami(główniemałe

gryzonie, zwierzyna leśna oraz ptaki wędrow

ne)iprzenosicielamiwirusa,którymisąklesz

cze.

temperatury–zwyklepodwyŜszoną,atakŜeza

pachnp.potu.

PookresieŜerowania,trwającymwniektórych

przypadkach nawet kilka tygodni, kleszcz od

czepiasięodswegoŜywicielaiwówczassami

ceskładająjaja,zktórychwykluwająsięlarwy,

po czym wspinają się na krzewy lub wysokie

roślinyioczekująnakolejnaofiarę.

W Polsce w ciągu ostatnich lat większość za

chorowańrejestrowanajestnaterenachendemi

cznych, czyli pnwsch. część kraju (Warmia,

Mazury i Podlasie). Zwiększoną liczbę przy

padków zachorowań zanotowano w ostatnich

latach równieŜ naMazowszu,DolnymŚląsku,

Opolszczyźnie i w Kieleckiem). W Polsce, co

roku zgłasza się przeciętnie od 181 do 267

przypadków zachorowań. Powiat Legionowski

zlokalizowanyjestnaobszarzeoniskimnara

Ŝeniunazachorowanienakzm.Dotychczasza

rejestrowano sporadyczne przypadki zachoro

wańnatęchorobę,wPowiecieLegionowskim,

wbr.dotychczas1przypadek.

objawów skórnych, stawowych, kardiologicz

nychineurologicznych.Wedługpodziałuklini

cznego,ustalonegoprzezAsbrinkiHovmarka,

wyróŜniasiędwastadiachoroby:

boreliozę wczesną (stadium zakaŜenia

ograniczonego)–objawy:rumieńwędrują

cyichłoniaklimfocytatarnyskóryorazza

kaŜenierozsiane–objawy:rumieńwędru

jącymnogi(wtórny),wczesnaneuroborelio

za, zapalenie stawów, zapalenie mięśnia

sercowego,innezmianynarządowe;

boreliozępóźną(stadiumzakaŜeniaprzew

lekłego)–objawy:przewlekłezapalenieza

nikoweskórykończyn,neurologiczne,reu

matologiczne lub inne zmiany narządowe

utrzymującesięprzezconajmniej12mie

sięcy.

Okreswylęganiaboreliozy,objawiającejsięw

postacirumieniawędrującego,wynosiprzecięt

nieod3do30dni,jednakprzybrakurumienia

wędrującego inne objawy wczesnego stadium

zakaŜeniamogąwystąpićpowielumiesiącach,

astadiumpóźnego–nawetpokilkulatach.

Wpierwszejfaziechoroby,pokontakciezza

kaŜonym kleszczem, w miejscu lub pobliŜu

punktuukłuciatworzysięzmianaskórna–tzw.

rumieńwędrujący.Występujeonuokołopo

łowypacjentów,udorosłychnajczęściejzloka

lizowanyjestnakończynachitułowiu,udzieci

–nagłowieiszyi.Napoczątkujesttoczerwo

na grudka bądź plamka powiększająca się ob

wodowo,czemutowarzyszycentralnebladnię

cieitworzeniesięwokółniejpierścienia–ob

rączkirumieniowatej(12cm).Tworzeniuoraz

powiększaniu rumienia mogą towarzyszyć:

miejscowoświądipieczenieskórylubobjawy

ogólne tj. męczliwość, gorączka, bóle głowy,

mięśniistawów,miejscowalimfadenopatia,za

burzeniaczuciaikołatanieserca.

Rumieńustępujesamoistnie,niepozostawiając

śladu,pook.4tygodniach.Uokoło1%cho

rych po kilku tygodniach a nawet miesiącach

(do10miesięcy)odkontaktuzzakaŜonympa

jęczakiempowstaje,zwyklepojedynczazmiana

skórna – sinoczerwona grudka lub guzek o

średnicy 15 mm, umiejscowiona na płatkach

usznych,brodawkachiotoczkachsutkowych,a

takŜemosznie.

Krętkowicakleszczowa–boreliozazLyme

Drugą groźną chorobą zakaźną przenoszoną

przezkleszczejestboreliozazLyme(krętko

wica kleszczowa). Jest to przewlekła, wielo

układowa choroba odzwierzęca wywoływana

przezbakterięspiralną(krętek)Borreliaburg

dorferisensulato(Bb)orazB.gariniiiB.afze

lii.KrętkiBbsąprzenoszonenaludziprzezkle

szczezgatunku Ixodes,wnaszymkrajuprzez

Ixodes ricinus.Rezerwuarembakteriisąprzede

wszystkimdrobnegryzoniezrodzinynorniko

watych i myszowatych, ale równieŜ inne wol

noŜyjącezwierzętatj.jelenie,sarny,wilkioraz

domowe – psy, konie, owce i krowy, a takŜe

ptaki,takiejakjaskółkiczygołębie.DozakaŜe

niadochodzipodczasbezpośredniegokontaktu

zakaŜonego kleszcza z człowiekiem i przedo

staniasięjegoślinylubwymiocinprzezskórę

Ŝywiciela.UwaŜasię,ŜedozakaŜeniadochodzi

wówczas, gdy kleszcznosiciel przebywa w

skórze człowieka od 36 do 48 godzin, stąd

szybkie pozbycie się intruza zmniejsza moŜli

wość zakaŜenia. Najczęściej do zakaŜenia do

chodzipodczaskontaktuczłowiekaznimfami

wyrośniętymilarwamikleszcza,będącyminaj

bardziej agresywnymi formami rozwojowymi

(1020razywięcejkrętkówniŜwpozostałych

stadiach rozwojowych pajęczaka). Najwięcej

zachorowańnotowanychjestwokresieŜerowa

nianimftj.odmajadosierpnia.

Boreliozajestprzewlekłąwielofazowąchorobą

układową,charakteryzującąsięwystępowaniem

Nieleczony chłoniak limfocytarny skóry moŜe

utrzymywaćsięnawetprzezkilkalat.

Kolejnym objawem chorobowym w fazie sta

diumwczesnejboreliozy–zakaŜeniarozsiane

gojest rumieńwędrującymnogi ,czyliliczne

zmianyskórneocharakterzerumieniawędrują

cego,którymmogątowarzyszyćliczneobjawy

ogólne tj. bóle głowy, bóle mięśniowostawo

we,sztywnośćkarkuiogólneosłabienie.

Następnie, najczęściej na dystalnychczęściach

kończyn pojawia się sinoczerwona zapalna

zmiana skórna o charakterze ciastowatego

obrzęku,którapokilkulatachprzekształcasię

w zmianę zanikową. Dotyczy to głównie na

skórka,którystajesiębardziejcienki,łatwodo

chodzi do jego urazów i powstawania trudno

gojącychsięowrzodzeń.Ponadto,pojawiająsię

neuropatie obwodowe, a takŜe bóle mięśnio

wokostne, nawracające zapalenia stawów,

głównie kolanowych, ale teŜ łokciowych, sko

kowych i biodrowych, rzadko zwichnięcia,

zwłaszczawzajętychstawachdłoniistóp.

Powikłaniawprzebieguchoroby,przejawiające

sięzajęciemwęzłówchłonnych,sercaorazmó

zgu,zdarzająsięrzadko.

ZmianywukładziekrąŜenia,przejawiającesię

omdleniami,kołataniemserca,bólamiwklatce

piersiowej, pojawiają się u ok. 48 % pacjen

tów,zazwyczajpokilkutygodniachodzakaŜe

nia. Zwykle zmianyw układzie krąŜenia ustę

pująszybko,maksymalniepo6tygodniach,bez

następstw, jednak u około 5 %chorych zabu

rzeniarytmusercanieustępującałkowicie(mo

gąprowadzićdozapaleniamięśniasercowego).

Objawami wczesnej neuroboreliozy są sen

nośćiłatwamęczliwość,atakŜeporaŜeniener

wu twarzowego. Choroba ujawnia się zwykle

pod postacią limfocytarnego zapalenia mózgu,

zapalenia nerwów czaszkowych lub zapalenia

korzeninerwowych.

Późna neuroborelioza to zmiany w układzie

nerwowym,utrzymującesięlubujawniającepo

roku od pierwszych objawów choroby. Mogą

dotyczyć zarówno centralnego, jak i obwodo

wego układu nerwowego. Mogą przyjmować

róŜnąpostać,awprzebieguneuroboreliozyob

serwowane są takŜe zespoły otępienne, depre

syjne, psychotyczne, pseudoguzowe, poraŜenia

spastyczne, niedowłady, upośledzenie czynno

ści zwieraczy. Zmiany w móŜdŜku mogą pro

wadzićdozaburzeńrównowagiichodu,nato

miastwobwodowymukładzienerwowymnaj

częściejdochodzidopolineuropatiiczuciowejz

poraŜeniamispastycznymi,bólamikorzeniowy

mi,nietrzymaniemmoczu.

Nierozpoznana borelioza moŜeprowadzić do

poraŜeniakończyn,demencjiinieodwracalnych

zmianwnerwach.

Z danych WSSE wynika, Ŝe z roku na rok

wzrastaliczbachorychnaboreliozę:

w1999r.liczbatanieprzekraczałatysiąca,

w2004r.zarejestrowanojuŜblisko4tysią

cezachorowań.

Niestety, brak jest szczepionki chroniącej lu

dziprzedtąchorobą,pozostajeprofilaktyka.

Leczenieboreliozyprowadzonejestgłównieza

pomocąantybiotyków.

W pierwszej fazie choroby (borelioza wczes

na) większość klinicystów zaleca stosowanie

penicylin półsyntetycznych oraz antybiotyków

zgrupytetracyklin(amoxycylina, doxycyclina)

wokresie2130dni.

W późniejszej fazie choroby (późna bore

lioza),przyleczeniuneuroboreliozystosowane

są antybiotyki – cefalosporyny III generacji w

okresie3040dni,natomiastwostrymokresie

choroby stosuje się dodatkowo leczenie obja

wowe–przeciwobrzękowe.

PoniŜejzamieszczonychjestkilkaporad,które

wartostosowaćwpraktyce:

nosić odpowiednią odzieŜ w lesie, zakry

wającąjaknajwięcejczęściciała.Typowy

mi miejscamiukąszeniauczłowiekaprzez

kleszcze są: głowa, uszy, miejsca zgięcia

duŜychstawów,ręceinogi.Ślinapajęczaka

posiada właściwości znieczulające, stąd

ukąszeniazwykleniesązauwaŜoneZaleca

się podczas przebywania w miejscach po

tencjalnego występowania kleszczy nosze

nie długich spodni, wysokiego obuwia,

odzieŜyzakrywającejgłowę,kark,ramiona

aŜ po nadgarstki – koszulę z długimręka

wemiczapkę.

wjaknajszybszymczasieusunąćkleszcza

zeskóry.PopobyciewlesienaleŜydokład

nie obejrzeć całe ciało. Kleszcza naleŜy

usunąćbardzodelikatnie,ujmującgopęsetą

jaknajbardziejzprzodu,małegonajłatwiej

chwycićzagłówkę,poczymwyciągnąćgo

prosto, bez kręcenia. NaleŜy uwaŜać, aby

niezgnieśćkleszcza,poniewaŜmoŜnaspo

wodować wyciśnięcie jego zawartości do

ciała.Błędemjestsmarowaniekleszczatłu

szczem,np.masłem,gdyŜspowodujetopo

draŜnienie pajęczaka i szybsze zwymioto

waniewyssanejkrwi,awrezultaciepoten

cjalne zainfekowanie człowieka wirusem.

Po usunięciu intruza naleŜy niezwłocznie

zdezynfekowaćmiejscaukłucia.Wprzypa

dku,gdynieudałonamsięwyjąćkleszcza

wcałości(np.częstymprzypadkiemjestpo

zostawienie główki pasoŜyta), bądź utrzy

mywania się zaczerwienienia lub pojawie

niasięinnychniepokojącychnasobjawów,

naleŜy zgłosić się jak najszybciej do leka

rzachirurga.Kleszczpowbiciusięwskórę

zaczynassaćkrewdopieropook.12godzi

nach, stąd tak istotne jest jak najszybsze

usunięcie niepoŜądanego intruza. – stoso

waćśrodkiodstraszającekleszcze.Wapte

kachsąpowszechniedostępnerepelentyod

straszające kleszcze, którymi naleŜy sprys

kaćodkryteczęściciałaprzedwizytąwle

sie, bądź innych potencjalnych rejonach

występowaniakleszczy.

przedspoŜyciemgotowaćmlekopochodzą

ce od krów, kóz i owiec, gdyŜ moŜe ono

zawierać wirusa kleszczowego zapalenia

mózgu, jeśli pochodzi od zainfekowanych

zwierząt W naszym kraju wystąpiły trzy

ogniska kzm, rozprzestrzeniające się drogą

pokarmową przez picie mleka zakaŜonych

krów(woj.olsztyńskie–1974r.)orazmle

ka koziego (woj. kieleckie – 1995 r., woj.

wrocławskie–1996r.)

unikaćdłuŜszegopobytuwrejonachwys

tępowania zakaŜonych kleszczy. WPowia

towychStacjachSanitarnoEpidemiologicz

nychprowadzonesąrejestryzachorowańna

kleszczowezapalenieoponmózgowordze

niowych i mózgu, stąd moŜna uzyskać

wszelkie informacje dotyczące zagadnienia

kleszczyichoróbznimizwiązanychprzed

planowanym, dłuŜszym pobytem w intere

sującymnasmiejscuPolski.

stosować szczepienia ochronne przeciw

kleszczowemu zapaleniu opon mózgowo

rdzeniowych i mózgu. Powinni zaszczepić

się ludzie mający szczególnie częsty kon

takt z lasem i innymi miejscami występo

waniapajęczakówtj.pracownicyrolnictwa

i leśnictwa, myśliwi, wędkarze, zbieracze

grzybóworazinnychowocówrunaleśnego

takiegojakjagody,ludziespędzającyduŜo

czasunaobszarachłąkilasów,dzieciprze

bywającenaobozachikoloniachwmiejs

cachzalesionych.Szczepionkauodparniana

okres3lat.

PowyŜsze środki bezpieczeństwa nie wyelimi

nującałkowiciegroźbyzachorowańnachoroby

zakaźneprzenoszoneprzezkleszcze,jednakw

znacznymstopniująograniczą.

Felietonniesygnowanyzestrony:PowiatLegionowski,Oficjalnyserwisinformacyjny,zmarca2006

http://www.powiatlegionowski.pl

[składikorekta–H.]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: