Dydaktyka.doc

Dydaktyka

1.      Dydaktyka jako nauka.

1.      Geneza i znaczenie nazwy dydaktyka.

Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę.

Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka.

2.      Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe.

Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się. Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie zasad i reguł nauczania, uczenia się jest znacznie węższy bo ogranicza się – z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu – do jednego tylko przedmiotu. Oprócz tak formułowanych dydaktyk szczegółowych (dyd. fizyki, dyd. polskiego, itp.) możemy wyróżnić także dydaktykę naukową, dydaktykę szkoły wyższej, itp..

3.      Przedmiot badań i funkcje dydaktyki.

Przedmiotem badań dydaktycznych jest przede wszystkim wszelka świadoma działalność dydaktyczna wyrażająca się w procesach nauczania i uczenia się, samokształcenia i samouctwa, w ich treści, przebiegu, metodach, środkach i organizacji podporządkowana przyjętym celom.

Funkcje dydaktyki : f. Poznawcza – rozpatruje działalność dyd. z różnych stron, odkrywa bądź tylko ustala fakty bezpośrednio i pośrednio z nią związane, systematyzuje i uogólnia te fakty, tłumaczy je, itp.. f. Praktyczna – służebna wobec życia społecznego. Spełnia ją dostarczając nauczycielom przesłanek teoretycznych i norm praktycznych, których zastosowanie w działalności praktycznej podnosi jej efektywność.

4.      Metody badań dydaktycznych.

W badaniach dydaktycznych czynności nauczania, uczenia się oraz warunki w jakich one przebiegają składają się najczęściej na tzw. zmienną niezależną, podczas gdy rezultaty, do których te czynności prowadzą są zwykle zmiennymi zależnymi. Wśród metod badań dydaktycznych można wyróżnić: obserwacja (świadome, planowe, systematyczne spostrzeganie zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia towarzyszących im zmian oraz zachodzących między nimi związków), eksperyment (służące do badania zjawisk celowo wywoływanych przez badacza), testy dydaktyczne (podobnie jak różnego rodzaju sprawdziany służą do oceny rezultatów badań eksperymentalnych, są one dokładniejsze niż inne rodzaje badań), wywiad i ankieta (stosowane w sytuacjach kiedy chcemy uzyskać informacje o tym co dane osoby wiedzą, lub jak oceniają określone zjawiska i procesy), analiza dokumentów pedagogicznych (pozwala na wykorzystanie informacji zawartych w programach nauczania, podręcznikach szkolnych, dziennikach lekcyjnych, arkuszach ocen, itp.), opis (czyli ustalenie wielkości, miar, tendencji centralnej, odchylenia standardowego, a także właściwości rozkładu wyników), weryfikacja postawionych hipotez (przeprowadzana za pomocą wnioskowania statystycznego).

5.      Elementy systemu dydaktycznego.

System dydaktyczno-wychowawczy to złożona, kompleksowa, dynamiczna całość obejmująca elementy strukturalne i funkcjonalne wzajemnie powiązane ze sobą, te elementy to: osoby, procesy (nauczanie, uczenie się, wychowanie, itp.), współczynniki (metody, środki, zasady dydaktyczno-wychowawcze, treści, formy organizacyjne, baza nauczania).

2.      Wybrane kierunki pedagogiczne w szkole aktywnej.

Nauczanie łączne.

Kierunek dydaktyczny traktujący treści i metody pracy w klasach początkowych jako określone całości tematyczne obejmujące różne treści zgodnie z tym jak występują one w życiu, a nie jako odrębne przedmioty nauczania. Te złożone kompleksy treściowe stanowią roczne, miesięczne lub dzienne ośrodki nauczania.

Metoda projektów Kilpatrick'a.

Metoda wprowadzona w szkołach amerykańskich i spopularyzowana w innych krajach, np. Anglia. Polega na tym, że na miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom dzieci i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową. Kilpatrick wyróżniał cztery rodzaje projektów:

produkcyjne - polegające na wytwarzaniu czegoś

konsumpcyjne - gdzie duże znaczenie mają doznania estetyczne

problemowe - polegające na pokonywaniu trudności intelektualnych

sprawnościowe - polegające na osiąganiu sprawności w jakimś działaniu

K. Linke.

Nauczanie łączne opiera się na założeniu, że w szkole elementarnej dzieci nie są w stanie korzystać z nauczania przedmiotowego. Ujmują one świat całościowo poprzez bezpośredni kontakt z otoczeniem. Dlatego na treść programową tego szczebla szkoły muszą się składać wycinki z życia przyrody i z życia człowieka tzw. ośrodki. Opierając się na tej zasadzie psychologicznej nauczanie łączne odróżnia tzw. kręgi życia od kręgów rzeczy. I tu, i tu występują realne przedmioty, lecz inną pełnią w nich funkcję. Dziecko styka się z kręgami życia dostępnych mu w codziennym życiu i od nich musi rozpoczynać naukę.

Szkoły pracy.

Kierunki pedagogiczne, których wspólnym założeniem było przeciwstawienie się szkole jednostronnie intelektualistycznej oraz powiązanie nauczania z różnymi formami aktywności i pracy wytwórczej uczniów. Różnice między nimi polegały na różnym pojmowaniu aktywności i pracy.

Szkoła eksperymentalna (Daeway).

Treść i metody pracy szkolnej przystosowano do natury dziecka, umożliwiając w ten sposób poznawanie różnych dziedzin życia społecznego. Daewey przyjmował, że rozwój intelektualny człowieka przypomina rozwój ludzkości. Do treści kształcenia włączył więc te formy działań praktyczno-wytwórczych, którym ludzkość zawdzięcza swój rozwój. Zasada uczenia się przez działanie legła u podstaw tego systemu, stąd też uczniowie w jego szkole czas wypełniony mieli różnymi formami zajęć praktycznych.

Plan daltoński (H. Parkhust).

System organizacji pracy szkolnej, którego nazwa wywodzi się od miasta Dalton, polegający na pozostawieniu uczniom swobody w wyborze zajęć szkolnych i czasu pracy, byle by tylko wykonali w określonym terminie zlecone im zadania. Nauczyciel pełni tu funkcję konsultanta, udziela indywidualnych porad, ocenia postępy, oraz wyjaśnia problemy zbiorowe.

Plan jenajski (P. Petersen).

Jeden z kierunków reformy szkoły wg zasad nowego wychowania. Jego nazwa wywodzi się od miasta Jena, gdzie był realizowany od 1924 roku. oraz rozpowszechniony w Niemczech. Wg założeń tego planu szkoła ma tworzyć wspólnotę życia i pracy wzorowaną na rodzinie. Nie ma tu podziału na klasy i przedmioty nauczania. Uczniowie tworzą wspólnoty, z których pierwsza i druga obejmowała po trzy roczniki (klasy 1-3 i 4-6), a wyższe po dwa roczniki, przy czym corocznie najstarszy rocznik wchodził do grupy wyższej stając się tam rocznikiem najmłodszym. Oprócz dzieci do wspólnoty wchodzili także rodzice i nauczyciele.

o        Cele kształcenia w szkole współczesnej.

Cele opisują zmiany jakie chcemy uzyskać w uczniach. Opisują zamierzone i zaplanowane właściwości uczniów.

1.      Sposoby formułowania celów.

a.       ogólne - wskazujące kierunki dążenia (ideały) Zalety: są bogate znaczeniowo, akcentują ważne wartości społeczne, są perswazyjne, zwięzłe (w tym sensie, że niewiele słów ogarnia szeroką dziedzinę). Wady: wieloznaczność, nieokreśloność, założenia idealizujące, deklaratywność (sformułowanie dobrze brzmi dzięki przymiotnikom jak indywidualny, trwały, itp.), niejasny adresat.

b.      operacyjne - konkretne, wymierne, zakładane efekty pracy wychowawczej. Stanowią opis wyników, które mają być uzyskane. Opis powinien być na tyle dokładny aby możliwe było sprawdzenie wyników. Zalety: są jednoznaczne, wskazują sposób zademonstrowania iż cel został osiągnięty, odnoszą się wprost do ucznia, mobilizuje ucznia i nauczyciela. Wady: względne ubóstwo znaczenia, rozłączenie poznania i motywacji, poszatkowanie przedmiotu, pracochłonność.

2.      Taksonomia celów (hierarchiczna klasyfikacja)

Wyższe kategorie celów mieszczą w sobie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi, że niższy także został osiągnięty.