Adopcja - Teoria i praktyka - Krystyna Ostrowska, Ewa Milewska.pdf - DOKUMENTY - beata7922

BIBLIOTEKA WYDZIAŁU PEDAGOGICZNEGO

uniwersytetu Warszawskiego

Adopcja

Teoria i praktyka

CENTRUM METODYCZNE POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ

MINISTERSTWA EDUKACJI NARODOWEJ

Adopcja

teoria i praktyka

Praca zbiorowa pod redakcją

Krystyny Ostrowskiej i Ewy Milewskiej

CENTRUM METODYCZNE POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ

MINISTERSTWA EDUKACJI NARODOWEJ

WARSZAWA 1999

Projekt okładki: Katarzyna Potkańska

556Ź0

Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999

00-644 Warszawa, ul. Polna 46 a, tel./fax (0-22) 825-23-67

e-mail: office@cmppp.edu.pl htpp://www.cmppp.edu.pl

ISBN 83-86954-38-8

Zam. nr 112/99

Drukarnia Oficyny Wydawniczej Politechniki Warszawskiej

02-321 Warszawa, ul.Kopińska 12/16, tel. 660-40-26

Spis treści

WSTĘP ................................................ 5

Część I. PRAWNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE PROBLEMY

ADOPCJI

Andrzej Bałandynowicz — Adopcja formą kompensacji sieroctwa spo-

łecznego ............................................. 7

Tadeusz Cysek — Orzecznictwo sądowe w sprawach adopcyjnych ... 32

Elżbieta Holewińska-Łapińska — Prawne przesłanki kwalifikowania

„rodziców adopcyjnych" a praktyka sądowa w sprawach o przy-

sposobienie ........................................... 37

Ewa Milewska — Psychologiczny i prawny kontekst spraw o rozwią-

zanie przysposobienia .................................. 51

Alicja Budzyńska — Doświadczenia rodzinnych ośrodków diagnosty-

czno-konsultacyjnych w sprawach o adopcję .................

Justyna Trepka-Starosta — Motywacja do podjęcia decyzji o adopcji . . 67.

Joanna Czmyr — Postawy rodzicielskie kandydatów na rodziców

adopcyjnych w świetle badań własnych..................... 74

Alicja Kalus — Bezdzietność a zadowolenie z małżeństwa ......... 79

Dorota Dominik — Kandydaci na rodziców adopcyjnych w Ośrodku

Adopcyjno-Opiekuńczym w Rzeszowie ..................... 96

Ewa Żabczyńska — Problemy rozwojowe sierot społecznych a oczeki-

wania rodzin adopcyjnych............................... 102

Część II. KWALIFIKACJA I PRZYGOTOWANIE RODZICÓW DO

PRZYSPOSOBIENIA DZIECKA

Andrzej Ładyżyński — Uwarunkowania weryfikacji, przygotowania

i przeprowadzenia procesu adopcyjnego w wybranych krajach . . . 107

Teresa Postrzednik — Wykorzystanie systemowej diagnozy rodziny

w pracy z kandydatami na rodziców adopcyjnych............. 116

Marzena Rozborska, Agnieszka Jankowska — Psychologiczne przy-

gotowanie kandydatów na rodziców adopcyjnych............. 120 s'

Wiesława Kotlarska — Znaczenie szkoleń grupowych dla kandyda-

tów na rodziców adopcyjnych ............................ 124

Gabriela Gralak — Kwalifikacja kandydatów na rodziców adopcyj-

nych w aspekcie psychologicznym......................... 131 \/

Piotr Narowski — Warsztaty psychologicznopedagogiczne jako ele-

ment przygotowania rodziców do adopcji ................... 137

Maria Łopatkowa — Szansę adopcyjne dzieci starszych — formy na-

wiązania kontaktów dzieci z rodzicami ..................... 141

Anna Bałut — Przygotowanie rodziców do adopcji w Katolickim

Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym w Warszawie ............. 145

Małgorzata Borodziewicz — Przygotowanie rodziców do adopcji

w Archidiecezjalnej Poradni Adopcyjnej we Wrocławiu......... 148

Część III. PROBLEMY RODZIN ADOPCYJNYCH

Małgorzata Kościelska — Pomoc rodzicom adopcyjnym w przezwy-

ciężaniu kryzysów tożsamości ............................ 151

Irena Czajka — Rozwój przywiązania w aspekcie adopcji.......... 156

Rozalia Giryńska — Problemy jawności adopcji.................. 161

Maria Posłuszna-Owcarz, Elżbieta Wiciun — Kontynuacja pracy psy-

chologiczno-pedagogicznej z rodziną adopcyjną............... 170

Tadeusz Sokołowski — Oczekiwania rodziców a rzeczywistość w pro-

cesie adopcji.......................................... ,174

•

WSTĘP

W dniu 28 października 1998 roku odbyła się w Warszawie konferencja

naukowo-szkoleniowa poświęcona psychologicznym, społecznym i praw-

nym problemom adopcji. Konferencja została zorganizowana przez Insty-

tut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego

i Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, a jej

temat spotkał się z dużym zainteresowaniem, zwłaszcza w środowisku

psychologów i pedagogów zajmujących się w praktyce problemami przy-

sposobienia.

Zainteresowanie, z jakim spotkała się problematyka konferencji wśród

psychologów i pedagogów pracujących w ośrodkach adopcyjno-opiekuń-

czych, może świadczyć o potrzebie wymiany doświadczeń i poszerzania

umiejętności zawodowych, wynikających prawdopodobnie z trudności, ja-

kie sprawia im specyficzny rodzaj diagnozy psychologiczno-pedagogicz-

nej. Kwalifikowanie kandydatów do przysposobienia dziecka ma charakter

prognostyczny, a brak odpowiedniej wiedzy teoretycznej, opartej na bada-

niach rodzin adopcyjnych i pozwalającej na określenie czynników warun-

kujących powodzenie lub niepowodzenie przysposobienia, utrudnia właś-

ciwe określenie zakresu diagnozy oraz dobór metod.

Prezentowane doniesienia wskazują, że pracownicy ośrodków podejmu-

ją różne próby wypracowania metod diagnozy oraz przygotowania rodzi-

ców do adopcji i mają w tym pewne pozytywne osiągnięcia. Jednak wyda-

je się, że czują się oni w swojej działalności osamotnieni bez możliwości

korzystania z doświadczeń innych osób oraz z publikacji o charakterze na-

ukowym. Istnieje zatem konieczność umożliwienia wymiany doświadczeń

i koordynacji pracy psychologów i pedagogów z ośrodków adopcyjno-

-opiekuńczych we współpracy z ośrodkami naukowymi.

Celowo szeroko sformułowany temat konferencji pozwolił jedynie na

zasygnalizowanie problemów związanych z adopcją dziecka, ale jedno-

cześnie uświadomił ich wielość, złożoność, interdyscyplinarność i potrzebę

rozwiązywania.

Zaprezentowane referaty i doniesienia różnią się treścią i formą. Jedne

oparte są na badaniach naukowych, inne na doświadczeniach w bezpo-

średniej pracy z rodzinami lub refleksjach i przemyśleniach rodziców

adopcyjnych.

Wstęp

W obszarze prawa nasuwają się np. wątpliwości co do bardzo ogólnie

sformułowanych wymogów wobec kandydatów na rodziców adopcyjnych.

Dyskusyjne jest także istnienie aż trzech rodzajów przysposobienia wraz

z możliwością rozwiązania niektórych z nich. Z zaprezentowanych wyni-

ków badań wynikało, że w praktyce sądowej, zarówno przy orzekaniu

przysposobienia jak i jego rozwiązywaniu, rzadko korzysta się z opinii

psychologiczno-pedagogicznych. Zauważono, że trudno jest określić prze-

słanki, jakimi kierują się sądy przy ocenie motywacji, dyspozycji osobo-

wościowych rodziców i ich przygotowania do przysposobienia dziecka.

Ten sam problem dotyczy kryteriów podejmowania decyzji o rozwiązywa-

niu przysposobienia. Istnieje konieczność podjęcia bardziej szczegółowych

badań i dyskusji w tym zakresie uwzględniających nie tylko prawny, ale

i psychologiczny punkt widzenia na dobro dziecka.

W kilku wystąpieniach podjęto problemy pojawiające się w rodzinach

po adopcji dziecka. Zaproponowano potrzebę rozszerzania pracy ośrod-

ków adopcyjno-opiekuńczych o takie rodziny. Jak się okazuje, problemy

rodzin adopcyjnych to nie tylko ujawnienie adopcji, ale również inne, spe-

cyficzne dla tych rodzin. Zdarza się też, że fakt adopcji utrudnia w tych

rodzinach rozwiązanie sytuacji kryzysowych, które mogą wystąpić w każ-

dej innej rodzinie. Rodziny adopcyjne mają opory w szukaniu pomocy

w poradniach. Nie mają przekonania, że znajdą tam zrozumienie, co cza-

sami potwierdza się, z powodu niedostatecznego przygotowania i wiedzy

o problemach adopcji wśród zatrudnionych psychologów i pedagogów.

Czasami trudności rodzin adopcyjnych znajdują epilog w sądzie, w for-

mie wniosku o rozwiązanie przysposobienia, gdy tymczasem wcześniejsze

wsparcie i fachowa pomoc psychologiczno-pedagogiczna mogłyby temu

zapobiec. Dlatego też organizowanie przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

różnych form pracy z rodziną postadopcyjną jest ogromnie ważne i zasłu-

guje na większe zainteresowanie.

Publikując zbiór materiałów z konferencji mamy nadzieję, że staną

się one inspiracją do podejmowania problemów adopcji w badaniach nau-

kowych i do podjęcia współpracy między różnymi ośrodkami nad wypra-

cowaniem coraz lepszych metod diagnostycznych i przygotowujących

rodziców do przysposobienia dziecka. Mamy też nadzieję, że niektóre

zasygnalizowane problemy zostaną podjęte przez prawników i znajdą

odbicie w zmianach przepisów i praktyce postępowania sądowego.

Krystyna Ostrowska

Ewa Milewska

Część I

PRAWNE, PSYCHOLOGICZNE

I SPOŁECZNE PROBLEMY ADOPCJI

Andrzej Bałandynowicz

Uniwersytet Warszawski

ADOPCJA FORMĄ KOMPENSACJI

SIEROCTWA SPOŁECZNEGO

1. Sieroctwo społeczne — definicja pojęcia

Sieroctwo społeczne jest terminem wieloznacznym. Czynnikiem precy-

zującym to określenie jest kryterium, według którego je definiujemy. Gdy

będzie nim brak jednego lub obojga rodziców dziecka, wówczas zawęzi-

my definicję pojęcia do sieroctwa naturalnego.

Sieroctwo społeczne jest to sytuacja, w której rodzice dziecka żyją, ale

nie sprawują nad nim opieki, dziecko zostało przez nich opuszczone.

A. Szymborska definiuje to jako sytuację, w której: „brak jest opieki i od-

działywań wychowawczych ze strony żyjących rodziców w stosunku do

swojego dziecka oraz fakt długotrwałego pobytu dziecka w środowisku

innym niż dom jego rodziców, połączony z brakiem kontaktów lub kon-

taktem niewystarczającym pomiędzy dzieckiem a rodzicami" (Szymborska

1969, s. 16).

Gdy za punkt odniesienia tej definicji przyjmiemy brak opieki rodziciel-

skiej nad dzieckiem, do grupy sierot społecznych należy zaliczyć wszyst-

kie dzieci pozostające w placówkach wychowania zbiorowego, jak również

dzieci, nad którymi opiekę sprawują krewni, np. dziadkowie. Nie można

objąć tą definicją dzieci adoptowanych, gdyż w sensie prawnym i wycho-

wawczym nad dzieckiem tym sprawują opiekę rodzice adopcyjni. Sieroc-

Andrzej Bałandynowicz

two społeczne nie jest jakimś ściśle określonym stanem ujętym w określo-

ne granice. Owszem, można stwierdzić, że każde dziecko, nad którym

rodzice nie sprawują swej pieczy, jest sierotą społeczną. Jednak stopień

osierocenia dziecka bywa różny.

Szymborska dla określenia stopnia sieroctwa społecznego wychowan-

ków przebywających w zakładzie opiekuńczym przyjmuje także kryterium

intensywności kontaktów z rodzicami. Gdy kontakt rodziców z dzieckiem

nie został całkiem zerwany, wpływa to na osłabienie subiektywnego po-

czucia całkowitego porzucenia. I tak wyróżnia ona trzy jego stopnie:

Pierwszy i najgłębszy stopień sieroctwa społecznego jest to sytua-

cja, gdy występuje całkowity brak kontaktów.

Drugi stopień występuje wówczas, gdy spotkania są nieregularne

i dziecko nie ma poczucia ich stabilności i stałości. Widuje się z rodzicami

rzadko i zdarza się, że po takim spotkaniu dalszy kontakt wygasa na rok

lub dłużej, może także ustać całkowicie.

Trzeci, najlżejszy stopień osamotnienia ma miejsce wówczas, gdy

kontakt jest stosunkowo częsty, jednak niesystematyczny i nieregularny,

a rodzice w niewystarczającym stopniu interesują się dzieckiem, jego zdro-

wiem, zachowaniem czy wynikami w nauce.

Jednak terminu tego nie można do końca sprecyzować w postaci obiek-

tywnej definicji lub sformułowania. J. Maciaszkowa zwraca uwagę na kry-

terium „wystarczającego kontaktu". Uważa ona, że nie jest właściwe wnio-

skowanie o stopniu sieroctwa społecznego na podstawie systematyczności

lub częstości odwiedzin. Ważniejsze będzie tutaj subiektywne poczucie

osamotnienia odczuwane przez dziecko. „Co należy uznać za kontakt

wystarczający? Nie określają go wymienione w definicji cechy — systema-

tyczność, częstość, intensywność. Ich wartość zależy bowiem od subiekty-

wnego odbioru. To, co dla jednego dziecka może być kontaktem wystar-

czającym, dla innego okaże się zbyt skąpym" (Maciaszkowa 1990, s. 89).

To subiektywne poczucie odrzucenia przeżywane przez dziecko bywa

definiowane jako sieroctwo psychologiczne i jest pojęciem

dużo szerszym, odnosi się bowiem do wszystkich dzieci przeżywających

poczucie odtrącenia we własnych rodzinach. W literaturze można się tak-

że spotkać z terminem sieroctwo duchowe.

Sieroctwo duchowe występuje wtedy, gdy dziecko we własnym domu

odczuwa często brak więzi emocjonalnej z rodzicami, brak poczucia, że

jest kochane i akceptowane. Sieroctwo duchowe znajduje swoje odzwier-

ciedlenie w sytuacji rodzinnej i wynika czasem ze złego modelu wychowa-

wczego rodziców. Występuje ono także w prawie każdej rodzinie, w której

istnieją jakieś formy patologii społecznej, jak alkoholizm, narkomania,

prostytucja, przestępczość itp. I. Wagner wyróżnia trzy jego wzajemnie

powiązane elementy:

1) poczucie braku zrozumienia przez rodziców,

Adopcja formą kompensacji sieroctwa społecznego

Adopcja - Teoria i praktyka - Krystyna Ostrowska, Ewa Milewska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: