1)Typy połączeń kości.
Połączenia kości dzielą się na połączenia ścisłe (synarthroses) oraz stawy, czyli połączenia wolne (diarthroses).
Połączenia ścisłe ze względu na tkankę łączącą zostały podzielone na więzozrosty, chrząstkozrosty i kościozrosty.
Połączenia wolne – stawy, są stawami rzeczywistymi z przebiegającą między członami szparą stawową, lub półstawami z niekompletną szparą stawową.
Stawy rzeczywiste będą określane jako amphiarthroses, jeśli zakres ruchu będzie mniejszy niż 10 stopni. Dzielimy je na anatomiczne i mechaniczne, proste albo złożone. Staw prosty mechaniczny ma jedną, dwie lub trzy osie, które ustawione są względem siebie pod kątem prostym:
- jednoosiowe: staw zawiasowy, staw obrotowy
- dwuosiowe: staw eliptyczny, staw siodełkowy
- trzyosiowe: staw kulisty
Staw prosty, anatomiczny posiada tylko jedną jamę stawową; staw złożony mechaniczny posiada więcej niż trzy osie, lub osie które nie są położone względem siebie pod kątem prostym.
Staw złożony anatomiczny posiada więcej niż jedną jamę stawową bądź może być podzielony przez łękotkę lub krążek.
Staw anatomiczny = dwa kostne człony stawowe (z torebką stawową, więzadłami oraz tkanką śródstawową)
Staw fizjologiczny = staw anatomiczny i leżące wokół, należące do niego tkanki miękkie oraz ukrwienie i unerwienie.
2)Pozycje kości i stawów.
Pozycja zerowa – to neutralna zerowa pozycja wyjściowa; od niej mierzymy zakres ruchu kości
Pozycja spoczynkowa – to takie ustawienie stawu, w którym torebka stawowa jest maksymalnie rozluźniona dając dużą przestrzeń śródstawową. Powierzchnie stawowe obu członów stawu mają ze sobą najmniejszy kontakt a gra stawowa jest największa.
Aktualna pozycja spoczynkowa – to pozycja spoczynkowa, która uległa zmianie w wyniku działania patologicznych czynników zewnątrz- lub wewnątrzstawowych. W tak zmienionej pozycji spoczynkowej staw jest w danym czasie najluźniejszy i posiada największą grę stawową.
Pozycja zaryglowana – została określona przy zastosowaniu następujących kryteriów:
- mała, wklęsła powierzchnia stawowa posiada pełen kontakt z częścią większej, wypukłej powierzchni stawowej. W warunkach prawidłowych kontakt ten we wszystkich ustawieniach jest bardzo mały.
- torebka stawowa oraz więzadła są mocno napięte
- stosując trakcje - jeden człon stawu odchodzi od drugiego tylko w niewielkim stopniu. Translatoryczny ślizg stawowy dalej w kierunku pozycji zaryglowanej jest upośledzony. W kierunku przeciwnym jest on możliwy.
W pozycji zaryglowanej nie prowadzi się leczenia i pozycja ta może być stosowana do zmian ruchu w stawie, np. przy leczeniu stawu sąsiedniego.
3)Definicja płaszczyzny leczniczej.
Płaszczyzna lecznicza przebiega przez małą powierzchnie styczną dwóch członów stawu. Jest ona ustawiona pod kątem prostym do linii, która przebiega od osi rotacji do środka tej płaszczyzny stycznej. Jeżeli płaszczyzna ta leży na wklęsłej powierzchni stawowej to znaczy, że:
- płaszczyzna lecznicza przemieszcza się wraz z członem stawowym o wklęsłej powierzchni stawowej
- płaszczyzna lecznicza stoi nieruchomo gdy człon stawu o wypukłej powierzchni stawowej porusza się względem nieruchomego członu stawowego o wklęsłej powierzchni stawowej
4)Toczenie i ślizg – definicja i kierunki.
Toczenie – jest wówczas, kiedy pomiędzy dwoma powierzchniami stawowymi nowe punkty jednej powierzchni wchodzą w kontakt z ciągle nowymi punktami drugiej powierzchni. Toczenie może występować tylko pomiędzy powierzchniami nieprzystającymi, tzn. między powierzchniami o różnym promieniu krzywizny. Komponenta toczenia podczas toczenia z poślizgiem odbywają się zawsze w tym samym kierunku co ruch kości. Toczenie nie może występować w stawie bez ruchu ślizgu, gdyż doprowadziło by to do kompresji lub podwichnięcia.
Ślizg – jest wówczas, gdy pomiędzy dwoma ciałami jeden punkt jednego ciała wchodzi w kontakt z ciągle nowymi punktami drugiego ciała. Czysty ślizg to taki rodzaj ruchu, który odbywa się pomiędzy powierzchniami przystającymi. Powierzchnie te mogą być płaskie i łukowate. Podczas ruchów czynnych ruch ślizgu w stawach nie występuje ponieważ żaden staw nie posiada w pełni przystających powierzchni stawowych, ale tylko takie, które są przystające częściowo.
Kierunek komponentu ślizgu zależy od tego czy poruszająca się powierzchnia stawowa jest wypukła czy też wklęsła. Jeśli porusza się wklęsła powierzchnia stawowa, to ruch ślizgu oraz ruch kości odbywają się w tym samym kierunku. Poruszająca się kość oraz jej wklęsła powierzchnia stawowa znajdują się po tej samej stronie. Jeśli porusza się wypukła powierzchnia stawowa, to ruch ślizgu w stawie oraz ruch kości odbywa się w kierunku przeciwnym. W tym przypadku kość oraz poruszająca się powierzchnia stawowa znajdują się po przeciwnej osi ruchu.
Toczenie z poślizgiem w stawie – to określenie ruchu, na który składa się ruch ślizgu i ruch toczenia. Występuje on pomiędzy dwiema nieprzystającymi powierzchniami stawowymi podczas wykonywania wszystkich czynnych i biernych ruchów rotacyjnych. Toczenie z poślizgiem może wystąpić tylko pomiędzy nieprzystającymi, łukowatymi powierzchniami stawowymi. Toczenie z poślizgiem występuje wtedy, gdy wklęsła powierzchnia stawowa porusza się w stosunku do nieruchomej wypukłej powierzchni stawowej lub odwrotnie.
5)Gra stawowa – jej składowe.
Gra stawowa obejmuje separacje (oddzielenie) oraz prostoliniowy ślizg. Separacja będzie miała miejsce podczas wykonywania trakcji, a translatoryczny ślizg wystąpi podczas przesunięcia równoległego kości.
Trakcja – oznacza bierne działanie translatoryczne, które w wyniku ciągu prowadzi do oddalenia jednej kości od drugiej. W terapii manualnej stawów trakcje przeprowadza się prostopadle do płaszczyzny leczniczej.
Trakcja w aktualnej pozycji spoczynkowej – to ustawienie stawu jest uzależnione od aktualnego stanu stawu. W tej pozycji można wykonać:
- trakcję jako grę stawową w stopniu I, II i III
- trakcję w celu zmniejszenia bolesności w stopniu I i II
- trakcje jako mobilizację w stopniu III
Trakcja poza pozycją spoczynkową – ustawienie to będzie uzależnione od aktualnego stawu badanego i leczonych struktur. W ustawieniu poza pozycją spoczynkową można wykonać trakcję jako grę stawową w stopniu I, II i III
6)Stopnie trakcji i ślizgu.
Stopnie trakcji:
I – staw jest rozluźniony; stopień ten wykorzystuje się podczas wykonywania testów trakcyjnych, wszystkich testów ślizgowych, wszystkich mobilizacji ślizgowych oraz w celu zmniejszenia bolesności
II – swoboda ruchu jest zniesiona; tkanki miękkie wokół stawu są napięte, stopień ten wykorzystuje się podczas wykonywania testów trakcyjnych oraz w celu zmniejszenia bolesności.
III – swoboda ruchu jest zniesiona, używa się większej siły trakcyjnej, co powoduje rozciągnięcie napiętych struktur; stopień ten wykorzystuje się podczas wykonywania testów oraz mobilizacji.
Stopnie ślizgu:
I – następuje poprzez bardzo mały impuls skierowany równolegle do płaszczyzny leczniczej, będący wibracją lub oscylacją przebiegającą bez widocznego ruchu ślizgowego w stawie.
II – następuje poprzez równoległy do płaszczyzny leczniczej ruch kości powodujący napięcie tkanek miękkich w kierunku leczniczym; zniesienie swobody ruchu
III – jest kontynuacją stopnia II w celu rozciągnięcia tkanek miękkich kierunku leczniczym.
7)Reguła wklęsło – wypukła.
Reguła ta może być użyta do ustalenia, w którym kierunku jest ograniczony ruch ślizgowy.
Reguła:
Terapeuta kieruje kość o powierzchni stawowej wypukłej w kierunku przeciwnym a o powierzchni stawowej wklęsłej w tym samym kierunku co upośledzony ruch kości.
Przykład:
Prawy człon stawowy posiada wypukłą powierzchnie stawową (np. kość ramienna, udowa). Jeśli ograniczona jest tylko ruchomość kości w kierunku do góry, to mobilizacja ślizgowa będzie wykonana w kierunku do dołu.
8)Wzorzec torebkowy.
Jeśli torebka stawowa jest w całości obkurczona to wówczas jest to wzorzec torebkowy. Dochodzi wtedy do charakterystycznych, proporcjonalnych ograniczeń określonych zakresów ruchów. Określając wzorzec torebkowy najpierw wymieniamy ruchy najbardziej ograniczone, a po nich mniej ograniczone.
9)Manualny test ruchomości.
W skali od 0-6
0- brak ruchomości
1- ruchomość bardzo ograniczona hypomobilność
2- ruchomość mało ograniczona
3- ruchomość prawidłowa – stan prawidłowy
4- ruchomość trochę nadmierna bez bólu
5- ruchomość nadmierna z bólem hypermobilność
6- pełna stabilność
10)Łuk bolesny.
W przypadku bólu, który ujawnia się w jakimkolwiek przedziale zakresu ruchu podczas wykonywania ruchu czynnego lub biernego, a który zanika po przejściu obszaru bolesnego; łuk bolesny świadczy o tym, że delikatna tkanka ściskana jest przez tkanki twarde.
11)Fizjologiczny opór końcowy.
Każdy staw zgodnie ze swoją budową posiada we wszystkich kierunkach ruchu charakterystyczny, fizjologiczny opór końcowy. Opór ten sprawdzamy w taki sposób, że po pierwszym zatrzymaniu ruchu dalej biernie forsujemy ruch w stawie z odpowiednim dozowaniem siły rozciągającej. W ten sposób dochodzimy do elastycznego i bezbolesnego zatrzymania, które można podzielić na miękkie, mocne i twarde:
- miękki, elastyczny opór końcowy jest wynikiem elastyczności tkanek miękkich, którą możemy stwierdzić np. przy zbliżeniu ust albo ich rozciągnięciu
- mocny, elastyczny opór końcowy wyczuwany jest wtedy, gdy dalszy ruch ograniczony jest w wyniku napięcia torebki stawowej i więzadeł, np. w przypadku rotacji zewnętrznej lub wewnętrznej kości udowej lub ramiennej
- twardy, elastyczny opór końcowy występuje wtedy, gdy chrząstka napiera na kość np. prostowanie w stawie łokciowym
12)Patologiczny opór końcowy.
Występuje w momencie, kiedy opór końcowy odbiega od stanu fizjologicznego. Może on wystąpić na torze ruchu w innym miejscu lub zmieni jakość oporu końcowego testowanego stawu. W miejsce mocno elastycznego oporu końcowego możemy trafić na opór bardziej miękki lub bardziej twardy. Może zmienić się elastyczność stawu, może też wystąpić ból. W podobny sposób miękki, elastyczny opór końcowy może się zmienić na opór twardy elastyczny.
13)Test oporowy – definicja, sposób przeprowadzania, interpretacja.
Za pomocą testu oporowego sprawdzamy siłę mięśnia, bądź prowokujemy powstanie w nim, albo w miejscach jego przyczepu, dolegliwości bólowych. Jeśli podczas testowania mm nie powodujemy ruchu w stawie, to wszystkie powstałe przy tym dolegliwości bólowe mają swoje źródło poza stawem.
Interpretacja testu oporowego:
- bezbolesność + duża siła = stan prawidłowy
- bolesność + duża siła = małe uszkodzenie ścięgnowo-mięśniowe
- bolesność + mała siła = duże uszkodzenie ścięgnowo-mięśniowe
- bezbolesność + mała siła = uszkodzenie lub zerwanie mięśnia testowanego
14)Różnicowanie bólu w synergiach mięśniowych.
Większość mięśni pracuje zazwyczaj synergistycznie. Jeśli test oporowy wywołuje dolegliwości bólowe to należy rozstrzygnąć, który mięsień w danej synergii jest uszkodzony.
Sposoby:
- testowanie drugiej, wyizolowanej funkcji w tym samym stawie: jeśli mięsień posiada jeszcze inną dodatkową funkcję w tym samym stawie, z której poprzednie mięśnie synergistyczne są wyłączone, to należy te funkcje sprawdzić.
- testowanie drugiej funkcji w stawie sąsiednim: mięsień może zostać zróżnicowany, jeśli jako jedyny z danej synergii oddziaływuje również na inny staw. Ta dodatkowa funkcja musi być sprawdzona przy zastosowaniu testu oporowego.
- testowanie z jednoczesnym hamowaniem: selektywne rozluźnienie jednego mięśnia synergistycznego również ułatwia przeprowadzenie diagnostyki różnicującej. Test ten do tego właśnie służy, tzn. mięśniom antagonistycznym tym, które chcemy wyłączyć stawia się opór, dając jednoczesny opór mięśniom wykonującym badanym.
15)Przeciwwskazania do mobilizacji:
- po złamaniach (szczególnie świeże)
- ostre stany zapalne lub infekcje
- endoprotezy
- zwyrodnienia stawowe dużego stopnia, niestabilność
- ostra osteoporoza
- złamania wewnątrz stawowe i przez stawowe
- psychozy i neurozy
- nowotwory
- choroby kości
Wskazania:
- ograniczenie ruchomości z powodów bólowych,
- zablokowanie,
- charakterystyka stawów, które ograniczają zakres ruchu,
- funkcjonalne ograniczenie ruchu
szrek76