dfv-pl_szkola-podstawy-fotografia-html_y5w2gu3r.pdf

Galerie Forum Konkursy Testy Szkoła dfv.pl Fotoporady Cyfrowa ciemnia Sklep

Digital Foto Video > Szkoła dfv.pl > Podstawy Fotografii

Zaloguj się

Ekstremalne makro za grosze

Prawdziwe obiektywy makro, dające odwzorowanie 1:1, kosztują dobrze ponad tysiąc złotych. Za część tej kwoty

możemy zbudować zestaw, który da nam lepsze powiększenie, choć od chcącego uzyskać dobre efekty będzie

wymagał sporo cierpliwości.

Piotr Dębek

Każdy chyba nabywca cyfrowego kompaktu przechodzi okres

fascynacji trybem makro. Część osób pozostaje jednak

rozczarowana, bo nawet osławione „makro od 1 cm”

w kompaktach nie pozwala wejść w świat małych przedmiotów

i miniaturowych żyjątek. Większe możliwości dają lustrzanki, ale

dopiero po dokupieniu akcesoriów. Jednak wyspecjalizowane

obiektywy do makrofotografii kosztują ponad tysiąc złotych. Jeśli

chcemy jeszcze bliżej wejść w mikroświat, musimy dokupić

zestaw pierścieni pośrednich. Za firmowy zestaw trzech takich

pierścieni zapłacimy nawet powyżej 500 zł. Można jednak

uzyskać podobne, jeśli nie większe możliwości znacznie taniej,

choć kosztem pewnych wyrzeczeń. Najpierw jednak musimy

wiedzieć, czego oczekujemy od sprzętu i jak bardzo chcemy

powiększać małe przedmioty.

Co to znaczy makro?

Sprawność aparatu w rejestracji bardzo małych przedmiotów nie

ma żadnego związku z minimalnym dystansem między aparatem

a obiektem. Marketingowe hasła zachwalające „makro od 1

centymetra” mówią niewiele o sprawności aparatu w uwiecznianiu

motylków i koników polnych. W czasach analogowych głównym

wyznacznikiem była skala odwzorowania. Do dziś właśnie w ten

sposób jest opisywana przydatność obiektywów do lustrzanek

w fotografowaniu małych przedmiotów. Na popularnych zoomach

można spotkać oznaczenie „1:4”, rzadziej „1:2”, na

wyspecjalizowanych obiektywach nawet „1:1”. Co to znaczy?

Otóż z „1:1” wynika, ze mierzący 2 centymetry przedmiot po

sfotografowaniu w takim powiększeniu zajmie także 2

centymetry na matrycy lub klatce filmu. Analogicznie, obiektyw

o sprawności „1:4” dwucentymetrowy przedmiot „upchnie” na matrycy na połowie centymetra. Za pomocą mieszka bez trudu

uzyskamy nawet skalę „2:1” lub większą, czyli przedmiot na matrycy będzie miał większe rozmiary niż w rzeczywistości.

W aparatach analogowych wiedza o wielkości odwzorowania obiektywu na klatce filmu wystarczała, by ustalić maksymalną

wielkość powiększenia na odbitce. W czasach cyfrowych nie jest to takie proste, bo na owych dwóch centymetrach matrycy

możemy mieć dwa megapiksele albo dwanaście. Zakładając, że obiektyw da radę przenieść dostateczną liczbę informacji, to ze

środka tych dwunastu megapikseli można wykroić dwa i mieć znacznie większe zbliżenie.

Drzewo: Liść został przyklejony do szyby okiennej. Dzięki temu

jest podświetlony od tyłu, a dodatkowy błysk lampy umieszczonej

z boku lepiej uwypuklił jego fakturę. Przyciśnięcie liścia do szyby

ułatwiło ustawianie ostrości – dzięki temu prostemu trikowi niemal

cały liść znalazł się w jednej płaszczyźnie.

Oczywiście nie zawsze więcej jest lepiej, jednak jeśli

komuś zależy na mikroskopowych ujęciach,

z pewnością nie powinien kierować się przy

zakupach „makrem od 1 centymetra”, lecz skalą

odwzorowania i rozdzielczością matrycy.

Warto jeszcze wiedzieć, że dopiero od odwzorowania

1:1 zaczyna się makrofotografia, natomiast w tym,

co oferują kompakty jest co najwyżej ekstremalne

zbliżenie.

Stare jest piękne

Lustrzanka może zaoferować znacznie większe

zbliżenie niż jakikolwiek kompakt, nawet bez

wydawania majątku na wyspecjalizowane,

nowoczesne obiektywy. Wystarczy pogrzebać

w piwnicy, antykwariacie lub na aukcji internetowej.

Czego szukamy? Sprzętu retro. To że ekwipunek

jest nieco archaiczny, nie znaczy wcale, że daje

mniejsze możliwości. Wręcz przeciwnie! Jak widać

poniżej, zestaw bazujący na manualnych

obiektywach z mocowaniem M42 daje większe powiększenie niż specjalizowany obiektyw do makrofotografii. Zobaczmy jeszcze,

co potrafi przedstawiciel kompaktów, które słyną z „niezłego makro” – jak widać potrafi on niewiele. Przynajmniej jeśli chodzi

o powiększenie małych przedmiotów, takich jak pęk kredek.

Sprzęt dający takie możliwości wejścia w świat małych przedmiotów, nie wcale kosztuje dużo, jeśli zdecydujemy się na system

Pomarańczowe nietoperze: Środkowe „skrzydełka” mają rozpiętość około

centymetra, a całe zdjęcie przedstawia środek zakupionego w kwiaciarni

storczyka orchidei. Tego, na co zwykle zwracamy uwagę w tych kwiatach,

czyli zewnętrznych płatków, wcale tu nie widać

o powiększenie małych przedmiotów, takich jak pęk kredek.

Sprzęt dający takie możliwości wejścia w świat małych przedmiotów, nie wcale kosztuje dużo, jeśli zdecydujemy się na system

M42. Tak oznaczany jest sposób mocowania obiektywów produkowanych z myślą o tak niegdyś popularnych aparatach jak

enerdowska Practica, radziecki Zenit, ale także aparaty zachodnie. Są to obiektywy w pełni manualne – a więc zarówno

przysłonę, jak i ostrość ustawiamy ręcznie. Obiektywy M42 można zamontować do wszystkich współczesnych lustrzanek

cyfrowych, poprzez odpowiednią przejściówkę. Wprawdzie korzystając ze zwykłej mechanicznej przejściówki w Nikonach

i aparatach systemu 4/3 nie uzyskamy możliwości wyostrzenia na nieskończoność, ale w tym przypadku nie jest to problemem.

Większość niezbędnego ekwipunku kupimy w antykwariatach lub na aukcjach internetowych. Paradoksalnie, największe

problemy możemy mieć ze zdobyciem sanek do przesuwania całego zestawu w stronę fotografowanego obiektu lub płynnego

odsuwania go od niego. Choć takie sanki wydają się najmniej ważne, bez nich i tak niełatwe zadanie ustawienia ostrości stanie

się jeszcze trudniejsze.

Zestaw składający się z mieszka i starego rosyjskiego obiektywu Jupiter9 (z lewej) oferuje większe odwzorowanie niż

wyspecjalizowany stałoogniskowy obiektyw do makrofotografii (w środku). Dla porównania możemy jeszcze zobaczyć szczyt

możliwości kompaktu w trybie makro i przy minimalnej odległości, z jakiej udaje się ustawić ostrość.

Mieszek, czyli antyczny zoom

Podstawą pokazanego tutaj zestawu jest mieszek. Montowany jest on między

korpusem aparatu a obiektywem. Działa on jak zoom, czyli zawęża pole widzenia

obiektywu, ale jednocześnie skraca minimalną odległość ustawiania ostrości. Ten

ostatni czynnik jest bardzo istotny, bo cóż z tego, że zbliżymy się na milimetry do

jakiegoś żyjątka, skoro normalnie odległość ostrzenia wynosi np. pół metra? Na

szczęście mieszek rozwiązuje ten problem – czasem nawet aż za dobrze, o czym

poniżej.

Wymagania w stosunku do mieszka nie są duże – wystarczy żeby był szczelny,

czyli nie miał pęknięć, przepuszczających światło. Sam mieszek nie ma żadnych

elementów optycznych, nie wpływa więc na jakość obrazu. Pod tym względem nie

ma lepszych i gorszych modeli. Różnią się one natomiast maksymalną długością

wyciągu. W zasadzie im dłuższy, tym lepszy, ale w praktyce nie zawsze będziemy

odczuwać brak 15 centymetrów wyciągu, mając mieszek o wyciągu 7 cm.

Mieszek luksusowy

Uzyskanie tak dużego powiększenia małych

przedmiotów może być wygodniejsze, lecz

jednocześnie stanie się znacznie

kosztowniejsze. Są mieszki przenoszące

automatykę – jeśli więc nawet ostrość

trzeba ustawiać ręcznie przez zmianę

odległości aparatu do obiektu, to

przynajmniej nie jest konieczne ręczne

przymykanie przysłony. Często te

wyspecjalizowane akcesoria mają

możliwość wykonywania pokłonów

i przekosów (ang. tilt i shift). Jeśli pochylimy

obiektyw w głąb kadru, możemy nieco

przedłużyć głębię ostrości poprzez jej

„położenie”. Tego typu akcesoria są jednak

drogie, np. mieszek Balpro T/s firmy

Novoflex z możliwością odchylania

w dowolnej płaszczyźnie kosztuje prawie

3500 zł, a zwykły mieszek z przeniesieniem

automatyki dla lustrzanek Minolty i Sony

BalminAF – około 2400 zł. Polskim

dystrybutorem produktów Novoflex jest

firma Raysfoto.

Rozmiar mieszka powinien być dopasowany do ogniskowej obiektywu, który

będziemy do niego przykręcać. Obowiązuje tutaj zasada, że odwzorowanie 1:1

(patrz ramka: „Co to znaczy makro?”) uzyskujemy wtedy, gdy wyciąg mieszka

jest równy ogniskowej obiektywu. Wynika z tego, że stosując długi mieszek

i obiektyw o krótkiej ogniskowej, możemy uzyskać skalę odwzorowania większą

niż 1:1. Jest to prawda, ale niepełna. W takich warunkach może się okazać, że punkt ustawiania ostrości wypada... w środku

obiektywu. Nawet jeśli jednak nie dojdzie do tak kuriozalnej sytuacji, odległość do rejestrowanego przedmiotu będzie bardzo

mała – jeśli naszym celem jest owad, najprawdopodobniej ucieknie. Ponadto przy tak ekstremalnych zbliżeniach możemy mieć

problemy z oświetleniem, gdy aparat ocieni rejestrowaną scenę. Nawet przy makrofotografii lepiej zachować dystans.

– tani i średnio długi

Najtańszy zestaw do makrofotografii skompletujemy

przy odrobinie szczęścia, wydając mniej niż 200 zł.

Najdroższym elementem prawdopodobnie będzie

obiektyw M42. Niektóre z nich są modne (np.

Takumary), co odbija się na ich cenie, sięgającej

nawet 500 zł. Są to przeważnie obiektywy

portretowe – ich atuty z punktu widzenia

makrofotografii nie są tak istotne. Można śmiało

sięgnąć po tańsze „szkła”. I tak będziemy je musieli

stosować przy mocno przymkniętej przysłonie, by

uzyskać możliwie dużą głębię ostrości, gdzie ich

jakość będzie zadowalająca. Istotne są dwa

parametry – ogniskowa i minimalna odległość,

z jakiej obiektyw pozwala ustawić ostrość.

Ogniskowa powinna być na tyle duża, by po

zastosowaniu mieszka, a więc skrócenia minimalnej

odległości wykonania zdjęcia, punkt ostrości nie

wypadł w... środku obiektywu. Z tego względu

niekoniecznie powinno nam zależeć na manualnych

obiektywach makro o ogniskowej krótszej niż 50

Uroki pustyni: Piaski pustyni tworzy mielony imbir, pojedynczy goździk został

przyklejony do podłoża odrobiną plasteliny. Skała to też imbir, tyle że nie

sproszkowany. Mocne przymknięcie przysłony pozwoliło uzyskać głębię ostrości

obejmującą całą widoczną część goździka, ale „głaz” jest stanowczo zbyt duży,

by mógł zostać w całości ostro odzwierciedlony.

niekoniecznie powinno nam zależeć na manualnych

obiektywach makro o ogniskowej krótszej niż 50

milimetrów – po zastosowaniu mieszka pozwolą zbliżyć się do fotografowanego obiektu aż za bardzo.

Z drugiej jednak strony niekoniecznie powinniśmy szukać „szkieł” o ogniskowej powyżej 200 milimetrów. Przeważnie mają one

tak dużą minimalną odległość ostrzenia, że nawet po zastosowaniu mieszka nie uzyskamy dużego odwzorowania. Dodajmy do

tego dość wysoką cenę takich obiektywów. Wszystko to nie przekreśla teleobiektywów, jednak może się okazać, że wydamy

sporo pieniędzy i uzyskamy efekt, które oferują nam popularne i dość tanie współczesne zoomy amatorskie, czyli skalę

odwzorowania od 1:2 do 1:4. To nie jest wprawdzie zły wynik i takie osiągi wystarczą do fotografowania np. koników polnych, ale

stosowanie tutaj mieszka i manualnego obiektywu można uznać za formę samoudręczania. Praca z mieszkiem i obiektywami

manualnymi do szybkich nie należy, a owady przeważnie nie będą czekać nieruchomo, aż dokonamy wszystkich operacji. A jest

tych operacji niemało.

Obiektyw: pokazany na zdjęciu Jupiter9 ma ogniskową 85 mm i jasność f/2. Jest to w pełni manualny obiektyw z mocowaniem

M42, co oznacza, że zarówno ostrość, jak i przysłonę musimy ustawić pierścieniami. Przykręcamy go do mieszka.

Mieszek: z jednej strony mocujemy aparat zaopatrzony w przejściówkę na system M42, z drugiej – obiektyw. Im bardziej

rozciągnięty jest mieszek, tym większą skalę odwzorowania uzyskamy.

Szyna: przykręca się ją do statywu, a do niej mocuje się mieszek. Umożliwia płynne przesuwanie aparatu w przód i w tył, co

pozwala ustawić ostrość znacznie łatwiej, niż gdyby trzeba było przesuwać cały statyw albo fotografowany obiekt.

Wyostrzanie dla cierpliwych

Technika pracy z mieszkiem jest dość nietypowa. Przy niewielkich wyciągach, a więc i powiększeniach mniejszych niż 1:1

możemy normalnie używać pierścienia ostrości. Jednak przy wyciągu zbliżonym do ogniskowej lub większym musimy postępować

inaczej. Ustawiamy skalę ostrości na obiektywie na nieskończoność i zbliżamy lub oddalamy się od obiektu do momentu, aż

ustalimy odległość, w której ten układ łapie ostrość. Oczywiście w przypadku fotografowania małych i nieuciekających

przedmiotów zamiast przysuwać aparat prostsze może się okazać przysuwanie tematu zdjęcia. Niemniej tak czy tak – w celu

ustawienia ostrości zmieniamy odległość między aparatem a przedmiotem.

Tu jednak zaczynają się schody – przy zmianie odległości zmienia się także pole widzenia. Mamy więc ostry obraz, ale zbyt

szeroki lub zbyt ciasny kadr. Musimy więc skrócić lub wydłużyć wyciąg mieszka, ale wówczas... znowu tracimy ostrość. Krok po

kroku więc, regulując wyciąg mieszka i pozycję aparatu, dochodzimy do właściwej kompozycji. Nie da się ukryć, że ta procedura

nie jest szybka.

Do tworzenia scen w skali odpowiedniej dla makro potrzeba specjalnych

narzędzi. Widelec posłużył do wstępnego rozprowadzenia podłoża, a pędzlem

można je wyrównywać tak, żeby wyglądało na sypkie, a nie zbite. Mielony

imbir, wybrany tu dla swojej barwy, w zwykłym świecie ma postać drobnej

mączki. W skali makrofotografii składa się on jednak z całkiem sporych

grudek. Zwykła sól kuchenna z kolei wygląda jak wielkie grudy zmrożonego

śniegu i lodu.

Przed wciśnięciem spustu migawki musimy zrobić jeszcze jedną rzecz – ręcznie przekręcić pierścień zamykający przysłonę

w obiektywie. Normalnie robi to automat, ale korzystając z tanich obiektywów M42 musimy tę czynność wykonać osobiście. Choć

nie zajmuje to dużo czasu, to przy próbie fotografowania owadów stanowi kolejny poważny problem – nawet jeśli owad cierpliwie

zniósł przysuwanie i odsuwanie od niego aparatu, to nie wiadomo, czy będzie miał dość mocne nerwy, by nie uciec na widok ręki,

którą musimy sięgnąć do pierścienia na obiektywie.

Trzęsienie ziemi w miniaturze

Trzeba uczciwie przyznać, że niska cena osprzętu

oraz duże powiększenie to główne atuty opisywanej

tutaj archaicznej drogi do makrofotografii. Wad,

niestety, jest więcej niż tylko żmudna metoda

regulacji ostrości. Głębia ostrości przy takich

ujęciach jest bardzo płytka. Wszystkie

zaprezentowanie tutaj zdjęcia zostały wykonane

przy maksymalnym przymknięciu obiektywu, co

w przypadku Jupitera 9 oznaczało f/16. Mimo tego

obszar ostrości mierzony jest w milimetrach.

Tak mocne przymknięcie przysłony sprawia też, że

czasy naświetlania są bardzo długie. Na

zaprezentowanych zdjęciach wynosiły one nawet do

30 sekund. Możemy je skrócić oświetlając

fotografowaną scenę, jednak dobre doświetlenie

w makrofotografii nie jest sprawą banalną.

Opieranie się na świetle zastanym wymaga

natomiast nie tylko cierpliwości – tak od fotografa,

jak i od ewentualnego modela – ale również dużej

stabilności. Jest to świetna okazja, żeby sprawdzić co to znaczy solidny statyw.

Bardzo wskazane jest także korzystanie z wężyka lub pilota do wyzwalania migawki. Jednak nawet trójnóg nieruchomy jak skała

nie wystarczy, jeśli będzie najlżejszy choćby wiatr. To, co nam się może wydawać ledwo wyczuwalnym podmuchem, na naszej

makroscenie będzie miało skutki huraganu i trzęsienia ziemi. Patrząc na interesującą roślinę, może nam się wydawać, że tkwi

ona nieporuszenie, ale po przyłożeniu oka do wizjera okaże się, że cały czas się kołysze.

Sągi drewna zimą: w rzeczywistości są to gałązeczki z herbaty, o średnicy

około milimetra, zagrzebane w kupce soli kuchennej. Mocno rozmyty drugi

plan, którym jest zwykła kartka papieru, imituje pokrytą śniegiem równinę.

Domowy mikropoligon

Choć wykorzystanie mieszka i manualnego obiektywu w plenerze jest możliwe, to znacznie łatwiej zacząć zabawę w domu i uczyć

się w warunkach, które łatwiej kontrolować. Tutaj także możliwości tworzenia kompozycji są ogromne, zabawa przednia,

a komfort znacznie większy. Domowa makrofotografia to też dobre zajęcie na długie zimowe wieczory. Jeśli zaś ta zabawa nas

wciągnie, to wiosną, gdy świat owadów wróci do życia, będziemy znacznie lepiej sobie radzili z wyzwaniami technicznymi.

Reklama

Logowanie

Użytkownik

Hasło

Nie masz konta? Zarejestruj się

Nie pamiętasz hasła?

Galerie naj...

Najwyżej oceniane

Najnowsze zdjęcia

Najczęściej oglądane

Redakcja poleca

Oceń to zdjęcie

Szukaj w serwisie

j www.dfv.pl

Web

Wyszukiwarka Google

Galerie

Abstrakcja A kt

Architektura A rtystyczne

Czarnobiałe F otożart

Inne K onkursy

Ludzie Makro

Martwa natura Owady

Panorama P ejzaż

Portret P rzyroda

Reportaż S port

Ślub T echnika

Wnętrze Z wierzęta

Szkoła Fotografii podstawy

Ekstremalne makro za grosze (

)

Spotkania po latach (

Stefan Dębek

)

Jak fotografować na wakacjach (

)

Kiedy potrzebny jest RAW (

)

Flara jak powstaje i jak jej

unikać ( )

Czy apart cyfrowy potrzebuje filtra

UV ( )

Jak fotografować płynącą wodę (

)

Techniki złota godzina (

)

Techniki użycie filtra

połówkowego szarego (

Ewa Prus

Piotr Dębek

Tomasz Kulas

Piotr Dębek

)

Filtr polaryzacyjny (

)

Piotr Dębek

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: