Produkcja – połączenie procesów pracy, procesów naturalnych i innych zmian potrzebnych do wywołania określonych i zamierzonych zmian w dobrach przyrody, surowcach i materiałach.
Produkcja – harmonijne połączenie czynników produkcji w celu uzyskania zamierzonego efektu w postaci określonej wielkości produkcji.
Czynniki produkcji: ludzie, środki pracy (hale, maszyny, urządzenia, narzędzia), przedmioty pracy (materiały, półfabrykaty, surowce), kapitał (własny, obcy), technologia, ziemia, energia, intencjonalne (przedsiębiorczość), organizacja, informacja. Środki pracy i przedmioty pracy to środki produkcji.
Proces produkcyjny jest najważniejszym elementem procesu gospodarczego, bo jest źródłem materialnego powstawania produktu, który zaspokoi określone potrzeby.
Proces gospodarczy – celowo zaprojektowany i realizowany ciąg zdarzeń w wyniku, którego użytkownik otrzymuje wyroby mogące zaspokoić jego potrzeby.
Elementy procesu gospodarczego:
1. proces zarządzania – niematerialny proces łączący czynniki produkcji w ramach podstawowych 4 funkcji zarządzania (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola)
2. obsługa administracyjna procesu gospodarczego – obsługa procesu gospodarczego, ale również jednostki gospodarczej i ludzi. Bieżąca obsługa kadrowa, socjalna, płacowa, prawna, finansowa. Zapewnienie ochrony jednostki gospodarczej oraz jej zasobów i zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy.
3. proces badawczo-rozwojowy i zaopatrzenia – prowadzenie monitoringu i badań w branży, badań marketingowych, ustalenie źródeł i wielkości zaopatrzenia materiałowego. Zakres zależny od stopnia aktualnego rozwoju technologicznego.
4. proces zbytu i obsługi klienta – ustalenie form sprzedaży, kanałów dystrybucji, sposobów składowania i transportu wyrobów gotowych, serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego.
II. Proces produkcyjny
A/ procesy podstawowe – główny element procesu produkcyjnego służący powstawaniu wyrobów lub usług
1. proces przygotowania produkcji
a/ znaczenie szersze – wprowadzenie do produkcji wyrobu nowego lub istotnie zmodyfikowanego, jest to przygotowanie konstrukcyjne wyrobu, technologiczne (dotyczy produkcji), organizacyjne produkcji. Pierwsze dwa to przygotowanie techniczne.
b/ znaczenie szersze – przygotowanie pracy na poszczególnych stanowiskach, czynności pozwalające na efektywne podjęcie pracy przy poszczególnych zleceniach produkcyjnych lub w ciągu dnia pracy.
Przygotowanie dnia pracy: pobieranie karty pracy (zlecenia produkcyjnego), rysunków konstrukcyjnych, instrukcji technologicznej, pobranie narzędzi, materiału itp.
Czynności obsługi organizacyjnej produkcji np. sprzątanie, wymiana części.
Czynności zakończeniowe: musi rozliczyć i zdać produkcję (to co pobrał teraz zdaje).
2. proces technologiczny – ta część procesu produkcji, w której zachodzą określone i oczekiwane przemiany ilościowe i jakościowe w dobrach przyrody, surowcach i materiałach. Są one celowe dla danego wyrobu.
- liniowe – są wtedy gdy z obrabianego materiału nic nie ubywa (kucie prętów, odlewanie)
- rozdzielcze (dezintegracyjne) – odrzucenie zbędnej części materiału (kantówka z drzewa)
- scaleniowe integracyjne – łączenie 2 lub więcej wcześniej wymienionych
- mieszane – składające się z 2 lub więcej wcześniej wymienionych rodzajów procesów technologicznych.
Na proces technologiczny składać się mogą:
a/ procesy pracy – kiedy człowiek oddziałuje na przedmiot pracy przy pomocy odpowiednich narzędzi dokonując odpowiednich zmian np. obróbka
b/ procesy naturalne – kiedy oczekiwane przemiany w surowcach i komponentach zachodzące pod wpływem sił natury, przy czym jest to zorganizowane przez człowieka np. coś nabiera cech wyrobu (proces fermentacji wina)
c/ procesy kontroli – są to czynności badawcze polegające na mierzeniu, badaniu właściwości lub próbach funkcjonowania obranych wyrobów w celu zapewnienia wymaganej jakości.
Rodzaje kontroli:
- samokontrola – dokonywana jest przez pracownika lub ich zespół po wykonaniu operacji obróbkowych
- kontrola międzyoperacyjna – wykonywana jest co jakiś czas np. po wydaniu kolejnych faz procesu, najczęściej na wydzielonym stanowisku
- kontrola końcowa – polega na sprawdzeniu poprawności jego funkcjonowania
4. proces transportu – przemieszczenie przedmiotów pracy w przestrzeni, w procesie produkcji. Procesy te powinny być jak najkrótsze w przestrzeni i czasie. Dla osiągnięcia tych cech powinny być dobrane odpowiednie środki transportu.
5. proces składowania – składowanie obrabianych wyrobów
- krótkookresowe – na stanowisku pracy, wynika z niepełnej harmonizacji pracy zespołowej
- długookresowe – międzywydziałowe, produkcji w toku
Składowanie jest niekorzystne, bo:
- wydłuża cykl produkcyjny,
- zajmuje dodatkowe przestrzenie,
- zwiększa koszty,
- powoduje potrzebę konserwacji,
- zwiększa możliwość uszkodzenia,
- powoduje starzenie się części, utrata właściwości.
B/ procesy pomocnicze – procesy służące utrzymaniu ruchu, czyli pozwalające na sprawny i ekonomiczny przebieg procesów podstawowych
-gospodarka materiałowa
-gospodarka magazynowa
-gospodarka konserwacyjno-remontowa
-gospodarka narzędziowa
-gospodarka transportowa
-gospodarka energetyczno-wodna
1. z punktu widzenia rodzaju produkcji
a/ podstawowa – główna produkcja towarowa (na sprzedaż), do której jednostka produkcyjna została powołana, i do której posiada wyspecjalizowaną kadrę oraz środki pracy
b/ pomocnicza – czynności mające na celu zapewnienie ciągłości ruchu produkcji podstawowej: gospodarka konserwacyjno-remontowa, narzędziowa, transportowa, materiałowa, magazynowa, wodno-ściekowa, ochrona środowiska.
c/ uboczna – produkcja towarowa na sprzedaż do wykorzystania odpadów produkcji podstawowej lub wykorzystania rezerw zdolności produkcyjnej.
2. wg stopnia mechanizacji
- procesy ręczne
- procesy ręczno-maszynowe
- procesy zmechanizowane
- procesy aparaturowe
- procesy wspomagające komputerowo
- procesy skomputeryzowane w całości
3. bez określenia kryterium
- procesy wydobywcze (kopalnia, rybołustwo)
- procesy obróbkowe
- procesy chemiczne
- procesy biotechnologiczne (energia, gaz, fermentacja)
- procesy montażowe
- procesy demontażowe
- procesy przetwórcze
- procesy dyskretne (proces produkcyjny da się podzielić na części np. obróbka)
- procesy ciągłe (w produkcji aparaturowej, chemicznej, cementowej, hutnictwie).
1. Ciągłość ruchu obrabianego przedmiotu – żeby wyroby jak najmniej czekały, żeby jak najwięcej było produkcji, a najmniej przestoju
2. Maksymalne wykorzystanie stanowiska pracy – wykorzystanie czasu pracy
3. Najkrótsze możliwe drogi transportu – stanowiska blisko siebie
4. Specjalizacja stanowisk pracy – niskie kwalifikacje to wysoka specjalizacja (np. robi jedną ściśle określoną rzecz)
5. Harmonizacja działań zespołowych
1. Podział pracy pomiędzy poszczególnych wykonawców
2. Specjalizacji w działaniu
3. Synchronizacja pracy
4. Zapewnienie środków przepływu informacji w procesach produkcji
1. celowość – uporządkowanie procesów wg określonych zasad dla osiągnięcia określonego celu
2. dynamika – procesy produkcyjne odbywają się w czasie, który można analitycznie podzielić na czas różnych czynności. Czas zależy od organizacji procesów, rodzajów procesów technologicznych. Może być zmienność procesów w czasie.
3. ekonomiczność – prowadzenie procesów produkcji wg zasady gospodarnego działania
(z ograniczonych środków/zasobów należy osiągnąć jak największy efekt, określony, zaplanowany efekt należy osiągnąć najmniejszym nakładem środków).
1. produkcyjne – wykonywanie fizyczne wyrobów
2. techniczne – baza narzędziowa, maszynowa
3. kadrowe i socjalne
4. ekonomiczne – osiąganie zaplanowanego zysku, zdobywanie rynku
5. handlowe – np. kupuje się energię
5 sposobów ekonomizacji działań
P = E:N (stosunek efektu do nakładu, to ekonomiczność, czyli produktywność)
P – produktywność, N – nakład, E – efekt
okres bazowy:
N= 100, E=120
P=120:100 = 1,2 – działanie korzystne
N=100, E=80,
P= 80:100 = 0,8 – działanie niekorzystne, ale ekonomiczność jest
I. N=100, E=150
P=150:100 = 1,5 – z takich samych nakładów osiągamy większy efekt
II. N=80, E=120
P=120:80 = 1,5 – z mniejszych nakładów, taki sam efekt
III. N=120, E=200
P= 200:120 = 1,67 – nakłady rosną, a efekty rosną szybciej, co daje lepszą relację
IV. N=60, E=80
P=80:60 = 1,33 – nakłady maleją szybciej, a efekty też maleją, ale wolniej
V. N=80, E= 160
P=160:80 = 2 – nakłady maleją, a efekty rosną
1. Indywidualizacja produkcji – produkcja na zamówienie
2. Produkcja w pobliżu rynków zbytu
3. Segmentacja rynku – dla wybranych odbiorców, zróżnicowanie cen dla różnych odbiorców
4. Podwyższenie jakości produktu (bardziej niezawodne)
5. Skracanie cyklu przygotowania nowego produktu
6. Skracanie cyklu życia produktu
7. Serwisowanie własnych wyrobów w trakcie eksploatacji
8. Dotrzymywanie terminów
9. Kreacja popytu (reklamy)
10. Obniżka kosztów produkcji przez uniwersalność (normalizację) podzespołów – unifikacja podzespołów
Rozróżnia się następujące typy (skale) produkcji:
1. Produkcja jednostkowa – polega na wykonywaniu pojedynczych sztuk takiego samego wyrobu lub niewielkiej ilości w stosunku do charakteru wyrobu, produkcja na zamówienie np. wielkogabarytowych dóbr inwestycyjnych. Dochodzi też do niej na skutek błędu oszacowania popytu
2. Produkcja seryjna – polega na przemiennym wykonywaniu różnych wyrobów w określonych ilościach i przez pewien czas (wielokrotnie)
a/ małoseryjna
b/ średnioseryjna
c/ wielkoseryjna
wielkość zależy od ilości wyrobów produkowanych w serii, zwykle proporcjonalna do czasu wykonywanie tych wyrobów, może być też seria długa lub krótka
Ocena wielkości serii zależy od charakteru wyrobu.
3. Produkcja masowa – polega na wykonywaniu tych samych produktów w długim okresie. Najczęściej jest to wyspecjalizowana produkcja zużywanych produktów konsumpcyjnych sprzedawana codziennie i w dużych ilościach.
1. jednostkowa
- kosztowna, bardziej pracochłonna
- wymaga wysokich kwalifikacji
- często na zamówienie
2. seryjna
- w produkcji seryjnej bardziej wydajna
- mniej kosztowna
- bardziej wyspecjalizowana, umożliwia podział pracy
3. masowa
- wysoko specjalizowana, przystosowana
- najobszerniejsze wyspecjalizowanie
- duża skala produkcji
1. Forma niepotokowa produkcji
a/ gniazdo przedmiotowe – polega na skupieniu w jednym miejscu różnych stanowisk pracy, w szczególności różnych maszyn i urządzeń potrzebnych do wykonania określonych podzespołów albo wyrobów finalnych (w szczególności dotyczy stanowisk o charakterze montażowym), w szczególności do wykorzystania w produkcji pracochłonnych wyrobów (produkcja jednostkowa lub małoseryjna).
Cechy gniazda przedmiotowego:
-krótkie drogi transportu
-kwalifikacje pracowników uniwersalne – wysokie, różnorodność umiejętności
-stosunkowo mała wydajność
-cykl produkcyjny stosunkowo długi
-koszt produkcji wysoki
-małe ilości jednorodnych maszyn
-planowanie i organizacja konserwacji i remontów trudne
-długi okres zamrożenia środków obrotowych
-potrzeba zróżnicowania zapasów materiałowych
b/ gniazdo technologiczne – polega na skupieniu w jednym miejscu jednorodnych technologicznie stanowisk pracy, a w szczególności jednorodnych maszyn i urządzeń, występuje przy produkcji zmiennej, średnioseryjnej.
Cechy gniazda technologicznego:
-większa liczba jednorodnych maszyn
-kwalifikacje pracowników niższe
-wydajność pracy wyższa
-długie drogi transportu obrotowego przedmiotów
-konieczność wracania obrabianego przedmiotu do tego samego gniazda
-łatwiej normować pracę
-awaria maszyny lub brak pracownika nie wstrzymuje produkcji
-łatwiejsze planowanie i realizacja remontów, konserwacji i urlopów
c/ gniazdo mieszane (technologiczno-orzedmiotowe) = gdy kierownikom gniazd technologicznych przypisana jest produkcja podzespołów
d/ gniazdo małoprzedmiotowe (do 6 operacji)
e/ gniazdo wieloprzedmiotowe (powyżej 6 operacji)
2. Forma potokowa produkcji
Polega na kolejnym wg technologii ustawieniu maszyn i stanowisk pracy w szczególności maszyn i urządzeń do wykonania w całości wyrobu finalnego. Daleko posunięty podział pracy, wykonuje się pojedyncze operacje na danym stanowisku. Przedmiot nie wraca na to samo stanowisko. Daleko posunięty podział pracy, niskie kwalifikacje pracowników, wydajność pracy duża, najobszerniejsze przygotowanie produkcji, pomoce warsztatowe, możemy zastosować akord zespołowy, małe perspektywy rozwoju pracownika, monotonia pracy i konieczność przeciwdziałania jej. Awaria maszyn lub pracownika wstrzymują produkcję, konieczność utrzymywania rezerwowych urządzeń i grup pracowników, na ogół duża rytmiczność pracy linii. Planowanie zużycia materiałowego i zużycia produkcji łatwiejsze, krótki okres zamrożenia obrotowego, koszt produkcji najniższy, cykl produkcyjny najkrótszy, planowanie urlopów trudne, trudne też planowanie i realizacja remontów i konserwacji. Służy do produkcji masowej lub wielkoseryjnej.
Rodzaje produkcji potokowej:
1.zmienne (produkcja seryjna)
2.stałe (produkcja masowa)
3.z taktem swobodnym (robotnik sam decyduje o czasie wykonywania operacji)
4.z taktem wymuszonym (mechaniczny transporter ogranicza czas wykonywania operacji)
5.z mechanicznym transporterem – podwieszany, taśmociąg, wózki, suwnice, samochody, traktory)
6.bez mechanicznego transportu (ręcznie np. podniesienie skrzynki)
8. niezsynchronizowane (powyżej 5% przerwy w produkcji)
Stanowisko robotnika – to część powierzchni produkcyjnej, na której skupione zostały narzędzia używane przez1 lub kilku robotników oraz, na której przewidziano miejsce do przechowywania narzędzi oraz obrabianych przedmiotów pracy.
Rodzaje stanowiska pracy:
1.jednoosobowe
2.wieloosobowe – grupowe lub zespołowe
Grupowe – wszyscy pracownicy wykonują jednorodne technologicznie czynności (tożsame z gniazdem technologicznym)
Zespołowe – 2 lub więcej robotników wykonuje różne czynności dla wykonania całej fazy produkcji lub złożonej operacji
3.stałe – np. tokarka
4.ruchome – np. malarz
wg stopnia zmechanizowania
1.ręczne
2.zmechanizowane
3.zautomatyzowane
wg stopnia specjalizacji (typu produkcji)
1.wysoko wyspecjalizowane (1 do kilku operacji)
2.specjalizowane (kilka do kilkunastu operacji)
3.uniwersalne (nie mają na stałe przedzielonego zakresu pracy)
wg stopnia złożoności pracy przy obróbce skrawaniem
1. jednowarstwowe
2.wielowarstwowe
1. wykorzystanie danych antropometrycznych – zasięg ramion, czasem nóg
2. działanie zmysłów ludzkich – spokojne kolory, ostrzegawcze kolory, dźwięki, kształty
3. uwzględnienie aparatu ruchowego – ile można podnieść w ręku
4. uzwględnienie niemęczącej pozycji przy pracy np. na siedząco
...
lol511