Matura - Renesans.pdf - Matura - kronos16

Renesans

1. Ramy czasowe epoki.

Wiek XV i XVI jest epoką wielkich odkryć geograficznych. Kolumb

odkrywa w 1492 r. Amerykę, Vasco da Gama znajduje drogę morską do Indii,

opływając Afrykę w 1498, zaś Magellan odbywa pierwszą podróż naokoło

świata w r. 1522. Odkrycia te przyczyniły się do rozwoju nauk przyrodniczych,

wzbudziły zaufanie do siły i przedsiębiorczości człowieka. Ludzie uświadamia

ją sobie, że świat jest znacznie większy i bogatszy niż to sobie wyobrażono.

W 1543 r. zostaje ogłoszone wielkie odkrycie Mikołaja Kopernika,

zaprzeczające dotychczasowym wyobrażeniom o tym, że ziemia jest centrum

wszechświata. Teraz okazało się, że jest ona tylko drobnym pyłkiem,

wirującym w kosmosie. Odkrycie polskiego astronoma wprowadziło ludzkość

w nową epok, przyczyniło się do postępu nauki, było triumfem badawczej

myśli ludzkiej.

Silne przeobrażenia zachodzą też w dziedzinie religijnej pod wpływem

reformacji. Jak wiadomo kościół europejski w okresie średniowiecza był

największym autorytetem, reformacja zaś jest buntem przeciwko władzy

Kościoła, odrzuca tradycję kościelną i pośrednictwo duchowieństwa między

ludźmi a Bogiem, każe studiować Pismo Święte i w nim samodzielnie szukać

prawdy. Jednym z pierwszych reformatorów był Jan Hus, profesor

Uniwersytetu w Pradze. Żądał on zastąpienia łaciny językiem ojczystym.

Przełożył Pismo Święte na język czeski, za co został potępiony i spalony na

stosie w roku 1415.

Z podobnymi postulatami reformy Kościoła wystąpił zakonnik niemiecki

Marcin Luter, domagając się prawa do swobodnej, indywidualnej interpretacji

ksiąg świętych. On również przełożył Pismo Święte na język niemiecki, a dzięki

wynalazkowi druku przekład ten został szybko rozpowszechniony. We Francji

nową naukę głosił Jan Kalwin, w innych krajach występowali mniej znani

reformatorzy, którzy kontynuowali poglądy Lutra lub Kalwina.

Zacięta walka reformatorów religijnych z Kościołem katolickim

spowodowała ożywienie ruchu umysłowego w całej Europie.

Ogromny wpływ na życie umysłowe wywarł wynalazek druku, dokonany

w 1450 r. przez Jana Gutenberga. Niezmiernie drogie do tej pory książki stają

się dużo tańsze i dostępne dla wszystkich, możliwe więc jest upowszechnienie

zdobyczy kultury.

3. Główne nurty renesansu.

HUMANIZM

Najbardziej charakterystyczną właściwością człowieka XVI wieku jest

jego nowy stosunek do świata, oglądanego już nie ze stanowiska nauki

średniowiecznej, lecz nowej renesansowej i humanistycznej. Człowiek

średniowieczny był wyznawcą teocentryzmu, poglądu na świat opartego na

nauce Kościoła, według którego Bóg był centrum wszechświata. Natomiast

człowiek renesansu, wykształcony na filozofii Platona i Cicerona, wielbiciel

kultury starożytnej był wyznawcą antropocentryzmu, poglądu opartego na

filozoficznej uznającej, że człowiek jest centrum wszechświata i celem jego

rozwoju.

W takich właśnie warunkach rodzi się humanizm renesansowy, prąd

umysłowy, zmierzający do odrodzenia znajomości języków i literatury

klasycznej, do odrodzenia starożytnej wiedzy o człowieku, uznający za ideał

wszechstronną pełnię człowieczeństwa. Hasłem humanistów stały się słowa

rzymskiego poety Terencjusza: „ jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi

obce”.

Humanizm stał się więc zaprzeczeniem ideałów średniowiecza, odwracał

myśli ludzi o życiu pozagrobowym i skupiał na zainteresowaniach ziemskich,

Przemiany w umysłowości europejskiej zostały wreszcie spowodowane

zdobyciem Konstantynopola przez Turków w 1453 r. Upadek Bizancjum

wywołał emigrację uczonych i artystów greckich do Włoch, Przywieźli oni ze

sobą dzieła starożytne i zaczęli krzewić kult dla kultury starożytnej Grecji i

Rzymu, przygotowując podłoże dla odrodzenia i humanizmu.

2. Pochodzenie nazwy renesans.

Epoka, w dziejach kultury zwana renesansem , rodowodowo związana z

Włochami, nosi nie włoskie, lecz francuski miano renaissance, co znaczy

dokładnie „odrodzenie” (re „znów, na nowo”; la naissance ‐ czyt. nesans –

„narodziny”). Nazwę tę upowszechnili wielcy encyklopedyści oświeceniowi i

uczeni XIX w., określając nią zjawisko odrodzenia literatury antycznej i

odnowienia studiów starożytnych w czasach panowania francuskiego władcy

Franciszka I (1515‐1547). Terminem „renesans” obejmuje się odnowienie,

odrodzenie się ludzkości (renovatio hominis), podnoszenie się jej na wyższy

poziom, a także odnowienie starożytności (renovatio antiguitatis), odrodzenie

przeszłości, dawnej wiedzy, kultury i sztuki antyku, programowo

zapoczątkowane w XIV w.

głosił optymistyczną radość życia, propagując naturalne dążenie każdego

człowieka do szczęścia. Zasługą humanizmu jest konsekwentna dążenie do

ukształtowania wolnej, silnej, harmonijnie rozwijającej jednostki ludzkiej,

która chce swobodnie poznać wielkość i piękno świata. Humanizm podkreślał

potęgę ludzkiego rozumu. W centrum zainteresowań humanistów znalazł się

człowiek, wraz ze swoimi smutkami i radościami, ze swym cierpieniem i

dążeniem do szczęścia. Termin używany jest obecnie także w szerszym

znaczeniu i oznacza postawę intelektualną i moralną, nawiązującą do ideologii

humanizmu renesansowego, wyrażającą się w zainteresowaniu sprawami

człowieka, poszanowaniu jego godności i wolności.

REFORMACJA

Reformacja to drugi z głównych prądów renesansu. Reformacja

stworzyła wizerunek człowieka jako istoty o całkowicie skażonej naturze, w

której Bóg widzi tylko „smród i plugastwo”. Renesansowa harmonia i

równowaga zaczęły chwiać się wobec zagrożenia samotnością, wobec rozterek

duchowych. Podobnie jak cała epoka, reformacja nie wyrosła „z niczego”,

nagle, lecz przygotowały ją stopniowo wcześniejsze (od XIV w.) kryzysy w

Kościele oraz piętnastowieczne dążenia do podporządkowania soborowi

absolutnej dotąd władzy papieża. Bezpośrednią przyczynę wybuchu reformacji

upatruje się w wystąpieniu Marcina Lutra (1483‐1546), który w 1517 roku w

Wittenberdze ogłosił swe słynne tezy o odpustach; choć atakowały one tylko

pewne praktyki, negując możliwość uzyskania zbawienia za cenę dobrych

uczynków i świadczeń, zwłaszcza pieniężnych, to jednak rozjątrzyły kurię

rzymską. Powód bowiem krył się w ostatecznej konkluzji rozumowania Lutra, z

której wynikało, że Kościół na ziemi nie jest w stanie udzielić odpustu i

rozgrzeszyć człowieka, a tym samym uwolnić go od przyszłych męk czyść‐

cowych lub piekielnych.

Potępiająca reformatora bulla papieska (spalona przez Lutra publicznie)

stała się zaczynem ostrych walk religijnych, które ostatecznie rozbiły

uprzednią wyznaniową wspólnotę europejską. Siła wybuchu reformacji

istotnie przypominała potężną detonację. Ogarniętą gorączką sporów Europą

wstrząsały niepokoje, męczyły ją prawie przez cały XVI wiek wojny religijne.

Reakcja Kościoła katolickiego (sobór w Trydencie 1545‐1563), jakkolwiek

później, w końcu stulecia, dość skuteczna, nie przywróciła jednak nigdy w

pełni dawnego układu.

LUTERANIZM

Luteranizm propagował teorię ufnej wiary w wybaczającą łaskę bożą,

jedyną szansę pozyskania nieba przez człowieka ‐ posiadacza tak skażonej

natury, że niezdolnego do samodzielnego zdobycia zbawienia przez

jakiekolwiek, nic nie znaczące działania i dobre uczynki. Zarazem przekonanie

o tym, że wszystkie prawdy wiary można samemu znaleźć w Biblii, zwłaszcza w

Ewangelii (stąd nazwa „ewangelicy”, zwalniało od autorytatywnych orzeczeń i

wymagań instytucji kościelnej, dając człowiekowi samodzielność, ale i ryzyko

dociekań religijnych.

KALWINIZM

Kalwinizm znów, najsilniej, chyba ze wszystkich wyznań, obarczał jedno‐

stkę poczuciem niepewności i zagrożenia; teoria tzw. predestynacji (przezna‐

czenia) głosiła bowiem, że Bóg z góry przeznacza człowieka do zbawienia lub

potępienia, niezależnie od jakichkolwiek jego osobistych starań.

Reformacja zaznaczyła swą obecność we wszelkich dziedzinach: przede

wszystkim odcisnęła swe piętno na umysłowości ówczesnych ludzi, umocniła

w nich poczucie rygoru religijnego. Z drugiej strony ‐ propagując wspólnotę

wierzących nie poddaną papiesko‐katolickiej hierarchii kościelnej i postulując

zasady ewangeliczne (głównie równości) ‐ wyposażała ideowo różne ruchy

społeczne i narodowe.

REFORMACJA W POLSCE

Liczba polemiczno ‐ wyznaniowych pism wzrastała tak szybko, że w

Polsce jeszcze w 1520 r. wyszły dwa zakazy (edykty) królewskie zabraniające

przywożenia ich do Rzeczypospolitej, zwłaszcza dzieł Lutra. Jak się jednak

okazuje z dalszych u nas postępów reformacji (od śmierci Zygmunta Starego),

rozporządzenia takie niewiele pomogły. Prąd ten, jakkolwiek bujnie rozkwitły

w Polsce, wydał wszakże ‐ w odróżnieniu od innych krajów europejskich ‐

piękną, choć nie do końca zrealizowaną, ideę tolerancji religijnej. Rzeczpos‐

polita stała się schronieniem prześladowanych antytrynitarzy włoskich i braci

czeskich. Rozdział zaś na katolików, luteranów (rekrutujących się na ogół z

mieszczaństwa) i kalwinów (głównie szlachciców), acz dość wyraźnie zazna‐

czony, nie przekreślał podstawowych zasad współżycia. W 1570 r. doszło do

tzw. zgody sandomierskiej między poszczególnymi odłamami reformacji, jed‐

nak z wykluczeniem arian.

4. Antropocentryzm – nowe spojrzenie na świat i człowieka.

5. Stoicyzm i epikureizm jako elementy renesansowego światopoglądu.

Humanizm przejawiał się również w wierze w potęgę ludzkiego rozumu

oraz przeświadczenie o konieczności poznania człowieka i praw rządzących

przyrodą jako podstawowym zadaniu filozofii, nauki i sztuki. Głównymi

składnikami wiatopoglądu humanistów stały się prądy filozoficzne

wykształcone już w starożytności:

- epikureizm (określający rozważne i umiejętne dążenie do przyjemności i

szczęścia ziemskiego jako cel życia ludzkiego)

- stoicyzm (głoszący konieczność rozumowego, pozbawionego zbędnych

emocji odbierania świata zewnętrznego)

6. Związki kultury odrodzenia z kulturą antyku

Ośrodkiem zainteresowań epoki odrodzenia stały się sprawy doczesne,

ludzkie. Łacińskie „hurnanus” to właśnie „ludzki”, stąd nazwa „humanizm”.

Słowo „odrodzenie” ma jednak inne jeszcze znaczenie. Czasy te bowiem

odrodziły sztukę starożytną, opierając ‐ zwłaszcza architekturę i rzeźbę ‐ na jej

wielkich wzorach. To właśnie sztuka starożytna stworzyła budowle spokojne i

harmonijne w kształcie, posągi wierne wspaniałej, niedoścignionej naturze,

którą teraz znowu zaczęto podziwiać i badać. Obok kościołów powstawały

więc teraz coraz liczniej budowle świeckie, posągi świeckich ludzi, niezliczone

obrazy ukazujące piękno człowieka i bogactwo jego otoczenia.

W malarstwie odrodzenia wraz z zainteresowaniem kulturą i sztuką anty‐

ku pojawia się nowa tematyka, związana z dziejami starożytnych bogów i

bohaterów ‐ tematyka mitologiczna, której poświęcono wiele znakomitych

dzieł. Budowle tej epoki były wzorowane na budowlach antyku, odznacza‐

jących się, jak wiadomo, doskonałą równowagą i harmonią wszystkich ele‐

mentów.

W rzeźbie odrodzenia, podobnie jak w architekturze tej epoki,

obserwujemy silny wpływ sztuki antyku. Wzorem stały się antyczne posągi

bogów i bohaterów, w których ówczesny artysta wyrażał swój podziw dla

idealnej harmonii ludzkiego ciała, starając się stworzyć dzieło o najdoskonalej

wyważonych proporcjach. Nie znaczy to, iż wielcy rzeźbiarze odrodzenia po

prostu powtarzali starożytne wzory. Ucząc się u rzeźbiarzy antyku szacunku

dla form ukształtowanych przez naturę, tworzyli oni dzieła inne, własne,

często nawet od starożytnych wspanialsze. Korzystali zresztą z tego samego

surowca. Coraz rzadziej stosowano tak popularny w średniowieczu szary

Matura - Renesans.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: