Kompetencje sądu rodzinnego.docx

·        Kompetencje sądu rodzinnego

Wydział sądu rejonowego, sąd I instancji, rozpoznanie spraw z zakresu opieki prawa rodzinnego (bez rozwodów), spraw osób uzależnionych, postępowania z nieletnimi. Odwołanie 14 dni.

·        Odrębność postępowania sądu rodzinnego

·         Wyłączenie jawności

·         Inkwizycyjność postępowania (sąd wszystkim się zajmuje, orzeka i ustala sposób wykonania kary)

·         Nie można wszcząć powództwa cywilnego i prawno skarbowego

·         Nie można przyśpieszać, upraszać oraz warunkowo umarzać postępowania

Prawo rodzinne - wyspecjalizowany dział prawa cywilnego regulujący stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe i majątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi. Głównym źródłem prawa rodzinnego jest Konstytucja.

3.     Zdolność do czynności prawnych

- tj. zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej poprzez dokonywanie czynności prawnych (przede wszystkim przez zawieranie umów).

·         Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie, tj. te które ukończyły osiemnasty rok życia i nie są ubezwłasnowolnione. Warto wspomnieć, że przez zawarcie małżeństwa małoletni (kobieta) uzyskuje pełnoletniość, przy czym nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Istotą pełnej zdolności do czynności prawnych jest możliwość dokonywania wszelkich dopuszczanych przez prawo czynności zmierzających do nabycia lub rozporządzenia prawem oraz zaciągnięcia zobowiązania (np. sprzedaż nieruchomości, sporządzenie testamentu, zawarcie umowy najmu).

·         Wykluczenie - nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna tzn. nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Jeśliby jednak umowa prowadziła do rażącego pokrzywdzenia takiej osoby (np. gdyby nieuczciwy sprzedawca zastosował wygórowaną cenę), umowa ta nie wywoła żadnych skutków prawnych i będzie można dochodzić zwrotu świadczenia spełnionego przez osobę niezdolną do czynności prawnych (oczywiście za zwrotem świadczenia uzyskanego, np. oddanie pieniędzy w zamian za zwrot towaru). 

·         Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat  trzynaście oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Do czasu takiego potwierdzenia umowa dotknięta jest tzw. bezskutecznością zawieszoną. Jeśli więc np. osoba ubezwłasnowolniona częściowo sprzeda swoja nieruchomość, umowa nie wywoła żadnych skutków, jeśli kurator odmówi jej potwierdzenia, albo też będzie w pełni skuteczna, gdy kurator stosowne potwierdzenie wyrazi. Wspomnieć wypada, że osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych (np. umowa zawarta przez osobę 17-letnią może zostać potwierdzona po uzyskaniu przez nią pełnoletniości). Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność ta jest nieważna. Tak więc np. nieważny będzie testament sporządzony przez 15-latka bez zgody jego rodziców. Podobnie jak osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych, tak i osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych, mogą bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Nadto osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej. Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.

4.      Zdolność prawna

Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną, co oznacza, że może być podmiotem praw i obowiązków. Zatem każdy człowiek, niezależnie od swojego wieku czy stanu psychicznego może być np. właścicielem mieszkania (prawo) i być zobowiązanym do ponoszenia kosztów z nim związanych (obowiązek). Ograniczoną zdolność prawną posiada dziecko poczęte, które może być spadkobiercą pod warunkiem, że urodzi się żywe.

5.      Odpowiedzialność cywilna z tytułu nadzoru nad dzieckiem

Art. 426. Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

Art. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.

6.      Odpowiedzialność za własne cudze czyny na tle prawa zobowiązań

Art. 429. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.

Art. 430. Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.

7.      Zawarcie małżeństwa przez osobę małoletnia lub niepełnosprawną

Art. 10. [Wiek, unieważnienie małżeństwa] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął.

§ 4. Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.

Art. 11. [Ubezwłasnowolnienie] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.

Art. 12. [Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby.

8.      Rozwód – przesłanki

Pozytywne przesłanki:

§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Negatywne przesłanki:

§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

9.    Obligatoryjne następstwa rozwodu

Art. 57. [Orzeczenie o winie] § 1. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

Art. 58. [Postanowienia wyroku] § 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

§ 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

10.  Pochodzenie dziecka i sposoby ustalania ojcostwa

I.                   Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki

Art. 62. [Domniemanie pochodzenia dziecka] § 1. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.

§ 2. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża.

§ 3. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.

Art. 85. [Domniemanie ojcostwa] § 1. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka.

Art. 63. [Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa] Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.

II.                Uznanie dziecka przez jego ojca

Art. 75. [Uznanie dziecka poczętego] Można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte.

Art. 77. [Zgoda matki na uznanie dziecka] [2] § 1. Jeżeli dziecko jest małoletnie, do jego uznania potrzebna jest zgoda matki. Jeżeli matka nie żyje albo jeżeli nie przysługuje jej władza rodzicielska, albo jeżeli porozumienie się z matką napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda ustawowego przedstawiciela dziecka.

§ 2. Do uznania dziecka poczętego potrzebna jest zgoda matki.

§ 3. Do uznania dziecka pełnoletniego potrzebna jest jego zgoda oraz zgoda matki, chyba że matka nie żyje albo że porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Art. 80. [Wada oświadczenia woli] § 1. Mężczyzna, który dziecko uznał, może w ciągu roku od daty uznania żądać jego unieważnienia z powodu wady swego oświadczenia woli.

III.             Sądowe ustalenie ojcostwa – ojciec nabywa obowiązki, nie nabywa praw z tego tytułu.

Art. 84. [Sądowe ustalenie ojcostwa] [3] § 1. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać zarówno samo dziecko, jak i jego matka. Jednakże matka nie może wystąpić z takim żądaniem po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości.

11.  Władza rodzicielska – formy ingerencji

Ograniczenie - Art. 109. [Zarządzenia w celu ochrony dobra dziecka] § 1. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.

§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,

2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,

4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,

5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

§ 3. Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.

§ 4. W przypadku, o którym mowa w § 2 pkt 5, sąd opiekuńczy zawiadamia powiatowe centrum pomocy rodzinie, które udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy i składa sądowi opiekuńczemu sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w terminach określonych przez sąd, a także współpracuje z kuratorem sądowym. Sąd opiekuńczy, ze względu na okoliczności uzasadniające umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej, rozważy także ustanowienie nadzoru kuratora sądowego nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim.

Zawieszenie - Art. 110. [Zawieszenie władzy rodzicielskiej] § 1. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.

§ 2. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.

Pozbawienie - Art. 111. [Pozbawienie władzy rodzicielskiej] § 1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

§ 1a. Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

§ 2. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Art. 112. [Orzeczenie o pozbawieniu lub zawieszeniu władzy rodzicielskiej] Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód lub unieważnienie małżeństwa.

12.  Przysposobienie (ograniczenie negatywnych skutków sieroctwa, instytucja prawa rodzinnego, spełnia funkcje opiekuńczo wychowawczą) – przesłanki

I.        przysposobić tylko można osobę małoletnią – nie można przysposobić osoby dorosłej
2) przysposabia się dla dobra małoletniego – dbamy o dobro dziecka
3) między przysposobionym a przysposabiającym musi istnieć odpowiednia różnica wieku
4) przysposabiający musi pełnić pełną zdolność do czynności prawnych
5) do przysposobienia potrzebna jest zgoda osób określonych w art. 118–119 KRO, małoletni powyżej 13 lat, w pewnych przypadkach zgoda rodziców przysposobionego
6) o przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy na rządnie przysposabiającego

Art. 118. [Zgoda przysposabianego] § 1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda przysposabianego, który ukończył lat trzynaście.

§ 2. Sąd opiekuńczy powinien wysłuchać przysposabianego, który nie ukończył lat trzynastu, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia.

§ 3. Sąd opiekuńczy może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego.

Art. 119. [Zgoda rodziców przysposabianego] § 1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Nie jest też potrzebna zgoda ojca, jeżeli jego ojcostwo zostało ustalone przez sąd, a władza rodzicielska nie została mu przyznana.

§ 2. Sąd opiekuńczy może ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka.

Art. 1191. [Uprawnienia rodziców] § 1. Rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wyrazić zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Zgodę tę mogą odwołać przez oświadczenie złożone przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie.

§ 2. Przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio, jeżeli jedno z rodziców wyraziło taką zgodę, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia potrzebna. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli porozumienie się z drugim rodzicem napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

§ 3. Przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio również wtedy, gdy rodzice przysposabianego są nieznani albo nie żyją, jeżeli sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu tak postanowi.

Art. 1192. [Termin na wyrażenie zgody] Zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie sześciu tygodni od urodzenia się dziecka.

13.  Rodzaje przysposobienia

1. Pełne - Więzy prawne z jego dotychczasową rodziną ulegają definitywnemu zerwaniu. Cechą tego przysposobienia jest to, że rozciąga się ono nie tylko na samego przysposabianego i przysposabiającego, ale na całą rodzinę przysposabiającego, tak jak gdyby przysposobiony urodził się jako dziecko naturalne przysposabiającego. Powstają wzajemne prawa i obowiązki alimentacyjne.
2. Niepełne - powoduje powstanie stosunku rodzinnego tylko między przysposabianym i przysposabiającym, nie rozciąga się na krewnych przysposabiającego
3. Jawne- biologiczni rodzice znają przysposabiających i wyrażają zgodę na przysposobienie.
4. Niejawne - biologiczni rodzice nie znają przysposabiających i wyrażają zgodę na przysposobienie.
5. Nieodwołalne - Związanie ma skutki trwałe, czyli niedopuszczalne jest rozwiązanie takiego stosunku. Dziecko zaadoptowane na zawsze jest dzieckiem adoptujących go rodziców, czego wyrazem jest sporządzenie nowego aktu urodzenia, gdzie jako rodziców wpisuje się adoptujących.
6. Odwołalne - Wyrazem tego słabszego związania jest akt urodzenia dziecka, którego się nie zmienia, a w odpisach aktu urodzenia jako rodziców wymienia się zazwyczaj jego rodziców naturalnych. Stosunek ten może z ważnych powodów zostać rozwiązany przez sąd.
7. Pojedyncze – może to być zarówno osoba niezamężna, jak i jeden z małżonków. Wskutek tego skutki rodzicielstwa rozciągają się tylko na tę osobę i ewentualnie jej krewnych. Druga osoba musi wyrazić zgodę, lecz nie podlega skutkom prawnym rodzicielstwa.
8. Wspólne – dokonywane przez dwie osoby, które uzyskują władzę rodzicielską nad przysposobionym dzieckiem.
9. Krajowe – w kraju
10. Zagraniczne – ma priorytet gdy brak chętnych w kraju lub gdy dziecko będzie miało korzystniejsze warunki za granica. Również priorytet przy nierozdzielaniu rodzeństwa.

14.  Najczęstsze przysposobienie całkowite – niejawne – pełne – nieodwołalne – młode dzieci.

15.   

...