Bunsch Karol - Powiesci Piastowskie 04 - Bracia calibre.pdf - BUNSCH KAROL - hermes50

KAROL BUNSCH

BRACIA

WYDANIE PIERWSZE

WYDAWNICTWO LITERACKIE

KRAKÓW

Pamięci Kolegów poległych pod Jastkowem

Wieść o śmierci wielkiego Bolesława wichrem leciała po kraju i daleko poza granice. Prosty

naród płakał jak po ojcu; surowym, czasem srogim, ale sprawiedliwość znalazł u niego każdy

przeciw każdemu, a bezbronny mógł spać pod swą strzechą spokojny, że mu jej wraże ręce nad

głową nie zapalą. Od lat już nikt nie widział nieprzyjaciela w granicach kraju. Teraz skończyła się

beztroska, z żalem mieszał się niepokój, a nawet trwoga. Wraz z wieścią o śmierci króla rozchodziła

się ponura przepowiednia, którą w przed śmiertnym majaczeniu rzucił zmarły władca.

Gdy zwłoki jego spoczęły obok ojca w poznańskiej katedrze i rozpłynęły się tłumy, które z całego

kraju ściągnęły na żałobne uroczystości, metropolita gnieźnieński Hipolit ogłosił zgromadzonym w

kościele dostojnikom ostatnią wolę zmarłego: pełnię władzy przekazał starszemu synowi po

Emnildzie — Mieszkowi.

Dla nikogo nie było to zaskoczeniem. Pierworodny — po Węgierce — Bezprym od ćwierci wieku

już przebywał jako mnich u świątobliwego Romualda w klasztorze w Camaldolil, w dalekiej Italii.

Nieco zdziwienia wywołało całkowite pominięcie w dziedziczeniu młodszego syna Emnildy —

Ottona, ale starzy, którzy pamiętali nieszczęsne skutki podziału kraju przez wielkiego Mieszka,

spodziewali się tego. Choć Otto dawno już doszedł do lat sprawnych, w chwili śmierci ojca liczył

ich dwadzieścia pięć, Chrobry trzymał go z dala od spraw państwowych, pozwalając czas trawić na

biesiadach i łowach. Nawet małżonki mu nie zaswatał, zapewne w obawie, że niewiasta podjudzać

go może, by sięgnął po władzę dla swego potomstwa. Natomiast starszym od brata o blisko dziesięć

lat Mieszkiem z dawna zwykł się wyręczać, zarówno w sprawach państwowych, jak i wojennych,

toteż doświadczenia Mieszkowi nie brakło. Może dlatego właśnie, nie tylko z żalu za ojcem, chmurny

był. Korzystając z obecności w Poznaniu najwyższych dostojników kościelnych i świeckich; zwołał

naradę w świetliy starego dworca na Tuńkim Ostrowiu; przed zamierzonym objazdem kraju, by po

raz pierwszy we własnym imieniu sadzić i rządzić.

Mieszko zdawał sobie sprawę, że zbudowane przez ojca olbrzymie pansfwo, od Łaby i Sali po

Duhanj nie zrosło się jeszcze w jednolitą całość. Rozumiał, że spoiwem, ma być chrześcijaństwo, od

gnieźnienskiego zjazdu ujęte w ramy własnej organizacji kościelnej. Chrobry uzyskał nawet

zezwolenie na misję w sąsiednich krajach pogańskich i w tym celu założył drugą metropolię z

tymczasową siedzibą w Sandomierzu, którą w przyszłości zamierzał przenieść do Płocka, gdzie

rozpoczął budowę grodu. Jednak po śmierci Brunona z Kwerfurtu misja upadła, a metropolita Stefan

Toporczyk nie tylko sufraganów, ale nawet prostego duchowieństwa nie mógł się doczekać. On też

pierwszy poprosił o głos i zaczął:

— W Bogu spoczywajacy rodzic wasz, miłościwy panie, nie dokończone ostawił najważńiejsze ze

swych dzieł.! Na was ciąży zaszczytna powinność szczęśliwie rozpoczętą budowę niezależnego

polskiego Kościoła do pomyślnego doprowadzić końca z korzyścią nie jeno dla zbawienia dusz, ale i

doczesną. Świątynie bowiem to nie jeno domy Boże, miejsca zgromadzeń, biblioteki i skarbce, a

obronne nie w ostatku, duchowieństwo - takoż troskę ma nie jeno i o dusze, ale w rządach pomaga.

Tak wielkim bowiem państwem, jakie przesławny rodzic wasz ostawił, nijak władać bez znajomości

pisma, obcych krajów i języków, nijak bez kapłanów wytępić pogaństwo i kres położyć roszczeniom

magdeburskich arcybiskupów do misji w naszym kraju.

Mieszko nie przerywał mówiącemu, jakkolwiek; słuchał z pewnym zniecierpliwieniem, gdy

jednak Stefan skończył, a z kolei o głos poprosił gnieźnieński Hipolit, niewątpliwie również w

sprawach kościelnych, książę powiedział:

— Wybaczcie, wasza; dostojność, świadom jestem ważności spraw kościelnych, ale nie jeno moja

o nie troska, tedy od was czekam, że je uładzić pomożecie. Najpilniejsze zda mi się ustanowienie

biskupstwa w Kruszwicy, które by podjęło duszpasterstwo także na Pomorzu i Mazowszu, póki w

Płocku osobnego biskupstwa dla niego nie masz. Waszą rzeczą o kapłanów zadbać. Nadań i zasobów

nie będę szczędził na ich, uposażenie, księgi, sprzęt czy budowę świątyń.

— Dzięki wam, miłościwy panie — podjął, arcybiskup Stefan — ale nie w tym jeno czekamy

waszego, wsparcia. Niedawno zmarły krewniak wasz, Sobiesław, który, rządcą był Mazowsza, nie

zwalał tępić tam pogaństwa, rzekomo przeto, że dziad wasz przyrzekł przymusem prawdziwej wiary

nie krzewić.

— Iście tak! — wtrącił sędziwy Dersław Bróg. — Ale bezpiecznie możecie tam apostołować, bo

nijakiej nienawiści nie masz do kapłanów, którzy nową wiarę głoszą nido tych, co z dobrej woli

chrzest przyjęli; nawet u Prusów, których zmarły pan podbił po Ossę i Drwęcę, czy u zhołdowanej

Jaćwierzy. Mniemam przeto, miłościwy panie — zwrócił się do Mieszka — że nowemu rządcy

Mazowsza takoż zlecicie, by słowu waszego dziada ujmy nie uczynił.

—Komuż było dane słowo?! — szorstko przerwali krakowski Gompo — Poganom? Większa ujma

dziadowi miłościwego pana słowo takowe zdzierżyć, niźli je złamać, poganin bowiem a zwierz to

jedno. Zasię pierwsza powinność krześcijańskiego władcy wiarę prawdziwą krzewić, choćby i

mieczem.

Zwracając się do księcia ciągnął:

— Jeśli tego poniechacie, to Magdeburgowi woda na młyn, by się o zwierzchnictwo nad nami

upominać, gdy nie jeno u postronnych pogan misji zaniedbujecie, ale i we własnym kraju.

Dersław widocznie zbierał się do gwałtownej odpowiedzi, bo pomarszczona jego twarz nabiegła

krwią. Książę jednak, nie chcąc dopuścić zadzierki między świeckimi a duchownymi dostojnikami,

skinieniem ręki dał mu znać, że sam odpowie i zaczął:

— Nie brak pogan nie jeno na Mazowszu. Pomorze zgoła do bałwochwalstwa wróciło, nalazłby

ich i tu, gdzie krzest przyjęto na rozkaz mego dziada, alić nie bez oporu. Gdy nie stać na wszytko, tam

raniej chwast plenić, gdzie ziarno już posiane, nie na łazach lubo na ugorze. Jako rzekłem, wszelkiej

pomocy w tym udzielę, a gdy czas będzie sposobny i o misje zadbam. Roszczeniom zasię

Magdeburga i nie jeno Magdeburga najłacniej tamę położy koronacja i nad tym nam się naradzić.

— Zda się, że nad tym i uradzać nie trzeba — wtrącił Wojciech Zabawa. — Był rodzic wasz

koronowanym królem, wam właść wraz z koroną ostawił. Tedy jeno zrok koronacji wyznaczyć.

— Nad tym uradzać nie pora — odparł arcybiskup Hipolit. Wedle ordo romanus koronacja

radosnym jest obrzędem, nijak ją pogodzić z żałobą, jaką po śmierci w Bogu spoczywającego króla

zarządziliśmy, tedy nie wcześniej niż za rok i sześć niedziel. Wżdy i on niemal do schyłku swych dni

czekał z dopełnieniem kościelnego obrzędu.

— Iście czekał — odparł Mieszko — bo nie chciał o to wojny z Henrykiem, Pora była sposobna,

gdy Henryk zmarł, a Konrad jeszcze się na niemieckim tronie nie umocnił. I mnie na to nie czekać, bo

nie jeno z Niemcem zmagać się przydzi. Rodzic mi z państwem i wrogów ostawił.

— Zgoła nie wiada, zali się Konrad na tronie utrzyma — odparł Hipolit. — Wżdy wasz cieść,

miłościwy panie, do koronacji w Akwizgranie nie dopuścił. Ani chybi o koronie dla któregoś z

synów swych zamyśla. A nie brak Konradowi i w Italii przeciwników i jak słychać tam pociągnął.

— Nie byłoby źle, miłościwy panie — wtrącił Jaksa Gryfita z Brzeźnicy — gdyby szurzym wasz

królem niemieckim ostał. Zdałoby się ręki do tego przyłożyć.

— Bogdaj nam indziej rąk starczyło — niechętnie odparł Mieszko. — Więcej jest takich, co by

radzi na niemieckim tronie zasiedli, choćby przyrodni Konrada, Gebhard. Słychać, że z klasztoru w

Wlirzburgu zbiegł i takoż popleczników nalazł. Gdy o właść idzie, nie masz krewniaków ni

swojaków.

— Jeno że zbiegłego mnicha Kościół nie uzna — wtrącił Gompo, ale książę odparł z goryczą:

— Niech jeno właść posięgnie, zwolni go od ślubów, tyle że nie darmo.

Mieszko mówił o Gebhardzie, myślał jednak o Bezprymie. Pewny był, że gdy tylko dojdzie go

wieść o śmierci ojca, i on z klasztoru zbiegnie, a poparcie swych roszczeń znajdzie nie tylko u

węgierskiego krewniaka Stefana, ale co gorsze i w kraju, gdzie od pokoleń już zwykło się w

pierworodnym synu władcy widzieć prawowitego następcę. Nie wątpił też, iż ktokolwiek by zasiadł

na niemieckim tronie, nigdy się z niezależnością Polski nie pogodzi, choćby to był brat Rychezy. Tym

bardziej że zawarte na rozkaz ojca małżeństwo z nią nie było niczym więcej jak obowiązkiem, a od

powrotu Mieszka z czeskiej niewoli pozostał z niego tylko pozór. Starsza od męża, wykształcona,

surowa i oschła Rycheza niczyjej miłości nie starała się pozyskać, nawet własnych córek. Jedynie

syna Kazimierza zdała się darzyć uczuciem i to tylko małżonkowie mieli wspólnego. Znając jednak

dumę i żądzę władzy Rychezy, Mieszko podejrzewał, iż przyczyną tego wyróżnienia jest; nadzieja, że

kiedyś; przez, niego będzie rządziła Polską jak ongiś babka jej Adelajda, rządziła Niemcami. Ale

Rycheza nie cieszy się mirem w kraju, a pobożny, łagodny i słabowity Kazimierz, nawet gdyby, się

od jej wpływa uwolnił, nie udźwignie ciężkiego dziedzictwa. Sam Mieszko, z urody i usposobienia

podobniejszy do Emnildy niż do ojca, z niechęcią myślał o stosowaniu przymusu wobec własnego

narodu, a zwłaszcza okrutnych kar, jakimi Chrobry obłożył łamiących przykazania. A przy tym

zagrożone zewsząd państwo za wszelką cenę potrzebuje przynajmniej wewnętrznego spokoju. By

uniknąć nagabywań ze strony duchowieństwa, książę zwrócił się do Hipolita mówiąc:

— Skoro wasza dostojność uważa, że nad koronacją uradzać nie pora, tedy nad sprawami

Kościoła sami uradzajcie. Ja na Mazowsze ruszam, na miejscu się rozpatrzeć, kogo rządcą

ustanowić, a sposobność będzie z czerskim archidiakonem omówić, co dla szerzenia prawdziwej

wiary uczynić można, spokoju nie zakłócając.

Krakowski Gompo zamierzał zabrać głos, książę jednak wstał i zwrócił się do wyjścia, a wraz z

nim świeccy dostojnicy. Do palatyna Michała Awdańca powiedział;

— Ninie jadę na Lednicki Ostrów, mam i swoje sprawy do załadzenia. Ty ostań w Poznaniu. Bacz

pilnie na wszytko. W razie potrzeby najdziesz mnie tam, gdzie będę.

W drodze Mieszko wysforował się przed swój szczupły Orszak, a odsadziwszy się spory kawał,

przeszedł w stępa i jechał zamyślony. Śmierć ojca obarczyła go nie tylko brzemieniem spraw

państwowych. Rodzinne też nie były pomyślne ni proste. Wdowa po zmarłym, Oda, odwzajemniała

niechęć Mieszka, jakiej nie potrafił ukrywać wobec tej, która zajęła miejsce jego zmarłej matki, a

dumnej córce potężnego Ezzona i cesarskiej krewniaczce Rychezie nieraz dała odczuć

pierwszeństwo swego stanowiska na dworze. Teraz położenie się odwróciło, Oda wiedziała, że po

raz ostatni na pogrzebie małżonka przypadło jej pierwsze miejsce w orszaku. Wprost z katedry, nie

mówiąc z nikim, wyjechała na Ostrów zabierając ze sobą córeczkę Matyldę.

Widocznie nie zamierzała czekać, by z kolei Rycheza dała jej odczuć, że teraz ona jest małżonką

władcy.

Mieszko chciał wiedzieć, co pocznie Oda ze względu na młodszą od jego własnych córek

przyrodnią siostrzyczkę, której niemal nie znał. Wiedział jednak, że ulubienicą była starzejącego się

króla, matka natomiast odnosiła się do niej obojętnie, widno za złe jej mając, że urodziła się

dziewczynką. Ojciec prosił Mieszka, by zatroszczył się o los sieroty, niezbyt ufając, by Oda chciała i

mogła to uczynić.

Mieszko, ocknął się z zamyślenia, gdy przed nim zalśnił jaśniejszy odbiciem pogodnego nieba pas

wody Lednickiego Jeziora. Słońce rumieniło się już na zachodzie, błękit wschodniego nieba

pogłębiał się, dzień miał się ku schyłkowi. Mieszko popędził konia i za chwilę stanął u przewozu.

Nadbiegłym przewoźnikom polecił nie przeprawiać na Ostrów orszaku, gdy dociągnie, przed nocą

bowiem zamierzał ruszyć dalej. Sam przeprawił się, a do zaskoczonego pojawieniem się księcia

zarządcy pałacu powiedział:

— Nie zabawię długo, jeno się rozmówię z królową, wyjeżdżam.

— Jest w babińcu na wyżce— odparł zarządca. — Też widno sposobi się do wyjazdu.

— Zajdź do miłościwej pani i rzeknij, że mówić z nią chciałem.

Czekał w świetlicy, niecierpliwie chodząc dokoła. Spieszno mu było do jedynego miejsca, gdzie

mógł spodziewać się radosnego przyjęcia. Śmierć ojca pozwoli mu wreszcie samemu porządzić

sobą.

Losem przyrodniej siostry czuł się zobowiązany zająć tylko dla pamięci ojca, ale dlatego wiedzieć

musiał, co z sobą począć zamierza Oda. Jasne było, że na dworze pozostać nie chce.

Zapadał już zmrok, szklane gomółki w oknach poszarzały i zniecierpliwiony Mieszko sam

skierował się na wyżkę. U wejścia spotkał wysłanego, od którego dowiedział się, że królowa bawi

w kaplicy na nabożeństwie. Polecił przynieść światła i usiadłszy za stołem czekał na jej powrót.

Zdało mu się, że w komnacie nie ma nikogo, gdy doszedł go jakiś odgłos, jakby tłumiony szloch.

Rozejrzał się i spostrzegł na ławie pod oknem skuloną drobną postać ledwo widoczną w półmroku.

Dziewczynka siedziała z twarzą ukrytą w dłoniach, widocznie hamując płacz. Nie miał wątpliwości,

że jest to Matylda. Nie wiedział, czy płacze z żalu za ojcem, czy zmęczona jest trwającymi od rana

uroczystościami pogrzebowymi, a może i głodna. Ogarnął go gniew na Odę a zarazem współczucie

dla dziewczynki, o którą widocznie matka niezbyt się troszczy. Podszedłszy do niej począł gładzić ją

po jasnych włosach. Zamiast się jednak uspokoić, rozszlochała się jeszcze bardziej. Zmieszany wziął

ją na kolana; wtuliła twarz w jego ramię i trzęsła się od łkań.

W tej chwili zjawił się pachołek z płonącym świecznikiem, a jednocześnie w sieni wiodącej do

kaplicy rozległy się kroki i do komnaty weszła Oda w towarzystwie zamkowego kapłana i dworek.

Mieszko na jej widok wstał, sadzając dziewczynkę na ławie. Oda nie okazując zdziwienia skinieniem

ręki odprawiła asystę, a gdy zostali sami, rzekła:

— Widzę, iżeście sobie przypomnieli, że to siostra wasza, choć jeno przyrodnia.

Jakby nie zauważył uszczypliwości, odparł:

— Rodzic mi zlecił zadbać o jej los. Przeto tu jestem, bo przystało i macierzy zapytać, co począć

zamierza.

— Z sobą, czy z dzieckiem? Niepotrzebnam nikomu, ninie, gdy zmarł małżonek mój, muszę

miejsca ustąpić Rychezie. Tedy wracam do Naumburga, do brata.

— Jak wola wasza — rzekł Mieszko — ale pytam o Matyldę.

— Ja w zakonie chcę dokończyć żywota, zadość mi małżeńskiego stanu — odparła. — W

Naumburgu pieczę nad nią może objąć Regelinda. Wżdy i ona jej siostra. Skoro wam małżonek mój

troskę o dziecko zawierzył, sami postanówcie.

Bunsch Karol - Powiesci Piastowskie 04 - Bracia calibre.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: